هووی فرزند اول

در بعضی خانواده ها به محض اینکه بچه ها شروع به جروبحث می کنند, والدین سعی می کنند محیط خانه را به هر قیمتی که شده آرام کنند بعضی دیگر از والدین نیز در چنین شرایطی واسطه بین کودکان می شوند و با مهربانی مشکل آنها را حل و فصل می کنند

با تولد نوزاد جدید، محیط منزل سرشار از شادی می شود. اما این موضوع برای دیگر فرزندان خانواده چندان اتفاق خوشایندی نیست، چرا که کوچولوی تازه متولد شده، رقیب آنهاست و روابط آنها بی تردید به درگیری و مشاجره می رسد که والدین باید این موضوع را حتماً مدنظر داشته باشند.

حسادت در بین همه خواهرها و برادرها دیده می شود و اکثراً هم کار به جروبحث و دعوا ختم می شود. گاه نیز وضع از این هم بدتر شده و به کتک زدن یکدیگر می رسد. اما ریشه این مشکل چیست؟ در اغلب موارد با تولد نوزاد جدید، فرزند بزرگتر احساس می کند جایگاه خود را در خانواده از دست داده است و به همین خاطر سعی می کند موقعیت خود را حفظ کند. در چنین شرایطی کم کم ناراحتی و حسادت های او شروع می شود.

اما وقتی محیط منزل، صحنه دعوا، جیغ، فریاد و گریه های بچه ها می شود، رفتار صحیح چیست؟ در بعضی خانواده ها به محض اینکه بچه ها شروع به جروبحث می کنند، والدین سعی می کنند محیط خانه را به هر قیمتی که شده آرام کنند. بعضی دیگر از والدین نیز در چنین شرایطی واسطه بین کودکان می شوند و با مهربانی مشکل آنها را حل و فصل می کنند. اما در واقع، این مشاجرات می تواند نتیجه مثبتی برای کودکان داشته باشد. حسادت یک احساس لازم در بین کودکان است که رشد شخصیت و اخلاق اجتماعی آنها را شکل می دهد. در خلال این جروبحث ها، کودک رفتارهای شخصی و ظرفیت خود را می شناسد. همین حسادت ها هرکدام را به سمت قابلیت ها و توانایی های مثبت هدایت می کند و ثمره آن در آینده، شخصیت و توانایی های متفاوت بچه هاست که خود آنها نیز به خوبی این موضوع را درک خواهند کرد.

یکی از علل مهم حسادت فرزند بزرگتر این است که او معمولا عهده دار بخشی از مسئولیت های خانواده است و باید آرزوهای برآورده نشده پدر و مادر را عملی کند. درحالی که والدین تجربه بیشتری برای تربیت و پرورش فرزند کوچک تر کسب می کنند و او چندان نگرانی از آینده ندارد. او از لحاظ عاطفی به پدر و مادر نزدیک تر است و به نظر می رسد بیشتر مورد نوازش آنهاست. همین مسئله موجب حسادت فرزند بزرگتر می شود و او سعی می کند برای خود قلمرو داشته باشد. پدر و مادر باید روش هایی را بشناسند و ابتکار عمل داشته باشند تا فرزند بزرگتر احساس سلطه بر فرزند کوچکتر پیدا نکند.

● شش سال؛ فاصله سنی ایده آل بین فرزندان؟

یکی از سؤالاتی که اکثر والدین در مورد تولد فرزندانشان مطرح می کنند فاصله سنی بین فرزندان است چرا که این مسئله یکی از عوامل مهم در بروز حسادت بین آنهاست. اگر اختلاف سنی کم باشد، بچه ها زودتر با هم ارتباط برقرار کرده، دوست می شوند و بازی می کنند. با این حال رقابت و حسادت بین بچه ها را به هیچ وجه نباید نادیده گرفت. اگر این فاصله سنی یک یا دو سال باشد، این بحران طبیعی و موقتی است. بر عکس، تولد خواهر یا برادر جدید برای کودک سه ساله- سن ورود به مهدکودک- اتفاقی ناگوار و در واقع فاجعه ای است. برخی از پزشکان اطفال توصیه می کنند که فاصله سنی بچه ها ۵ تا۶ سال باشد. در این صورت پرخاشگری جای خود را به مهربانی و محبت می دهد. فرزند اول تا این سن توانسته لذت تک فرزند بودن را در خانواده درک کند و حالا راحت تر می پذیرد که مادر وقت خود را به فرزند دیگر نیز اختصاص دهد.

● هرگز در مشاجرات بچه ها دخالت نکنید!

جر و بحث بین بچه ها موضوع نگران کننده ای نیست، زیرا حسادت بخشی از رشد شخصیت و زمینه کاهش قدرت مطلق فرزندان و امری سازنده است. این خصلت در پسران و دختران به شیوه های مختلف بروز می کند. اما اگر بچه ها دائم با هم دعوا می کنند و هیچ آتش بسی برقرار نمی شود، باید با یک مشاور یا روانشناس مشورت کرد.

داشتن خواهر و برادر در واقع زمینه ای برای کودک به وجود می آورد که او را برای زندگی در اجتماع آماده می کند. جایگاهی که کودک در رابطه خواهر و برادری دارد، نیز تعیین کننده است. شما می توانید با محول کردن یک وظیفه خاص به هر یک از فرزندان، احساس حسادت و بدجنسی را وجود آنها کمرنگ کرده و از طرفی نیز به آنها کمک کنید که هر یک هویت و شخصیت مستقلی داشته باشند. این بدان معنا نیست که در روابط بچه ها هیچ دخالتی نداشته باشید، بلکه باید راه صحیح رفتار با هر کدام را بدانید. اگر آنها مدام با هم دعوا می کنند، برای آرام کردن شرایط، می بایست توانایی ها و استعدادهای هر کدام را مدنظر داشته باشید و هیچ وقت آنها را با هم مقایسه نکنید زیرا این تصور را در ذهن کودک ایجاد می کند که شما برادر یا خواهر او را بیشتر دوست دارید. توجه داشته باشید خرید هدیه های یکسان تنها راه حل این مشکل نیست، بلکه باید سعی کنید در مشاجرات آنها دخالت نکنید. بچه ها در قالب دعوا و جر و بحث با مفاهیمی مانند همیاری، کمک و شراکت آشنا می شوند. این موقعیت، بسیار مشکل است اما مطمئن باشید نتیجه ای مفید خواهد داشت.

● مانع از اعمال خشونت شوید

درست است که حسادت نتایج مثبتی در پی دارد اما جنبه منفی آن را نیز نباید فراموش کرد. در واقع حسادت این احساس را در کودک به وجود می آورد که به او خیلی علاقه ندارید. زمانی که حسادت بچه ها به کتک زدن یکدیگر می رسد، بسیار باید دقت کنید. اگر کودک شما منزوی شده و با محیط و اطرافیانش ارتباط برقرار نمی کند، درواقع زنگ خطری برای شماست. خشونت و عصبانیت، گوشه گیری، مشکلات خواب و تغذیه علائم این ناراحتی محسوب می شوند. در چنین موقعیتی بیشتر به او محبت کنید و به او اطمینان خاطر دهید که چه جایگاهی در خانواده دارد.

مادر باید این نکته را به فرزندش بیاموزد که با تولد نوزاد جدید عشق و علاقه پدر و مادر بین آنها تقسیم نمی شود، بلکه این مهر و محبت برای هر دوی آنهاست. حسادت در حد پایین ایرادی ندارد اما اگر خیلی زیاد شود مانع محبت و آرامش می شود.

● سخن آخر اینکه...

برای هر کدام از فرزندتان زمانی را درنظر بگیرید، به محبت و علاقه نسبت به آنها کاملا فکر کنید و به هر کدام بگویید که جایگاهی در قلب شما دارند. روانشناسی کودک گفتن جملاتی از این قبیل که «من هر دوی شما را یکسان دوست دارم» چندان مفید و ارزشمند نمی داند. این سخنان شاید برای حل و فصل دادن مشاجرات بین کودکان راه حل معقولی به نظر برسد اما با واقعیت در تضاد است.

به شیوه های مستقل به امور فرزندانتان رسیدگی کنید، به آنها شخصیت بدهید و تفاوت های آنها را بشناسید. دوست داشتن به روش های متفاوت به معنای بیشتر یا کمتر دوست داشتن یک فرزند نیست. تنها نکته ای که والدین باید رعایت کنند این است که به هر کدام از بچه ها را محترم بشمارند.

مریم سادات کاظمی