پیامدهای غیبت

آثار سوء برخی از اعمال بر روابط انسان با دیگران بسیار آشکار است از جمله اعمالی که روابط انسان ها را سست و سرد می کند و منشأ گناهان دیگر می گردد غیبت است

آثار سوء برخی از اعمال بر روابط انسان با دیگران بسیار آشکار است. از جمله اعمالی که روابط انسان‌ها را سست و سرد می‏کند و منشأ گناهان دیگر می‏گردد غیبت است.

● پیامدهای زیان‌بار غیبت

غیبت عبارت است از یاد کردن دیگری به چیزی که اگر با خبر شود خوش نمی‏دارد؛ یعنی نقص کسی را نزد دیگران به قصد نکوهش ذکر کردن. این نقص ممکن است جسمانی، اخلاقی یا رفتاری باشد؛ البته باید در نزد عرف نقص قلمداد شود. غیبت صرفاً به وسیله گفتار و زبان نیست، بلکه نوشتن و اشاره کردن نیز مشمول عنوان غیبت است. از پیامبر اکرم(صلی ا... علیه و آله) روایت شده است: هل تدرون ما الغیبه؟ قالوا: ا... و رسوله اعلم قال: ذکرک اخاک بما یکره. قیل أرأیت ان کان فی اخی ما اقول؟ قال: ان کان فیه ما تقول فقد اغتبته و ان لم یکن فیه فقد بهته. (کشف الربیه عن احکام الغیبة، ص ۵.) پیامبر پرسیدند: آیا می‏دانید غیبت چیست؟ پاسخ دادند: خدا و رسولش داناترند. فرمودند: یاد کردن برادرت (در نزد کسی یا کسانی) نسبت به چیزی که اگر بفهمد ناراحت می‌شود. پرسیده شد: حتی اگر آن چه می‏گویم در برادرم باشد باز هم غیبت است؟ فرمودند: اگر آن چه می‏گویی در او باشد غیبتش را کرده‏ای و اگر در او نباشد بهتان زده‏ای. در هر حال یکی از اخلاق عالی اسلامی پوشاندن عیب دیگران است. برترین عیب پوشی‌ها همراه با نصیحت و ارشاد به خوبی‌هاست.

● مگر غیبت پیامد هم دارد؟

پیامدهای غیبت را می‌توان در دو دسته پیامدهای دُنیوی و پیامدهای اخروی(معنوی) بررسی نمود.

الف. پیامدهای اخروی و معنوی غیبت:

۱. تباهی اعمال نیک‏

غیبت سبب می‏شود اعمال نیکی که انسان انجام می‏دهد تباه گردد و از بین برود. امام صادق (علیه السّلام)فرمود:«الغیبة حرام علی کلّ مسلم و إنّها َلتأکل الحسنات کما تأکل النّار الحطب»؛[الحکم الزاهره، ترجمه انصاری، ص۵۵۴]. غیبت کردن برای هر مسلمانی حرام است و همان گونه که آتش هیزم را می‏خورد، غیبت نیز کارهای نیک انسان را می‏خورد و از بین می‏برد.گاهی انسان به خاطر ارتکاب غیبت تمام کارهای نیکی را که انجام داده است از بین می‏برد و ثواب اعمالش در نامه کسی که غیبت او را کرده است نوشته می‏شود، که در این مورد توجه شما را به یک حدیث جلب می‏کنیم:پیامبراکرم (صلّی‌ا...‌علیه‌وآله‌وسلم)فرمود: در روز قیامت یکی از شما را در صحرای محشر برای رسیدگی به اعمالش حاضر می‏کنند و نامه عملش را به دستش می‏دهند و هنگامی که به آن نگاه می‏کند از کارهای نیکی که انجام داده است چیزی در آن نمی‏بیند. عرض می‏کند: پروردگارا این نامه عمل من نیست زیرا از طاعات و عباداتی که در دنیا انجام داده‏ام چیزی در آن نمی‏بینم. به او گفته می‏شود پروردگار تو خطا و نسیان نمی‏کند و این نامه عمل از آن تو است اما به خاطر این که غیبت کردی کارهای نیک تو در نامه عمل کسی نوشته شده است که از او بدگویی کردی. سپس شخص دیگری را برای حساب می‏آورند و نامه عملش را به او می‏دهند. به نامه نگاه می‏کند ولی بر خلاف انتظارش طاعات و عبادات زیادی را در آن می‏بیند و از روی تعجّب عرض می‏کند: خدایا این نامه عمل من نیست، من در دنیا کارهای نیکی که در این‌جا نوشته شده است انجام نداده‏ام. به او گفته می‏شود: چون فلان شخص از تو بدگویی کرده کارهای نیک او در نامه عمل تو نوشته شده است.[جامع الاخبار،ص۴۱۲، ح۱۱۴۴]

۲. خروج از ولایت خدا

امام صادق (علیه السّلام)فرمود: «من روی علی مومن روایة یرید بها شینه و هدم مروّته لیسقطه من أعین النّاس أخرجه ا... من ولایته إلی ولایه الشّیطان فلا یقبله الشّیطان»؛[وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۲۸۵، ح ۱۶۳۱۹].هر کس به منظور عیب جویی و ریختن آبروی مومنی سخنی علیه او بگوید تا او را از چشم مردم بیندازد خداوند چنین کسی را از ولایت خودش بیرون می‏کند و به سوی ولایت شیطان می‏فرستد ولی شیطان او را نمی‏پذیرد.

۳. فاسد شدن دین انسان

پیامبر اکرم(صلّی‌ا...‌علیه‌وآله‌وسلم)فرمود: «الغیبه أسرع فی دین الرّجل المسلم من الآکله فی جوفه»؛[کافی،ج۲، ص۳۵۷،ح۱].تاثیر غیبت در دین مسلمان از خوره در جسم او سریع‏تر است.

۴. کاهش ارزش عبادت‌ها‏

در حدیث دیگری آمده است کسی که مرتکب غیبت شود ارزش عبادات او کم می‏شود.رسول‌خدا (ص)فرمود: «الجلوس فی المسجد انتظارا للصّلوه عباده ما لم یحدث، قیل یا رسول ا... و ما یحدث؟ قال الاغتیاب»؛[اصول کافی،ج۲، ص۲۶۶.].نشستن در مسجد و انتظار کشیدن برای رسیدن وقت نماز عبادت است تا زمانی که حدثی از انسان سر نزند. سوال شد: حدث چیست؟ فرمود: غیبت.

۵. مانع قبولی اعمال‏

رسول‌خدا (صلّی‌ا...‌علیه‌وآله‌وسلم) در ضمن حدیثی فرمود: «مأمورانی که مراقب اعمال انسان هستند عمل بنده‏ای را که مانند شعاع خورشید می‏درخشد به آسمان بالا می‏برند ولی فرشته‏ای که باید اعمال را قبول کند و بالا ببرد می‏گوید: اضربوا هذا العمل وجه صاحبه أنا صاحب الغیبه أمرنی ربّی أن لا أدع عمل من یغتاب النّاس یتجاوزنی إلی ربّی؛ این عمل را به صورت صاحبش بزنید، زیرا من از طرف پروردگارم مأموریت یافته‏ام که نگذارم عمل نیک غیبت کنندگان از من بگذرد و به سوی پروردگارم برود»

۶. محرومیت از بهشت

پیامبراکرم (صلّی‌ا...‌علیه‌وآله‌وسلم)فرمود: «تحرم الجنّه علی ثلاثه: علی النّمّام و علی المغتاب و علی مدمن الخمر»؛[بحار،ج۷۲،ص۲۶۰.].بهشت بر سه کس حرام است: سخن چین، کسی که غیبت می‏کند و کسی که دائم الخمر باشد.

۷. تأخیر پاداش و تقدیم مجازات

غیبت‌کننده در صورتی که توبه کند و توبه‏اش پذیرفته شود باز هم آخرین کسی است که وارد بهشت خواهد شد؛ «أوحی ا... عزّوجلّ إلی موسی بن عمران أنّ المغتاب إذا تاب فهو اخر من یدخل الجنّه و إن لم یتب فهو أوّل من یدخل النّار»؛[بحارالانوار، ج ۷۲، ص ۲۵۷، ح ۴۸].خداوند به موسی بن عمران وحی فرستاد که غیبت کننده اگر توبه کند آخرین کسی است که داخل بهشت می‏شود، و اگر توبه نکند نخستین فردی است که داخل آتش می‏شود.

۸. تجسم زشت در روز قیامت

حضرت صادق(علیه‌السّلام) از پدران معصومشان(علیهم‌السّلام) چنین روایت می‌فرمایند: «کسی که از فرد مسلمانی غیبت کند، روز قیامت در حالی که از دهانش بویی بدتر از بوی مردار به مشام می‌رسد، می‌آید که اهل محشر از آن اذیت می‌شوند»[وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۲۸۲، حدیث ۱۶۳۱۲]

ب. پیامدهای دنیوی غیبت

۱. شکستن حرمت افراد

غیبت کننده با رفتار ناروایش آبروی دیگران را به خطر می‌اندازد، از این رو خداوند هم آبروی او را در معرض خطر قرار می‌دهد و او را در این دنیا رسوا می‌کند.امام صادق(علیه السّلام)فرمود: «لاتَغتَب فَتغتَب وَلاتَحفَر لاَخیکَ حُفَره فَتَقَعَ فیها، فانک کما تُدین تُدان»[بحارالانوار، ج ۷۲، ص ۲۴۷، ح ۱۶]غیبت نکن که مورد غیبت واقع می‌شوی و برای برادرت گودالی نکن که خود در آن خواهی افتاد، به راستی که هر جوری با دیگران معامله کنی به همان صورت با تو معامله شود.

۲. ایجاد دشمنی

از آن‌جا که غیبت آبروی مومنی را می‌ریزد، او را دشمن غیبت کننده می‌کند. هم‌چنین دوستان کسی که از او غیبت شده، به غیبت کننده به دیده دشمنی می‌نگرند؛ هر چند دیدشان درباره کسی که نقصش بیان شده است نیز عوض می‌شود؛ پس غیبت کننده هم خشم پروردگار و هم خشم بندگان او را برمی‌انگیزد.امیرمومنان علی(علیه السّلام)فرمود: «ایاک و الغیبة فانها تمقتک الی ا... و الناس و تحبط اجرک»[غررالحکم، ص ۲۲۱، ح ۴۴۲۵.]؛ از غیبت بر حذر باش؛ چون موجب می‌شود مورد خشم و دشمنی خدا و مردم قرار گیری و پاداشت نابود شود. در حدیث قدسی هم آمده که: «من ترک الغیبة ظهرت محبته فی‌ القلوب»[چهل حدیث قدسی (منسوب به امیرمومنان علی علیه السلام)، به اهتمام سید احمد کتاب‌چی]؛ کسی که غیبت و بدگویی دیگران را ترک کند محبتش در دل‌ها آشکار می‌شود.

۳. تبلیغ و گسترش زشتی‌ها

از آن جا که غیبت، بیان عیب و نقص شخص یا بازگفتن کار زشت او در غیاب او است با این رفتار، زشتی آن عمل ناپسند از بین می‌رود چنان که اگر شنونده در مقابل غیبت کننده سکوت اختیار کرده واکنشی نشان ندهد باعث می‌شود او در انجام این کار جسارت و جرأت بیشتری یابد و زشتی غیبت را درک نکند، هم‌چنین زشتی و قبحی که عمل بازگو شده پیش از غیبت، نزد شنونده داشته است شکسته یا دست کم ضعیف می‌شود.امام صادق(علیه السّلام)می‌فرماید: «هر کس درباره مومنی آن چه که با چشم دیده یا با گوش شنیده است باز گوید، از کسانی است که خداوند عزوجل درباره آنان می‌فرماید: «انّ الذین یحبّون ان تشیع الفاحشه فی الذین آمنوا لهم عذاب ألیم‏»(نور/۱۹)؛ یعنی همانا کسانی که دوست دارند زشتی‌ها در بین کسانی که ایمان آورده‌اند، منتشر شود، برای ایشان عذابی دردناک است»[کافی، ج ۲، ص ۲۶۶، ح ۲.].

زهرا اجلال