و روشنایی شد

اگر از نور كامل و طبیعی خورشید كه گستردگی و كیفیت آن قابل مقایسه با نورهای دیگر نیست صرف نظر كنیم, استفاده از نور آبی مصنوعی و چراغ های روشنایی, به نیازی ضروری و همیشگی تبدیل شده است

اگر از نور كامل و طبیعی خورشید كه گستردگی و كیفیت آن قابل مقایسه با نورهای دیگر نیست صرف نظر كنیم، استفاده از نور آبی مصنوعی و چراغ های روشنایی، به نیازی ضروری و همیشگی تبدیل شده است.

به خصوص نقش نورپردازی در معماری داخلی بسیار مهم و جذاب می نماید. با افزایش كارآیی های صنعت برق و امكانات تكنولوژیك مربوط به آن، استفاده از محصولات وابسته به آن نیز رشد چشمگیری داشته است؛ چنانكه باید اذعان داشت روشنایی، راه را برای یك تحول در شناخت و طراحی معماری باز كرده است. این محصولات كه مشتمل بر انواع چراغ ها و سیستم های روشنایی هستند، ابزار اصلی نورپردازی را تشكیل می دهند. با تنوع این ابزار، طراحان با مسئله ای مواجه می شوند و آن انتخاب صحیح وسیله نوری و تعیین محل مناسب برای آن است. چنین مشكلی پیچیده تر از تامین كمی نور است. اگر چه لامپ های عریان قادرند نیازهای كمی نور را به آسانی مرتفع كنند، واضح است كه جنبه های دقیق تامین آسایش و نكات ظریف زیبایی شناسی از عهده این وسایل ساده برنمی آید. در حقیقت گره كار در تهیه و تامین نور نیست بلكه تنظیم منابع نوری برای خلق محیط مناسب بصری، مسئله اصلی است.

در بررسی های انجام شده پیرامون استفاده افراد از نور و چگونگی نورپردازی منازل مسكونی خود،اطلاعاتی راه گشا به دست آمده است كه راه را برای راهنمایی تولیدكنندگان، طراحان و نهایتاً استفاده كنندگان باز می كند یا باعث سوق دادن آنان به سمت استفاده از منابع نوری مطلوب و راهنمایی عموم به استفاده درست از منابع در اختیار می شود. ابتدا این نكات را مروركرده و در ادامه، نكاتی را درباره روشنایی عمومی از نظر می گذرانیم. افراد مورد مطالعه در این مبحث در پاسخ به سؤالی در زمینه استفاده از نور عمومی و موضعی در محل زندگی خود اكثراً اذعان دارند كه نور عمومی را بیشتر از نور موضعی در محل زندگی خود استفاده می كنند. ۷۵% افراد، نور عمومی و ۲۵% نیز نور موضعی را مورد استفاده قرار می دهند. در مورد استفاده از انواع مختلف چراغ های روشنایی، بازار خرید و استفاده به ترتیب با ۵۰% و ۳۵% و۱۰% در اختیار چراغ های سقفی، دیواری و پایه دار زمینی قرار می گیرد كه این خود می تواند موید استفاده بیشتر مردم از نورهای عمومی در محل زندگی خود باشد. رنگ غالب نورهای مورد استفاده نیز حكایت از این دارد كه نورهای با رنگ سرد، بیشتر از رنگ های گرم در بین مردم طرفدار دارد. اكثر مصرف كنندگان و خریداران چراغ های روشنایی هنگام خرید محصول مورد نظر، اولویت هایی را برای آن مدنظر دارند كه زیبایی منبع نوردهنده، كیفیت نوردهی آن، قیمت و نصب و نگهداری آن، به ترتیب از عوامل دخیل در خرید و جذب مشتریان به محصولات است.

در اینجا به بررسی عواملی می پردازیم كه عوامل اصلی در روشنایی محیط هستند. قابلیت دید در ناحیه تامین روشنایی، مهمترین نیاز استفاده كننده در محیط است. این قابلیت به عواملی بستگی دارد كه به بعضی از آنها اشاره می كنیم.

●شدت روشنایی: برای هر ناحیه تامین روشنایی خاص باید میزان منابعی از شدت روشنایی ایجاد شود. شدت روشنایی در سراسر ناحیه ای كه تامین روشنایی آن مدنظر است باید به طور معقولی یكنواخت باشد. این بدان معنی است كه سر تا سر اتاق باید به میزان مناسبی روشن شود. این امر به منظور اجتناب از ایجاد نواحی تاریك با وسعت زیاد است كه ممكن است در حالتی كه شخص بایستی از ناحیه تامین روشنایی مربوط به خود به اطراف نگاه كند بر تطابق چشم اثر بگذارد.

شدت روشنایی باید با استانداردهای مربوطه انتخاب شود.

●سطوح مجاور: از تفاوت زیاد در شدت روشنایی سطوح مجاور باید اجتناب شود. تفاوت بین شدت روشنایی سطوح مجاور نباید از نسبت ده به یك تجاوز كند. از این رو درخشندگی اطراف ناحیه تامین روشنایی باید كمتر از درخشندگی خود ناحیه تامین روشنایی باشد؛ در غیر این صورت، قابلیت دید در این ناحیه، مختل می شود.

همچنین ممكن است باعث خستگی چشم شود، زیرا در این حال باید خود را دو برابر شرایط جدید تطبیق دهد. ( مثل هر بار كه چشم از صفحه تلویزیون به اطراف منحرف می شود و دوباره به صفحه بر می گردد).

در صورت تداوم این كار، چشم خسته شده و منجر به ناراحتی هایی از قبیل سردرد، خستگی مفرد و غیره می شود.

●حفظ شدت روشنایی: به منظور اطمینان از اینكه شدت روشنایی مورد نظر همواره تامین می شود، باید تدابیری برای حفظ شدت روشنایی، تعمیر و نگهداری و تمیزكردن چراغ ها اتخاذ شود.

شدت روشنایی نباید هرگز به كمتر از ۸۰ درصد مقدار توصیه شده افت كند. در طراحی های خوب روشنایی، برای جبران تقلیل نوردهی در نتیجه كهنگی لامپ و تجمع آلودگی روی چراغ ها، شدت روشنایی اولیه، بیشتر از مقدار لازم در نظر گرفته می شود.

●كنترل خیرگی چشم: به منظور پیشگیری از ایجاد خیرگی ناراحت كننده چشم ناشی از منابع نوری، درخشندگی آنها در زاویه های دید معمولی باید محدود شود.

لامپ های بدون پوشش، باعث ایجاد خیرگی ناراحت كننده چشم می شوند زیرا درخشندگی آنها معمولاً خیلی زیاد است. این امر در مورد لامپ های فلورسنت بدون پوشش در حالتی كه كار مداوم در زیر نور این لامپ ها مورد نیاز است نیز صادق است.

چراغ هایی همانند لامپ فلورسنت از نوع بلند با پایه های باریك، بدون استفاده از وسایل كنترل چشم از قبیل پخش كننده های منشوری یا شبكه ای به كار می روند. با این حال، در حالی كه مدت زمان قرارگیری در زیر نور لامپ های فلورسنت بدون پوشش برای مثال در راهروهای اتاق استراحت و غیره كم باشد، استفاده از آنها قابل قبول است.

●انعكاسات ناخواسته: برخی از انعكاسات ممكن است در كارایی یا راحتی اشخاص، اختلال ایجاد كنند؛ مثلا انعكاس نور از روی سطوح براقی كه روی آنها مطالبی نوشته شده است. معمولاً این امر خارج از كنترل طراح روشنایی است؛ زیرا به وضعیت قرارگیری در ناحیه تامین روشنایی نسبت به منبع نوری بستگی دارد. توزیع روشنی سطوح داخلی اصلی: علاوه بر كنترل درخشندگی منابع نوری، روشنی سطوح داخلی اصلی از قبیل دیوارها، سقف ها و غیره از طرق زیر حاصل می شود:

۱ - درنظرگرفتن ضرایب انعكاسی مناسب برای سطوح

۲ -تامین روشنایی مناسب برای سطوح

هدف از اتخاذ این تدابیر، اجتناب از تفاوت های بیش از حد روشنی سطوح وسیع است كه در میدان دید قرار دارند. تفاوت های خیلی زیاد در روشنی سطوح همانند و درخشندگی بیش از حد منابع نوری باعث خستگی مفرط چشم ها می شود. از طرفی در صورتی كه روشنی، خیلی یكنواخت باشد، تاثیر آن ایجاد محیط خسته كننده یا افسرده كننده است. با اینكه توزیع روشنایی عمومی عامل اصلی است ولی شدت سایه ها نیز در محیط تاثیر می گذارد. شدت سایه ها به وسیله نوع توزیع نور تعیین می شود. مثلاً نوردهی با زاویه بسته باعث ایجاد سایه هایی با شدت زیاد می شود؛ در حالیكه لامپ های فلورسنت سایه هایی ملایم ایجاد می كنند. سایه های با شدت زیاد، معمولاً مناسب نیستند؛ به جز مواردی كه هدف، ایجاد جلوه های ویژه باشد.

---