معرفی گیاه گزنه با نام علمیUrtica dioica

گیاهی است علفی چندساله دارای ساقه راست به ارتفاع نیم تا یك متر, گسترشآن بی نهایت, ازریشه های خزنده آن پاجوشهائی دركلیه جهات خارج می شودكه باعث میشود گیاه به صورت پایه های متعدد درآید

● معرفی تیرهUrticaceae : تیره گزنه شامل گیاهانی عموما علفی بندرت دارای شاخه بالارونده واعضای چوبی كه درنواحی استوائی وگرم كره زمین پراكندگی دارند.دارای تارهای ترشحی گزنده وغیر گزنده واگسالات كلسیم به صورت بلورهای درهم اند.درگل های نر آنها پرچم هائی به تعدادكاسبرگهادیده می شود.گل ها بردو نوع نروماده هستند.گلهای ماده دارای یك برچه محتوی یك تخمك،میوه فندوقه وگاهی شفت ودانه هائی با البومن روغن دار.

● نام جنس وگونه: Urtica از كلمه Urere امده یعنی سوزاننده وبه گزش كرك نسبت داده می شود.نام Dioica از كلمه Tow housesبه معنی دوخانه به این علت كه پایه های نروماده جداهستندوگل می دهند.

● موفولوژی: گیاهی است علفی چندساله دارای ساقه راست به ارتفاع نیم تا یك متر، گسترشآن بی نهایت، ازریشه های خزنده آن پاجوشهائی دركلیه جهات خارج می شودكه باعث میشود گیاه به صورت پایه های متعدد درآید.گلها آویخته،كركها مخروطی،گل فاقدجام، ساقه چهارگوش پوشیده ازتار،برگها بیضوی ونوك تیز ومنتهی به دواستیپول،كلاله به شكل قلمووداشتن چهارپرچم از ویژگیهای ظاهری این گیاه می باشد.گلها ازخرداد تاشهریورظاهر می شود.بومی برزیل وشمال امریكاست ودارای طبع گرم وخشك است.

● تركیبات شیمیائی:تانن،موسیلاژ،فیتوسترین،نیترات پتاسیم وكلسیم،تركیبات آهن دار،اورتیسین، استوفنون،اسید اسكوربیك،الومینیوم،اسیدفرمیك،منیزیم،منگنز،سدیم،سرب،اسیدفنولیك،نیتروژن جیوه، كبالت، مس و...

● قسمت مورد استفاده:سراسر گیاه،گل،برگ،ریشه وساقه

● استفاده های درمانی از گیاه گزنه در كشورهای مختلف:

▪ برزیل

دراین کشوردرزمان های قدیم داروهای تهیه شده برای بیماریهای اسهال، خونریزی بیش ازحد درزمان قائد گی، داشتن مرض قند ، دیابت، بی نظمی های ادرار، مشکلات تنفسی واستفاده خارجی ان برای بیماریهای پوست بوده است.استفاده های امروزی ان برای بیماریهای اسم، برونشیت ، به عنوان یک داروی قابض برای بچه ها، التهاب پروستات، بی نظمی های قائدگی، مشکلات ریه، مقوی باء، درمان نقرس، به عنوان تصفیه کننده،استسقاء، ورم وخیز، بیماری کبدی، تب، زخم، بواسیر، گریپ،انفولانزا، به عنوان یک ملین، دیورتیک وهمچنین درموارد ضرب دیدگی وکبودگی استفاده می کنند.

▪ پرو

گزنه مورداستفاده قرار میگیرد برای بیماریهای مختلف مانند: دردهای عضلانی، ورم مفاصل، اگزما، زخم معده ، تنگی نفس، اماس روده، خون دماغ ورماتیسم . ازدیگراستفاده های ان به عنوان قابض وبرای مشکلات مقعد وخونریزی ، مرض قند، دربیماری دیابت به عنوان بک داروی دیورتیک، درمان اسهال خونی، درمان مشکلات موی سر(ریزش،شوره)، بواسیر، سنگ کلیه، بیماریهای جگر، زخم بینی وخونریزی ان وبه عنوان یک معرق استفاده میشود. استفاده بیرونی ان برای اماس،التهاب، سیاتیک، شپش سروزخم است.

▪ المان

گزنه یک گیاه لیف ماننداست وبه همین جهت درجنگ جهانی اول درکشورالمان از ان بادبان،گونی ویونیفرم سپاه را تهیه میکردند. امروزه گزنه رابه عنوان یک داروی مناسب برای پروستات مزمن وبه عنوان یک دیورتیک استفاده می کنندوهمچنین برای اماس مفاصل،به شکل استفاده درونی ویا بیرونی درمان حمایت کننده برای بیماری مزمن رماتیسم و از چای ان برای درمان دفع ادرارومیزان زیادادرارو بی نظمی های مدت ادرار مصرف می کنند. درعرف یاسنن ملی ازان برای درمان جوش صورت ودرد مفاصل وازگیاه تازه برای غرغره کردن وکاتاپلاسم وزخم بواسیر استفاده می شود.

▪ جمهوری دمنیکا

به عنوان یک داروی معرق(عرق اور)، برای درمان اسهال خونی وباروری حیوانات در دامپزشکی استفاده می شود.

▪ یونان

برای درمان اسم، به عنوان یک دیورتیک، اماس، به عنوان یک ملین ملایم، درمان آماس شامه ریه واختلالات طحال استفاده می شود.

▪ گواتمالا

برای درمان ضرب دیدگی، آماس پوست، بادسرخ، تب، سوزاک، بیماریهای کلیه وپوست، سوزش یا ناراحتی های پوستی، جوش بدن وصورت، زخم، معرق، زخم معده وجراحات مورداستفاده قرار می گیرد.

▪ جزیره هاییتی

به عنوان یک داروی قابض، تمیز کننده خون، درمان سرفه، اسهال ،محرک هاضمه ، ملین، نرم کننده، تب بر، انفولانزا، درمواقع شکستگی، کمبود ویتامین و مشکلات پوست استفاده میشود.

▪ Elsewhera

برای درمان الرژی بینی ، درد مشکلات مقعد، اسم ، به عنوان یک داروی قابض ، درمان عفونت های میکروبی، طاسی سر، خونریزی ، برونشیت، درمان سرفه ، کبودگی ، سوختگی ،سرطان ، زکام، صفرا ، مشکلات قفسه سینه ، زایمان ، درمان یبوست ، اسهال ، ورم وناراحتی های تنفسی ، صرع وغش ، خون دماغ ، تب بر، نقرس ، جوزام ، مشکلات موی سر ( شپش، شوره، ریزش، طاسی)، کشنده باکتری ، خونریزی ریه، خونریزی های رحمی وبیرونی ، شیکلوز ،زخم معده، طومور ،مشکلات فشارخون ، جنون ، درمان کمبود اهن ، انمی ، سنگ کلیه ، بیماریهای جگر، مشکلات ریه ، بی نظمی های قائدگی ، درداعصاب ، چاقی ، مشکلات استخوان جمجمه ، فلج ،مشکلات بیماری پروستات BPH ،پاک کننده ،درمان رماتیسم ، مشکلات پوست ، رگ به رگ شدن ، پیچ خوردگی ، مشکلات معده ، متورم شدن ، محرک رحم وشکم ، مشکلات ادرار، کرم ، زخم ، به عنوان دیورتیک ومحرک استفاده میشود.

▪ کانادا

برای درمان ضرب دیدگی ، رماتیسم، بیماریهای اعصاب وروان ، کچلی ، درد ، مشکلات قفسه سینه ، پاراتیروئید ویک مسکن مورد استفاده قرار می گیرد.

▪ اروپا

رومیان گزنه را دراروپا پخش کردند وازان برای گرم شدن خود درهوای سرد استفاده می کردند.برگ های سوزش دهنده گزنه رابه پوست خود می مالیدند وبرای درمان ارتروز ورماتیسم استفاده می کردند.واعتقاد داشتند بازدن برگهای ان به پوست خود بیماری از بدن انها خارج می شود. برای درمان کچلی ، سوختگی ، مشکلات صفرا، یبوست ،زیبایی ، سرفه، تصفیه کننده ، مقوی مو، درمان خون دماغ ، به عنوان یک دیورتیک ، درمان ورم ، استسقاء ، تنگی نفس ، خونریزی های ریوی ، خلط های خونین ، خارش ، نقرس ورماتیسم استفاده می کنند.هم چنین ازان درهامیوپاتی نیز استفاده می شود.از گزنه چای وشامپو نیز تهیه می شود.

▪ هند

برای درمان مشکلات مقعد ، مشکلات طحال ، رماتیسم ، نقرس ، مشکلات چشم ، به عنوان یک ارام کننده وهضم کننده استفاده میشود.

▪ ترکیه

به عنوان یک مسهل ، دیورتیک، مقوی ، محرک ، تصفیه کننده ، قائده اور، قابض ، ضد کرم وهمچنین برای درمان اسم ، برونشیت ، انقباض عروق و بند اوردن خون استفاده میشود.

▪ ایران

شلمیردرکتاب خودمخزن لادویه می نویسد که مردم گیلان به ان هورتیکد می گویند ودراین زمان(صدسال پیش) دربعضی ازنقاط ایران درفصل بهار گزنه رامی چینند وجزء سایرسبزی های خودنی ومخلوط باانها خشک ویا تازه به مصرف می رساندند.درایران ازقدیم تاکنون این گیاه بیشتر برای تغذیه استفاده میشده است ازان کتلت ، سبزی پلوواش تهیه می کردندوطبق رسم ازقدیم تا کنون اش چهارشنبه سوری رابا ان تهیه می کنند.اکنون از ان به شکل پخته ویا خام برای درمان مشکلات مرض قند، کمبوداهن ، درمان کم خونی استفاده میشود.به شکل صنعتی ازان برای درمان پروستات ، مشکلات موی سروتهیه شامپواستفاده می شود.دامداران انرابه گاوهای شیرده می دهند تا شیر انها زیاد شود ومرغداران تخم انرا به مرغ های تخم کن می دهند تاانها راتقویت کرده وتخم بیشتری بگذارند.ازان ها اکنون دوقطره گیاهی به نامهای اوروتان (برطرف کننده مشکلات دفع ادرار درتورم پروستات) وپروستاتان (برای درمان هیپرپلازی والتهاب پروستات) تهیه شده وبه مصرف می رسد.

▪ هنگری

به طوراختصاصی دراستخراج کلروفیل فعالیت دارد ووازبرگ خشک شده ان ۵/۷ درصد کلروفیل خالص استخراج می کنندکه ان درتشکیل هموگلوبین خون دخالت موثری داردازاین نظردردرمان کم خونی هامورداستفاده درطبابت قرارمی گیرد مانند کم خونی های ناشی از خونروی یا براثرپیدایش حالت عفونی دربدن ویا مبتلایان به سرطان ودرکمی فشارخون به کار میرود.سیانوز راکم می کند ونیروی قلب را افزایش می دهد.کلروفیل مبتلایان به بیماری نرمی استخوان رادر مقابل اشعه اولتراویوله حساس می کندوعمل ارگسترول راتقویت می کند.

▪ مکزیک

برای درمان اسم مشکلات قفسه سینه زایمان یبوست اسهال خونریزی مشکلات کبدوکلیه اسهال خونی جوزام مالاریا جوش مشکلات پوست ابله اختلا لات رحمی وشکمی وزخم ها وبه عنوان یک داروی قابض مورد استفاده قرار می گیرد.

▪ U.S

برای درمان الرژی، ورم مفاصل ،BPH پروستات ، مشکلات مو ، فشارخون ، رماتیسم ، چاقی، صرع ، سرطان، اماس ورم غشای مخاطی بینی ، ورم سینوس ها وبه عنوان دیورتیک استفاده می شود.

▪ ونزوئلا

به عنوان قابض ملین تب بر مقوی برای درمان خونریزی وابله استفاده می شود.

● كشاورزی:گزنه گیاهی شورپسند وهالوفیت است .باغبانان از اینكه گزنه تمام مواد غذائی خاك راجذب می كند گله دارند اما همین موضوع باعث شده كه گزنه داروئی بسیارخوب برای بیماریها ی ناشی از كمبود مواد غذائی ومعدنی باشد.در خاك غنی از نیتروژن رشد می كند.خاك باید سبك ومرطوب باشد.وجین وعملیات اصلاحی ضروری است.گیاه همراه ان بارهنگ است ولی با بیشتر سبزی ها می توتن كشت كرد.كاشت دربهار انجام می گیرد(از طریق دانه ویا قطعات سوش ریشه دار ). دو بار درسال می توان اقدام به جمع آوری ساقه كرد.برگ ها رااز گیاهان۵۰-۳۰cm جمع آوری میكنند.برداشت گل وشكوفه ها درتابستان آغاز می شود.

● محل رویش: درنواحی مرطوب غالب نقاط ایران،مناطق شمالی ،شمال غربی ومركزی مانند اصفهان،شاهرود،بسطام وكوه كاشان درارتفاعات ۳۰۰۰متری می روید.

منابع:

۱)دكتر جهان آراوحائریزاده.فهیمه ومهشید.اطلاعات وكاربرد داروئی گیاهان رسمی ایران.

۲)كروگر.آنا.جادوی سبز (خواص داروئی وقدرت جادوئی گیاهان).

۳)ابراهیم زاده.حسن. فیزیولوژی گیاهی.

۴)جینور.سهراب. نقش گیاهان ومیوه ها دردرمان.

۵)زرگری.علی.گیاهان داروئی جلد۲.۵.۴

۶)قره گوزلو.غلام حسین.خواص میوه هاوسبزیها.

۷)اودی.پنه لوپه.درمانگرسبز Home herbal

۸)فلاحتگرلیش.آریا. گیاهان داروئی.انتشارات لاهیجان.

۹)فلوك.هانس. گیاهان دار.وئی.ترجمه صابری وصداقت.

۱۰)آخوندی.عباس.بلیغ.ناصر. راهنمای كاربردی گیاهان داروئی.انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.

۱۱)ابو علی سینا.قانون

۱۲) مفریز.كریستوفر.گلهای خودرو ترجمه علی رئوف.انتشارات استان قدس رضوی.

۱۳)كاظمی باویل .علی اكبر.طب گیاهی وفوایدمیوه جات وگیاهان مفید.

۱۴)بالچ.جیمز اف.راهنمای مكمل های غذائی.ترجمه:عفت امیر بیك زاده.

۱۵)http//www.geocities.com/herbalagic۲۰۰۱/urtica.htm

۱۶)file:h:/monograph\\stinging nettle root-c.html

۱۷)http://www.rain-tree.com/nettle.html

۱۸)http://www.naturedirect ۲u.com/medicinal %۲ herbal/nettleherb.html