بعضی ها معتاد به دنیا می آیند

تأثیر اعتیاد مادران باردار بر نوزادان در گفتگو با دکتر مریم ویسی زاده متخصص اطفال

اعتیاد نوزادان یکی از تبعات اعتیاد خانواده‌ها و مادران باردار است؛ موضوعی که هنوز بسیاری سعی در مخفی نگه‌داشتن و انکار آن دارند اما متاسفانه در جامعه بیش از پیش دیده می‌شود. دکتر مریم ویسی‌زاده، متخصص اطفال و رییس بخش NICU بیمارستان میرزاکوچک‌خان معتقد است موضوع اعتیاد جنین و نوزاد در ایران‌ درگیر یک دور تسلسل باطل است و تا نهادها و سازمان‌های مختلف دست‌به‌دست یکدیگر ندهند، این معضل برطرف نمی‌شود؛ معضلی که به‌طور حتم بر سلامت نسل آینده تاثیر زیادی خواهد داشت.

▪ طبیعی است که افراد به راحتی نمی‌گویند که اعتیاد دارند. مادران باردار هم از این امر مستثنا نیستند ولی ممکن است سلامت خود و فرزندشان هنگام زایمان به خطر بیفتد. اما چطور می‌توان آنها را وادار به گفتن حقیقت کرد؟

- متاسفانه مخدرهای جدید، خیلی در ظاهر فرد نمود پیدا نمی‌کند و به سختی می‌توان از چهره فرد قضاوت کرد. اعتیاد هنوز در جامعه قبحی دارد و هیچ‌کس به راحتی این موضوع را بیان نمی‌کند. مادرهای باردار هم معمولا دیر به اعتیادشان اعتراف می‌کنند و این موضوع در روند درمان و زایمان مشکل‌های بسیاری را به وجود می‌آورد. تنها اگر مجبور به سزارین شویم،‌ چون مادر باید بیهوش شود و متخصص بیهوشی به او توضیح می‌دهد که اگر معتاد باشد چه مشکل‌ها و عوارضی حین جراحی به وجود می‌آید، اعتراف می‌کند. هر چند که معمولا، راست یا دروغ، می‌گویند ترک کرده‌اند یا در مرحله ترک هستند. اکثریت قریب به اتفاق آنها هم بعد از اینکه به هوش می‌آیند، انکار می‌کنند و می‌گویند اصلا مصرف نکرده‌اند؛ حتی وقتی ما علائم آن را در بچه می‌بینیم. یعنی حتی اگر مادر هم چیزی نگوید، از حالات بچه می‌توان متوجه شد که مادر معتاد است. این مادران به پیگیری‌های خاصی احتیاج دارند تا ما به عنوان پزشک واقعیت و سابقه قبلی آنها را بدانیم تا بتوانیم در درمان مادر و کودک موفق باشیم.

▪ این حالات چیست؟‌ نوزاد معتاد به گروه آمفتامین‌ها، چه علائمی دارد؟

- نوزادانی که مادران آنها به گروه آمفتامین‌ها معتاد هستند، آسیب زیادی می‌بینند. ممکن است جفت از بین برود و معمولا نارس به دنیا می‌آیند، ‌یا وزن‌ و قدشان کمتر از حالت معمول است یا زودتر از زمان تعیین‌شده به دنیا می‌آیند. یا کیسه آب مادر پاره می‌شود و با درصدی از عفونت مواجه می‌شویم که تمامی بخش را می‌تواند آلوده و بیمار کند. بر اساس آمارهای جهانی، مشکل‌های ثانویه مانند ناهنجاری‌های فیزیکی، قلبی و تنفسی در آنها شایع نیست هر چند که خود من در این بیمارستان دیده‌ام وجود دارد اما هنوز آماری قطعی از آنها منتشر نشده است. البته بستگی دارد مادر تا چه ماهی از بارداری و از چه مخدری مصرف کرده است. اگر در ماه‌های اول هنوز شیشه مصرف کرده، بی‌شک بر سلول‌های مغزی نوزاد اثر گذاشته است.

▪ به هر حال نوزاد،‌ به شکل ناخواسته معتاد شده است. چطور می‌شود کودکی چند روزه را ترک داد؟ این کار در خانه هم ممکن است؟

- معمولا در خانه نمی‌توان نوزاد را ترک داد. چرا که هم به دارو احتیاج دارد و هم آنقدر بی‌قرار است که نمی‌توان او را آرام کرد. نوزاد در بیمارستان وارد فاز نشانگان ترک نوزاد می‌شود. ما با توجه به علائم نوزاد، درجه‌ای به میزان اعتیاد او می‌دهیم و درمان را آغاز می‌کنیم. تشنج، استفراغ، بیقراری و میزان تحریک‌پذیری از نشانه‌هایی محسوب می‌شود که توجه ویژه‌ای به آن می‌کنیم. ممکن است ترک را با مورفین آغاز کنیم. اگر تشنج داشته باشد، «‌فنوباربیتال» برایش تجویز می‌شود که با توجه به روند بهبودی نوزاد،‌ دوز آن تغییر می‌کند.

▪ این درمان‌ها تا چه حد موثر است؟ می‌توان امید به بهبودی کامل نوزاد داشت؟

- ما هیچ‌گونه آگاهی از میزان سلامت مادر و به تبع آن کودک نداریم. نمی‌دانیم مادر به اچ‌آی‌وی مثبت، هپاتیت یا عفونت مبتلاست یا نه. زمانی‌ هم که از آنها می‌خواهیم که آزمایش دهند، ‌نوزاد را در بیمارستان می‌گذارند و می‌روند. تنها در هفته گذشته ما دو مورد داشتیم که مادران، ‌بدون اطلاع بخش و پزشک از بیمارستان خارج شده و ما هم مجبور به ارجاع کودک به بهزیستی شده‌ایم. یک مادر آلوده و معتاد می‌تواند حتی بخش و نیروهای ما را هم آلوده و به بیماری‌های جانبی مبتلا کند. نکته مهم این است که این نوزادان به طور حتم به بررسی‌های پزشکی ماهیانه احتیاج دارند اما زمانی که مرخص می‌شوند دیگر نه مادر را می‌بینیم و نه نوزاد. حتی گاهی از اطرافیان‌شان می‌شنویم که پدر بچه مشخص نیست یا می‌خواهند بچه را بفروشند.

▪ اگر نوزاد خانواده‌ای داشته باشد که به سلامت ‌او اهمیت دهد و روند درمان را به شکل کامل انجام دهند، چقدر طول می‌کشد تا نوزاد ترک کند؟

- بستگی به مقاومت بدن نوزاد و زمان و میزان مصرف مادر دارد. وضعیت کبدی بچه تاثیر زیادی در ترک دارد وقتی دوز فنوباربیتال را بالا می‌بریم بعضی بچه‌ها کم‌طاقت می‌شوند و وقتی کم می‌کنیم، خواب‌آلوده. بین ۱۰ تا ۱۴ روز طول می‌کشد که کودک بهبود پیدا کند. باید با بچه سر و کله زد و داروی مناسب و دوز را انتخاب کرد. اما مشکل اینجا تمام نمی‌شود. با آغاز دوران شیردهی نوزاد دوباره در معرض خطر قرار دارد؛‌ هر چند که ما این خطر را به مادران گوشزد می‌کنیم. برخی می‌گویند ترک کرده‌اند یا در مرحله ترک با متادون هستند؛ حاضر نیستند آزمایش دهند و ما نمی‌دانیم راست می‌گویند یا نه. از طرفی این خانواده‌ها معمولا مشکل‌های اقتصادی دارند و این قدرت مالی را ندارند که به نوزاد شیر خشک بدهند.

▪ آیا با ترک دادن نوزادان به‌طور کامل تاثیر شیشه در بدنشان از بین می‌رود؟

- برخی منابع مانند فانالوپ و آپ‌تو‌دیت اعلام کرده‌اند که این افراد در دوران نوجوانی دچار اختلالات رفتاری می‌شوند اما مشکل اینجاست که نمی‌توان این اختلال‌های رفتاری را تفکیک کرد. بسیاری از این بچه‌ها به مراکز دولتی فرستاده می‌شوند یا مشکل‌های جنسی پیدا می‌کنند. اینها مواردی است که باعث اختلال‌های رفتاری می‌شود اما نمی‌توان آن را تنها به اعتیاد دوران نوزادی نسبت داد اما آنچه که مشخص است این است که تاثیر مخدرهایی مانند شیشه تا مدت‌ها در بدن فرد باقی می‌ماند و نمی‌توان منکر آن شد. اگر روند اعتیاد نوزادها ادامه پیدا کند، ممکن است اعصاب آنها آسیب‌های جبران‌ناپذیری ببیند. در ضمن در کشور ما موادمخدر با نمونه‌های خارجی تفاوت زیادی دارد. وقتی فرد می‌گوید کراک یا شیشه مصرف می‌کند، ما دقیقا نمی‌دانیم چه ترکیب‌هایی مصرف می‌شود.