قرص لاغری کلید قفل چاقی نیست

من در دوران بارداری حدود ۲۲ کیلوگرم اضافه وزن پیداکردم اطرافیان می گفتند که بعد از زایمان و با شروع شیردهی, این افزایش وزن از بین خواهدرفت به همین دلیل تمایلی به کم خوری در دوران بارداری نشان نمی دادم این در حالی بود که پس از تولد پسرم و حدود ۵ ماه که از دوران شیردهی ام گذشت, فقط ۹ کیلوگرم از اضافه وزنم کاهش یافت و باز هم وزنم ۱۳ کیلوگرم بیشتر از وزن قبل از بارداری ام بود بنابراین تصمیم گرفتم به باشگاه بدنسازی بروم و در کلاس های فیتنس ثبت نام کنم

در «میزگرد تناسب اندام» این هفته میزبان خانم ابراهیم‌زاده ۳۱ ساله هستیم که به تازگی حس مادر شدن را تجربه کرده‌اند. خانم ابراهیم‌زاده مانند خیلی از تازه‌مادران دیگر، از افزایش وزن خود بعد از بارداری و زایمان، نگران و گله‌مند‌اند و به همین دلیل حدود ۵ ماه پس از تولد نوزادشان، برای کاهش وزن به باشگاه بدنسازی محل می‌روند...

حالا اگر دوست دارید، بدانید که چطور کار این دوست عزیز از باشگاه بدنسازی به «میزگرد تناسب اندام» ما کشیده شد، می‌توانید گفت‌وگوی ما با ایشان را بخوانید و نظر متخصصان «سلامت» را هم جویا شوید.

خانم ابراهیم‌زاده که برای کاهش وزنش متفورمین و لووتیروکسین خورده، می‌گوید:

۲۰ روز بعد از مصرف قرص‌ها، تهوع و سردردم شروع شد

▪ دلیل اصلی‌تان برای رفتن به باشگاه بدنسازی چه بود؟

من در دوران بارداری حدود ۲۲ کیلوگرم اضافه وزن پیداکردم. اطرافیان می‌گفتند که بعد از زایمان و با شروع شیردهی، این افزایش وزن از بین خواهدرفت به همین دلیل تمایلی به کم‌خوری در دوران بارداری نشان نمی‌دادم. این در حالی بود که پس از تولد پسرم و حدود ۵ ماه که از دوران شیردهی‌ام گذشت، فقط ۹ کیلوگرم از اضافه‌وزنم کاهش یافت و باز هم وزنم ۱۳ کیلوگرم بیشتر از وزن قبل از بارداری‌ام بود بنابراین تصمیم گرفتم به باشگاه بدنسازی بروم و در کلاس‌های فیتنس ثبت‌نام کنم.

▪ چه شد که مصرف دارو را شروع کردید؟

ماه اولی که به باشگاه می‌رفتم، با توصیه‌ها و ورزش‌های مناسبی که مربی به من پیشنهاد می‌کرد، توانستم ۵/۱ کیلوگرم دیگر از وزنم را هم کم کنم اما این کاهش وزن برایم مطلوب نبود. یکی از خانم‌های باشگاه می‌گفت می‌توانم از قرص‌های متفورمین و لووتیروکسین برای کاهش وزن استفاده کنم. او می‌گفت خودش هم هر روز این قرص‌ها را با ۳ لیوان چای سبز می‌خورد و مشکلی هم برایش پیش نمی‌آید. بعد از کلی تحقیق متوجه شدم که این داروها می‌توانند متابولیسم بدن را افزایش دهند و عوارض چندانی هم ندارند. از چای سبز که خوشم نمی‌آمد اما بعد از یک ماه، مصرف روزی ۱ قرص متفورمین و ۱ قرص لووتیروکسین را شروع کردم.

▪ نتیجه چه شد؟

۲ ماه این قرص‌ها را خوردم و در طول این مدت حدود ۴ کیلو و ۲۰۰ گرم دیگر از وزنم کم شد.

▪ عوارض دارویی سراغتان نیامد؟

۲۰ روز که از مصرف قرص‌ها گذشت، هر روز حس می‌کردم با سردرد و تهوع از خواب بیدار می‌شوم. گاهی هم با خوردن هر غذایی کاملا از نظر گوارشی به هم می‌ریختم اما همه اینها را به حساب سختی‌های پس از زایمان و دوران شیردهی می‌گذاشتم و سعی می‌کردم تحملشان کنم.

▪ چطور متوجه شدید علت حال بدتان مصرف خودسرانه لووتیروکسین و متفورمین است؟

بعد از آن ۲ ماهی که ۴ کیلوگرم و ۲۰۰ گرم کم کردم، دیگر نتوانستم سردردهای صبحگاهی و ناراحتی‌های گوارشی‌ام را تحمل کنم بنابراین به متخصص زنان مراجعه کردم و موضوع را گفتم. او هم با شرح حال کاملی که از من گرفت، کلی عصبانی شد و با اطمینان گفت که اینها جزو عوارض مصرف داروهاست.

▪ بعدش چه شد؟

متخصص زنان مرا از روش غلط و رایج شایع شده مصرف قرص لاغری و چای سبز آگاه کرد و گفت باید بلافاصله مصرف داروها را تا صدمه بیشتری به خود و فرزندم نزده‌اند، قطع کنم.

▪ این کار را انجام دادید؟

بله، الان فرزندم تقریبا یک سال دارد و من فقط با ورزش و رعایت رژیم غذایی‌ای که از متخصص تغذیه گرفته‌ام، در حال کم کردن وزن هستم. اگر ۳ کیلوی دیگر هم کم کنم، به وزن ایده‌آلی که قبل از زایمان داشتم می‌رسم.

● نگاه فوق‌تخصص غدد و متابولیسم

هشدار

دکتر محمدرضا مهاجرتهرانی

به سوژه

«میزگرد تناسب اندام»

عوارض مصرف خودسرانه قرص‌های لاغری

▪ چرا برخی افراد برای لاغر شدن قرص لووتیروکسین مصرف می‌کنند یا در بسیاری از باشگاه‌های بدنسازی، این قرص را به افرادی که می‌خواهند لاغر شوند، پیشنهاد می‌دهند؟

افرادی که دچار اضافه‌وزن و چاقی هستند، یا بیش از حد موادغذایی مصرف می‌کنند، متابولیسم بدنشان پایین است یا کم‌تحرک هستند. قرص لووتیروکسین برای افرادی که کم‌کاری تیرویید دارند، تجویز می‌شود و چون می‌تواند متابولیسم بدن را بالا ببرد، متاسفانه برخی افراد مانند خانم ابراهیم‌زاده به توصیه دیگران برای لاغری و نه تنظیم کارکرد تیروییدشان از آن استفاده می‌کنند. تصور چنین افرادی این است که چاقی آنها به هر دلیلی هم که باشد، می‌توان با مصرف لووتیروکسین و افزایش متابولیسم آن را مهار کرد.

▪ واقعا اینطور نیست؟ یعنی کسی که مشکل تیروییدی یا غدد نداشته باشد و لووتیروکسین بخورد، لاغر نمی‌شود؟

مصرف خودسرانه لووتیروکسین بسیار پرعارضه و خطرناک است. شاید با مصرف آن وزن اندکی کاهش یابد اما به هیچ‌وجه به‌عنوان داروی کاهنده وزن در هیچ کجای دنیا معرفی نشده و به این منظور هم برای هیچ بیماری تجویز نمی‌شود.

▪ در مورد عوارض مصرف خودسرانه لووتیروکسین برایمان می‌گویید؟

لووتیروکسین می‌تواند با اختلالی که در سیستم قلبی- عروقی ایجاد می‌کند، باعث بهم ریختن ریتم قلب شود. گاهی مصرف خودسرانه، بدون تجویز و طولانی‌مدت آن می‌تواند سکته‌های قلبی را هم در پی داشته باشد. پوکی استخوان هم از عوارض مصرف طولانی‌مدت و بی‌مورد این دارو است. حتی مواردی از شکستگی استخوان هم در اثر مصرف خودسرانه آن (به‌خصوص در سنین بالاتر) گزارش شده‌است. ابتلا به مشکلات مغزی و آلزایمر هم از دیگر عوارض مصرف خودسرانه لووتیروکسین به‌عنوان دارویی برای کاهش وزن است و عوارض خطرناکی دارد. کسانی که قصد لاغر شدن دارند باید بدانند راه لاغری از باشگاه بدنسازی نمی‌گذرد و تقریبا تمام داروهایی که برای چاقی، لاغری یا افزایش حجم عضلات در این باشگاه‌ها تبلیغ و توزیع می‌شود، پر از عارضه و برای بدن خطرناک هستند.

▪ خانم ابراهیم‌زاده در این مدت و همزمان با مصرف لووتیروکسین، قرص متفورمین هم استفاده می‌کردند. آیا این داروی کاهنده قندخون هم تاثیری در لاغری ندارد؟

متفورمین دارویی برای کاهش سطح قندخون است که مصرف آن به بیماران دیابتی توصیه می‌شود. این دارو با کاهش اشتها در افراد دیابتی می‌تواند حدود ۳-۲ کیلوگرم از وزن آنها را هم کم کند. این مقدار کاهش وزن به قدری ناچیز است که نمی‌توان برای لاغر شدن، دل به مصرفش خوش کرد. از آنجا که کاهش وزن از عوارض مصرف متفورمین است و این دارو هم با هدف پایین آوردن وزن افراد تولید نشده، مصرف خودسرانه آن به هیچ‌وجه کار عاقلانه و درستی نیست.

▪ مصرف متفورمین در افراد عادی که دیابت ندارند، باعث افت قندخون می‌شود؟

افت قندخون با مصرف این دارو در موارد بسیار نادری گزارش شده است. اما احتمال بروز آن هم صفر نیست. معمولا افرادی که دچار بیماری‌های کلیوی، کبدی و قلبی هستند با خوردن متفورمین، عارضه افت قندخون را تجربه می‌کنند.

▪ اولین و مهم‌ترین عوارض مصرف خودسرانه متفورمین چیست؟

عارضه‌های گوارشی، کبدی، کلیوی، تهوع، استفراغ و درد شکم از عوارض مصرف خودسرانه متفورمین برای اهدافی مانند کاهش وزن است که برخی از آنها خانم ابراهیم‌زاده را هم درگیر کرده‌اند. باز هم تاکید می‌کنم متفورمین برای کنترل قندخون و برخی موارد دیگر استفاده می‌شود و حتما باید با تجویز پزشک استفاده شود.

▪ آیا مصرف لووتیروکسین یا متفورمین در دوران شیردهی مشکلی برای کودک شیرخوار ایجاد نمی‌کند؟

امکان انتقال مواد موجود در این داروها از طریق شیر مادر به کودک وجود دارد که البته این موضوع به میزان و دوز مصرف هم برمی‌گردد. از آنجا که این خانم مدت زیادی دارو مصرف نکرده‌اند و در حال حاضر هم مصرف آن را کنار گذاشته‌اند، نباید چندان نگران سلامت نوزادشان باشند. البته به بیماران دیابتی که دوران شیردهی را سپری می‌کنند، توصیه می‌شود به جای متفورمین، از انسولین برای کنترل قندخون خود استفاده کنند. چنین توصیه‌ای به خوبی نشان می‌دهد ما به هیچ‌‌وجه موافق مصرف خودسرانه هیچ نوع دارویی در دوران شیردهی نیستیم زیرا ممکن‌است مقدار کمی از ترکیب داروها از طریق شیر مادر به کودک منتقل شود.

▪ حرف آخر؟

بازهم توصیه می‌کنم که از هیچ دارویی برای کاهش وزن استفاده نکنید زیرا در موارد بسیاری، عوارض مصرف این داروها بسیار بیشتر از منافعشان است.

● نگاه متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی

اگر شیر می‌دهید

دکتر سیدعلی کشاورز

استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران

اضافه وزن در دوران بارداری به قد، استخوان‌بندی و وزن قبل از بارداری بستگی دارد. به‌طور کلی، خانم‌های لاغر با نمایه توده بدنی زیر ۵/۱۸، باید ۱۴ تا ۵/۱۸ کیلوگرم، خانم‌هایی با نمایه توده بدنی ۲۰ تا ۲۵ بین ۱۰ تا ۱۴ کیلوگرم و خانم‌هایی با نمایه توده بدنی بالای ۳۰ بین ۵/۶ تا ۹ کیلوگرم در دوران بارداری افزایش وزن داشته باشند، بنابراین اضافه شدن حداقل ۵/۶ کیلو گرم به وزن هر خانمی در هر شرایطی طبیعی است و مهم این است که بتوان بعد از بارداری و در دوران شیردهی، دوباره تناسب اندام را به دست آورد.

وزن کم کردن در زمان شیردهی، اصول خاصی دارد. معمولا نصف انرژی‌ای که برای تولید شیر در بدن مادر لازم است، از چربی ذخیره شده در دوران بارداری تامین می‌شود و نیمی دیگر از غذاهایی که مادر می‌خورد بنابراین اگر مادری بخواهد در زمان شیردهی‌ با سرعت و بی‌رویه وزنش را پایین بیاورد، به‌طور حتم نتیجه‌ای نمی‌گیرد و هم خودش عصبی می‌شود و هم خطر ایجاد اختلال در شیردهی او به وجود می‌آید. اگر مادری نتوانست حدود یک سال پس از زایمان به وزن مناسب برسد، باید رژیم بگیرد؛ البته رژیم دوران شیردهی و نه رژیمی مانند همه افراد دیگر. در زمان شیردهی مادر نباید بیشتر از حدود ۲ کیلوگرم در ماه وزن را پایین بیاورد و حفظ تعادل تغذیه‌ای بسیار مهم است. به‌طور کلی، رژیم دوران شیردهی باید بسیار ملایم باشد، یک مادر شیرده باید حداقل روزی ۵ واحد شیر و لبنیات بخورد تا از نظر شیردهی مشکلی برایش به وجود نیاید و استخوان‌هایش هم آسیب نبیند. یک واحد لبنیات هم به این صورت تعریف می‌شود؛ ۱ لیوان شیر یا ۱ قوطی کبریت پنیر یا ۲ پیاله ماست یا ۳ لیوان دوغ کم‌نمک! گاهی ما حتی بیش از ۵ واحد شیر و لبنیات کم‌چرب را در رژیم‌غذایی خانم‌های شیرده قرار می‌دهیم تا مشکلی برای آنها یا کودک شیرخوارشان به وجود نیاید. تمام خانم‌های شیردهی که قصد کاهش وزن دارند، نباید به هیچ‌‌وجه این کار را با دارو و خودسرانه انجام دهند و اگر می‌خواهند آسیبی به خود یا فرزندشان نرسد، لازم است حتما تحت‌نظر متخصص تغذیه وزنشان را پایین بیاورند.

● نگاه متخصص پزشکی ورزشی

ورزش سنگین

طعم شیر مادر را عوض می‌کند!

دکتر‌‌ هاله دادگستر

عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی

دوران پس از زایمان، زمان خوبی است که خانم‌ها بتوانند دوباره تناسب اندامشان را به دست بیاورند. حتی می‌توان ورزش و فعالیت‌های فیزیکی منظم را در برنامه روزمره خانم‌هایی که قبل از بارداری، زندگی بی‌تحرکی داشته‌اند هم گنجاند. ورزش نیز بر حفظ قوام و قدرت عضلات در هفته‌ها و ماه‌های اول پس از زایمان بیشترین تاثیر را دارد.

معمولا خانم‌ها بیشتر وزن خود را در ۳ ماه اول پس از زایمان از دست می‌دهند و اگر این زمان طولانی شود، به احتمال زیاد این اضافه‌وزن در آنها ماندگار خواهدشد. اگرچه با تولد نوزاد و مسوولیت‌ها و تغییرهای ایجادشده در محیط زندگی، در پاره‌ای موارد اجرای برنامه‌های ورزشی منظم مشکل به نظر می‌رسد اما روند بارداری در بسیاری از زنان، باعث تقویت این انگیزه می‌شود که تغییرات جدیدی را در شیوه زندگی و بهبود تناسب اندام و سلامت جسمی و روانی خود ایجاد کنند.

شروع ورزش می‌تواند از همان هفته اول بعد از زایمان باشد. در صورت وجود نداشتن مشکل خاصی، یک هفته پس از زایمان طبیعی و ۱۰ روز بعد از سزارین می‌توان ورزش‌های سبک را شروع کرد. البته تاکید می‌شود که این ورزش‌ها حتما تحت‌نظر پزشک متخصص انجام شوند. انقباض و تقویت عضلات شکم و باسن با روش‌های مختلفی قابل‌انجام است. در ابتدا مادر می‌تواند به پشت بخوابد و سعی کند با انقباض عضلات شکم، گودی کمر را کاهش دهد و ستون فقرات را به زمین نزدیک کند. در مراحل بعد، با افزایش آمادگی جسمانی، در حالی که به پشت روی زمین خوابیده و بدن وضعیتی صاف و کاملا کشیده دارد، یکی از زانوها را خم کند و به سمت شکم بکشد و سپس به حالت طبیعی برگردد ورزش‌هایی مانند دراز و نشست تا زاویه ۳۰ درجه یا بالا آوردن یک پا و دست مخالف (به نوبت) بدون خم کردن زانوها باید پس از ترمیم کامل بافت‌های شکم یا لگن باشد زیرا در صورت رعایت نکردن ترتیب مناسب تمرین‌ها، احتمال آسیب وجود دارد. ورزش‌های هوازی نیز به‌تدریج می‌توانند شروع شوند. انجام ورزش‌های هوازی با شدت متوسط، می‌تواند باعث افزایش توان هوازی مادر، افزایش حساسیت به هورمون انسولین و کلسترول خوب شود. همچنین اثر تمرین‌های منظم ورزشی بر کاهش افسردگی پس از زایمان و بهبود وضعیت خلق‌وخو ثابت شده است. برای تجویز نسخه ورزشی، ابتدا برای اطمینان از سلامت کامل مادر، از وی شرح‌حال گرفته و سپس به مواردی مانند توانایی جسمانی او و میزان فعالیت‌های ورزشی وی قبل از بارداری توجه می‌شود. میزان پیشرفت ورزش‌های هوازی نیز براساس همین معیارها تعیین می‌شود. خانم ابراهیم‌زاده و تمام خانم‌ها بعد از زایمان می‌توانند ورزش‌های هوازی به مدت ۲۵ تا ۶۰ دقیقه در ۳ تا ۵ روز هفته انجام دهند. با افزایش سطح آمادگی جسمانی، تمرین‌های قدرتی نیز به برنامه‌های ورزشی مادران اضافه می‌شود تا عضلات مختلف بدن تقویت شوند و عملکرد ورزشی افزایش یابد. اگرچه ورزش با شدت متوسط، اثر سوئی بر شیردهی ندارد ولی شیرخواران خوردن شیرمادر را قبل از ورزش به بعد از ورزش ترجیح می‌دهند بنابراین توصیه می‌کنیم که مادران شیرده، به ویژه قبل از انجام ورزش‌های شدید، شیر خود را بدوشند تا از تغییر طعم شیرشان به واسطه افزایش اسیدلاکتیک جلوگیری شود.

ندااحمدلو

بازخوانی پرونده پزشکی خانم ابراهیم‌زاده با حضور دکتر محمدرضا مهاجرتهرانی فوق‌تخصص غدد و متابولیسم دکتر سیدعلی کشاورز متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی

دکتر‌‌هاله دادگستر متخصص پزشکی ورزشی