عفو، نشانه بزرگی روح

یکی از صفات پسندیده که فضیلت و بزرگی روح را جلوه گر، می سازد «عفو» می باشد. این صفت ارزنده با حلم تفاوت دارد و مرحله بالاتر از آن است، زیرا حلم عبارت است از بردباری و کظم غیظ یعنی …

یکی از صفات پسندیده که فضیلت و بزرگی روح را جلوه گر، می سازد «عفو» می باشد. این صفت ارزنده با حلم تفاوت دارد و مرحله بالاتر از آن است، زیرا حلم عبارت است از بردباری و کظم غیظ یعنی فرونشاندن آتش غضب و خاموش کردن آن، ولی عفو عبارت است از درگذشتن از خطا و کار زشت دیگران و بیرون کردن ناراحتی و کینه از دل. قرآن کریم در آیه ۱۳۴ سوره آل عمران این صفت را ستوده و کسانی را که از خطای مردم درمی گذرند را نیکوکار معرفی کرده است. بنابراین «حلم» مهار کردن غضب است در شرایطی که انسان با خلاف میل و توقع و انتظار خود روبه رو می شود و عفو، خارج ساختن کینه و کدورت و ناراحتی برای همیشه از دل و قلب است.

امام صادق(ع) می فرماید: حقیقت عفو و بخشش آن است که از کسی که نسبت به تو مرتکب خطایی شده است درگذری ‎/‎/‎/ و کینه او را از دل بیرون بیندازی و جرم او را فراموش کنی و بر نیکی های خود نسبت به وی بیفزایی، هیچ کس به این مرحله نخواهد رسید مگر آن که خداوند او را عفو کرده و گناهانش را بخشیده و وی را به تکریم الهی خویش مزین کرده باشد.

خداوند در آیه ۲۲ سوره نور می فرماید: عفو کنید و نادیده بگیرید. آیا دوست ندارید که خدا شما را بیامرزد به تحقیق خداوند بسیار بخشاینده و مهربان است. امام صادق(ع) در بسط این آیه می فرماید: «اگر کسی از بشری همانند خودش نگذرد چگونه می تواند امید داشته باشد خداوند متعال از وی بگذرد پیامبر اکرم(ص) از پروردگارش حکایت می نماید که وی را به این خصلت امر کرده است. زیرا به او چنین فرموده است: با کسی که از تو برید وصل کن، و از کسی که به تو بدی کرد درگذر، و به کسی که تو را از چیزی محروم کرد بخشش کن و به کسی که در حق تو ناروا روا داشته نیکی کن.»مکتب انسان ساز اسلام به عفو نیز بسنده نکرده و دستور به «صفح» نیز می دهد و در قرآن کریم آیه ۲۲ سوره نور می فرماید «ولیعفوا و لیصفحوا». (آنان باید عفو نمایند و صفح کنند) صفح به این معناست که انسان علاوه بر بخشش خطای خطا کاران نسبت به خود و بیرون کردن کینه آنان از دل، درصدد سرزنش و ملامت آنان نیز بر نمی آید. امام رضا(ع) می فرماید: «صفح نیکو عبارتست از عفو بدون سرزنش و یا ملامت و سرکوبی» البته شارع مقدس اسلام به کسی که مورد تعدی و ظلم قرار گرفته است اجازه می دهد که حق خود را با رعایت موازین و حدودی که دین معین کرده است از شخصی که به او ظلم کرده مطالبه کند و بگیرد و این معیار عدل است زیرا گاهی برای اصلاح جامعه جز اجرای عدالت راه دیگری مفید نمی باشد.