پیاده ها فراموش شده در زندگی شهری

عصرهای خنک و کشدار تابستان یا نم نم باران پاییزی در کوچه و خیابان های شهر, فرصت خوبی است برای این که ساعتی روی سنگفرش پیاده روها قدمی بزنیم

عصرهای خنک و کشدار تابستان یا نم‌نم باران پاییزی در کوچه و خیابان‌های شهر، فرصت خوبی است برای این‌که ساعتی روی سنگفرش پیاده‌روها قدمی بزنیم.

اما چاله چوله‌های متعدد، بساط‌گستری دستفروش‌ها، تل سیمان و مصالحی که پیش روی آنها گاه تا نیمی از فضای پیاده‌رو را اشغال کرده است و دیگر موانع موجب شده پیاده‌روها در شهرهای ما کارکرد واقعی خود را از دست بدهند. حالا دیگر مدت‌هاست تردد در پیاده‌روها برای بسیاری از شهروندان با مشکلاتی همراه است بخصوص اگر کمی پا به سن گذاشته باشید یا کودک یا فرد نابینا و معلولی همراهتان باشد، وجود موانع فراوان و عدم مناسب‌سازی این فضاها، موجب شده عابران کمتر رغبتی برای تردد در پیاده‌رو داشته باشند.

● اولویت سواره بر پیاده

وجود مشکلات و معضلات ریز و درشت شهری مانند آلودگی هوا، ترافیک، ... و تلاش‌های نه چندان موفق مدیران شهری برای حل این معضلات کار را به جایی رسانده که طی دهه‌های اخیر در شهرهای ما همواره سواره بر پیاده اولویت داده شده و توجه به رفت‌وآمد شهروندان پیاده به کلی فراموش شده یا حداقل در اولویت مسوولان و متولیان امر نیست.

انبوه خودروهایی که پشت چراغ قرمز صف کشیده‌اند و برای عبور از خیابان‌ها و بزرگراه‌های قفل شده گاه ساعت‌ها منتظر می‌مانند، کلانشهرها را به پارکینگ بزرگی تبدیل کرده است و گویی بهره‌مندی از حقوق شهروندی در گرو داشتن خودرویی است که در انبوه ترافیک سهمی برای راننده خود به ارمغان می‌آورد.

در این میان گرچه پیاده‌روها در بیشتر جوامع جزو اصلی شبکه معابر شهری و محلی برای استراحت، تفرج و پیاده‌روی شهروندان محسوب می‌شود اما متاسفانه در کشور ما این معابر به عنوان مکان‌های فراموش شده شهرها تلقی می‌شوند.

در شهرسازی ما اولویت با سواره است و در توجه به ایجاد محیط‌های کالبدی مناسب، انسانی و امن برای تردد عابر پیاده در شهر دچار عقب‌ماندگی هستیم.

به نظر می‌رسد طی چند دهه اخیر آن چنان که باید برای احداث پیاده‌روهای استاندارد یا بهسازی و مرمت آنها نه تنها اقدامات جدی چندانی صورت نگرفته، بلکه در مواقع بسیاری به سبب حجم ترافیک به حریم پیاده‌روها نیز تجاوز شده است.

پیاده‌روها در شهرهای ما معنای عجیبی دارند. در ذهن بسیاری از شهروندان، پیاده‌‌رو مسیری است شلوغ و به هم ریخته ناشی از سد معبر مغازه‌‌داران، بساط گستری دستفروش‌ها، تردد موتورسیکلت‌ها و حرکت شانه به شانه آدم‌ها گاه همراه با تنه خوردن از یکدیگر و ده‌ها چاله کوچک و بزرگ و پستی و بلندی‌های ریز و درشت.

تصویر نازیبای برخی از پیاده‌روها و این همه بی‌توجهی طی دهه‌های اخیر نسبت به ساماندهی و بازسازی آنها در حالی است که تردد در این معابر گاه نه تنها برای سالمندان، کودکان و معلولان و نابینایان بلکه برای افراد سالم هم بسیار دشوار است.

متاسفانه بسیاری از پیاده‌روهای شهرهای ما ویژگی‌های یک پیاده‌روی استاندارد را ندارند و نه تنها فضای پیش‌‌بینی شده برای عبور عابران با حجم تردد آنها تناسب ندارد، بلکه به سبب وجود موانع بسیار در این مسیر، شرایط پیاده‌روی در آنها مناسب نیست و همین مشکلات موجب می‌شود برخی شهروندان گاه تردد در حاشیه خیابان را به حرکت در مسیر پیاده‌رو ترجیح دهند حتی اگر این کار با خطرات بسیاری برای آنها همراه باشد.

این در حالی است که بر اساس اصول شهرسازی و معماری باید پیوند مناسبی بین شبکه سواره و پیاده در شهرها وجود داشته باشد و در این زمینه استانداردها و ضوابط مشخصی وجود دارد که متاسفانه بی‌توجهی و رعایت نشدن آنها عامل اصلی وضع نابسامان فعلی است.

● پیاده‌روها در اسارت موتورسواران

سد معبرهای مختلف به وسیله دستفروش‌ها و فعالیت واحدهای کسبی که پیاده‌رو را قسمتی از مغازه خود می‌دانند، وجود نخاله‌های ساختمانی بناهای در حال ساخت و ساز و علاوه بر این متفاوت بودن پوشش کف پیاده‌روها که به گونه‌ای باعث زشتی چهره شهر شده و.... تنها به عنوان بخشی از مشکلاتی است که تشویش و اضطراب عابران پیاده در زمان عبور از پیاده‌روها را به دنبال دارد و چهره‌ای زشت از خود بر جای گذاشته است.

نابسامانی پیاده‌روها در دهه‌های اخیر تقریبا معضل بسیاری از شهرها بوده است؛ از دورافتاده‌ترین و کم‌جمعیت‌ترین شهرها گرفته تا تهران ۱۲ میلیونیمشکلات عابران پیاده در پیاده‌روها وقتی تشدید می‌شود که موتورسواران به حریم عابران به عنوان محل مخصوص آنان نگاه نمی‌کنند، براحتی وارد این حریم می‌شوند و امنیت تردد عابران را در همین مسیرهای محدود از بین می‌برند.

نابسامانی پیاده‌روها در دهه‌های اخیر تقریبا معضل بسیاری از شهرها بوده است؛ از دورافتاده‌ترین و کم‌جمعیت‌ترین شهرها گرفته تا تهران ۱۲ میلیونی.

● آنهایی که دیده نمی‌شوند

نکته مهم دیگری که در ساخت پیاده‌روها به آن توجه نمی‌شود، شرایط جسمی سالمندان و افراد معلول است بخصوص در شهر تهران که به سبب جمعیت قابل توجه این گروه از شهروندان، آنها برای عبور از پیاده‌روها و گذر در سطح شهر به سطوح شیب‌دار و مسیرهای ویژه‌ای نیازمندند که رفت و آمد آنها را با صندلی چرخدار یا عصا تسهیل کند. سطوح مخصوص سالمندان و معلولان باید حداقل ناهمواری و دست‌انداز را داشته باشد تا افراد سالمند بتوانند براحتی از آن عبور کنند و با خطر زمین خوردن یا محدودیت در تردد مواجه نشوند در حالی که بسیاری از پیاده‌روها از این امکانات محروم هستند.

همین وضعیت آشفته که به سیمای ظاهری شهرها چهره‌ای ناخوشایند بخشیده بود، بتدریج شهرداری‌ها را بر آن داشت که به جبران کوتاهی چندین دهه‌ای خود پروژه بهسازی و مناسب‌سازی فضاهای پیاده‌روی شهری را در چند سال اخیر در دستور کار قرار دهند.

در این میان مدیریت شهری تهران و سازمان زیباسازی شهرداری تهران نیز در سال‌های اخیر پروژه بهسازی پیاده‌راه‌های پایتخت را به طور جدی در دستور کار قرار داده است.

این پروژه در نخستین مرحله با بهسازی و مناسب‌سازی پیاده‌روی خیابان ولیعصر از میدان راه‌آهن تا میدان تجریش به عنوان طولانی‌ترین پیاده‌راه پایتخت آغاز شد.

پس از پیشروی کار، بتدریج بهسازی پیاده‌روها به عنوان یکی از طرح‌های اولویت‌دار در دستور کار شهرداری‌های مناطق مختلف شهر تهران قرار گرفت و به این ترتیب پس از پیاده‌راه ولیعصر نوبت به پیاده‌راه‌های کوچه مروی، باغ سپهسالار و ۱۵ خرداد در محدوده بازار تهران رسید.

اگرچه شهرداری‌ها و بخصوص شهرداری تهران طی سال‌های اخیر نهضت بهسازی پیاده‌روهای شهر را در دستور کار قرار داده‌اند، اما وضعیت موجود نشان می‌دهد هنوز تا رسیدن به شرایط ایده‌آل فاصله بسیاری وجود دارد و ضروری است روند فعلی با سرعت بیشتری همراه شود.

انسان‌هایی که در کلانشهر تهران زندگی می‌کنند، حقوقی دارند که سهولت رفت و آمد در سطح شهر یکی از ابتدایی‌ترین حقوق آنهاست. اما فقدان پیاده‌روهای استاندارد و عدم رعایت ضوابط لازم در این مورد کار را به جایی رسانده که حتی در کلانشهرها و بویژه در پایتخت همچنان سواره بر پیاده اولویت دارد.

به نظر می‌رسد زمان آن فرارسیده تا سهم کوچکی از هزینه‌های گزافی که برای تولید خودرو و توسعه شبکه معابر در شهرها صرف می‌شود برای بهبود وضعیت پیاده‌روها و مناسب‌سازی و استانداردسازی آنها هزینه شود تا به این ترتیب پیاده‌ها نیز همچون سواره‌ها از حداقل حقوق شهروندی خود که همان تردد در پیاده‌روهای استاندارد است بهره‌مند شوند.

پوران محمدی