مستند, بدون حمایت تلویزیون زنده نمی ماند

تلویزیونها, به دلیل پیروی از سلایق و ذائقه های مخاطبان به سفارش آنچه می خواهند و درواقع تماشاگران را به آن عادت داده اند, پول می دهند و این مسئله مستندساز را تا حدودی دچار مشکل می کند

▪ لطفاً خودتان را معرفی کنید و مختصری از فعالیتهایتان را بفرمایید.

ـ من میتزی گلدمن مستندساز استرالیایی هستم. از سه سال پیش به‌عنوان مدیر و استاد سینمای مستند در آکادمی فیلم، رادیو و تلویزیون استرالیا فعالیت دارم. البته همچنان مشغول فیلمسازی هستم و سینمای مستند را رها نخواهم کرد.

▪ وضعیت سینمای استرالیا را به‌طور مختصر برایمان تشریح کنید.

ـ سینمای استرالیا، سینمای فعال و زنده‌ای است، اگرچه ما نیز چون تمام کشورهای جهان، در معرض نفوذ دائمی سینمای هالیوود و فیلمهای هالیوودی قرار داریم.

با این وجود، به‌دلیل زبان مشترک و تشابهات فرهنگی، ارتباطات، همکاریها و تولیدات مشترک قابل توجهی میان استرالیا و ایالات متحدهٔ آمریکا وجود دارد که باعث رونقِ بخش صنعتی سینمای استرالیا می‌شود. همه ساله تعدادی سینماگر، بازیگر، فیلمبردار، تدوینگر، سازنده موسیقی متن و ... از استرالیا جذب سینمای هالیوود می‌شود. البته پس از کار در هالیوود است که آنها به نامهای آشنایی برای سینما‌دوستان جهان تبدیل می‌شوند. در کنار سینما، تلویزیون استرالیا نیز به‌عنوان مهم‌ترین مرکز تولید فیلمهای داستانی، سریال و فیلمهای رده B بسیار فعال است و بسیاری از کارگردانان سینما، از تلویزیون کار خود را آغاز می‌کنند.

▪ سینمای مستند در استرالیا در چه وضعیتی قرار دارد؟

ـ فیلم مستند در استرالیا به‌طور عمده توسط شبکه‌های تلویزیون سفارش داده شده و ساخته و پخش می‌شود. البته شرکتهای خصوصی هم در زمینهٔ تولید و پخش فیلمهای مستند فعال هستند، اما تقریباً همهٔ آنها با کمکها و قراردادهای مشترک تلویزیون، به فعالیت خود ادامه می‌دهند. فیلم مستند بدون حمایت تلویزیون در هیچ کجای دنیا زنده نخواهد بود و در استرالیا نیز این قاعده وجود دارد.

▪ اما تلویزیونها محدودیت زیادی برای مستندسازان به‌وجود می‌‌آورند؟

ـ بله، نظر شما درست است. متأسفانه تلویزیونها، به‌دلیل پیروی از سلایق و ذائقه‌های مخاطبان به سفارش آنچه می‌خواهند و درواقع تماشاگران را به آن عادت داده‌اند، پول می‌دهند و این مسئله مستندساز را تا حدودی دچار مشکل می‌کند و خلاقیت او را محدود می‌سازد. البته همواره موضوعات و مسائلی وجود دارد که کنجکاوی و حساسیت مستندساز را برمی‌انگیزد و او را وادار می‌کند تا با به‌کار بستن خلاقیت خود، دردها و دشواریها و غم و رنج بشری را فارغ از سلیقه‌ها و سفارشها، به تصویر بکشد.

▪ آیا آکادمی فیلم، رادیو و تلویزیون استرالیا فیلم تولید نمی‌کند؟

ـ بله البته. آکادمی فیلم، رادیو و تلویزیون استرالیا مهم‌ترین مرکز دولتی آموزش سینما و فیلم مستند برای علاقمندان است و فیلمهای دانشجویی را به‌عنوان پایان‌نامهٔ دانشجویان تولید می‌کند. البته باید بگویم که این مرکز به‌عنوان نهادی که هزینه‌ای بابت تحصیل از دانشجویان دریافت نمی‌کند، امتحان ورودی بسیار بسیار دشواری دارد و در هر یک از رشته‌های کارگردانی، فیلمنامه‌نویسی، فیلمبرداری، تدوین، گریم و بازیگری و نیز فیلم مستند در سینما و تلویزیون، تنها ۴ یا ۵ دانشجو در سال می‌پذیرد.

البته کیفیت آموزش در این آکادمی در سطح مطلوبی قرار دارد و دانشجویان از همهٔ امکانات و فن‌آوری نوین آموزشی در زمان تحصیل استفاده می‌کنند و فیلمهایشان را نیز به تناسب موضوعات و با انتخاب خود در قطعهای دیجیتال، سوپر ۱۶ میلی‌متری و یا ۳۵ میلی‌متری می‌سازند.

▪ کیفیت این فیلمها در چه سطحی قرار دارد؟

ـ متأسفانه با وجود بهره داشتن از هر گونه امکاناتی، فیلمهای دانشجویی عموماً آثار متوسطی از کار درمی‌آید و معدود فیلمهای موفقی از میان آثار دانشجویان درمی‌آید. فکر می‌کنم علت عمدهٔ این مسئله، عدم انگیزهٔ دانشجویان و عدم تلاش کافی از سوی ایشان برای فیلمسازی است.

▪ سینمای ایران در استرالیا چه مقدار شناخته شده است؟

ـ متأسفانه با وجود ارزش و شهرت سینمای ایران در اروپا، شناخت کمتری نسبت به این سینما در استرالیا وجود دارد. فیلمهای ایرانی به جز تعداد معدودی که پخش‌کننده‌های آمریکایی یا اروپایی دارند، در استرالیا نمایش داده نمی‌شوند. البته دو جشنواره معتبر و بین‌المللی در شهرهای سیدنی و ملبورن برگزار می‌شود که همواره یک یا دو فیلم ایرانی را در بخش مسابقه دارند. البته هر دوی این جشنواره‌ها در دوره‌های پیشین خود، مرور بر آثار سینمای ایران را گنجانده‌اند و من نیز از همین طریق، شناخت کمی نسبت به سینمای ایران پیدا کرده بودم.

▪ فیلمهای کوتاه و مستند ایرانی را در مقایسه با فیلمهای کوتاه استرالیا و دیگر کشورهای جهان چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ـ راستش به ما گفته‌اند که در بخش ملی جشنوارهٔ فیلم کوتاه تهران ۱۸۰۰ فیلم کوتاه به دبیرخانه جشنواره ارسال شده است، که این رقم شگفت‌انگیز است و نشان از علاقمندی و انگیزهٔ بالای سینماگران جوان ایرانی به ساخت فیلمهای کوتاه و مستند دارد. متأسفانه به دلیل مدت کوتاه اقامتم در ایران تنها موفق به دیدن هشت فیلم ایرانی که در بخش مسابقه بین‌المللی جشنواره فیلم کوتاه تهران پذیرفته شده بودند، شدم.

به گمان من فیلمهای ایرانی از کیفیت بالایی برخوردارند و علی‌رغم اینکه تکنیک آنها ساده است و مشخصاً از تولید کم‌هزینه‌ای برخوردارند، اما به‌دلیل تنوع موضوعات و حساسیت و جذابیت محتوایشان، پذیرفتنی و دیدنی‌اند. بعضی از فیلمها که دیدم موضوعی جهانی‌تر داشتند؛ اما تلاش فیلمساز برای دستیابی به بیانی با فرهنگ ایرانی بود که تا حدودی موفق بود مثل فیلم آن (پوپک مظفری) فیلم منطق مطلق اتفاق (بهرام توکلی) به نظرم بسیار فشرده و پرحرف بود، گرچه فکر می‌کنم این نوع روایت در سینمای کوتاه ایران تازگی داشته باشد.

به‌هرحال فیلمهای کوتاه استرالیا و کشورهای اروپایی با هزینه‌ها و تکنیک بالاتری ساخته می‌شود، اما جذابیت موضوعات فیلمهای شما را ندارند.

▪ پروژه‌های بعدی شما کدامست؟

هم‌زمان روی سه پروژه مستند کار می‌کنم که برای یافتن تهیه‌کنندهٔ مشترک، در حال حاضر به اسپانیا آمده‌ام و آنجا اقامت دارم. اولی مجموعه‌ای است که من تهیه‌کنندهٔ آن هستم و موضوع آن «افسردگی و عواقب آن» است.

فیلم توسط یک روانشناس که برای نخستین‌بار پشت دوربین قرار می‌گیرد، ساخته خواهد شد و یک مجموعه از آن برای تلویزیون استرالیا CBS تدوین می‌شود. البته کارگردان سالهاست که با مستندسازی آشناست و در پروژه‌های متعددی همکاری داشته، در ضمن تحقیقات مفصلی هم در زمینهٔ موضوع افسردگی انجام داده است.

هم‌زمان و برای فرار از افسردگی (می‌خندد) روی فیلم مستند «سیرک» کار می‌کنم که در مورد تاریخچه، نحوهٔ پیدایش و تکامل سیرک در فرهنگهای مختلف جهان است.

این پروژه و پروژه سوم را که در مورد «کمکهای انسانی» است خودم کارگردانی و تهیه خواهم کرد. «کمکهای انسانی» پروژه‌ای است که به بررسی علل تفاوت کشورهای جهان سوم و کشورهای پیشرفته می‌پردازد و در آن مفاهیم هم‌زیستی، همیاری، نفرت و عشق بشری در قالب پروژه‌های انسانی دوباره معنا می‌شوند. این پروژه را تماماً در آفریقا فیلمبرداری خواهم کرد.

البته ابتدا باید در جشنواره مستند آمستردام IDFA برای یافتن تولید‌کنندهٔ مشترک، آن را به تهیه‌کنندگان ارائه کنم و امیدوارم به نظر آنها جالب باشد و سرمایهٔ لازم را در اختیار شرکت من قرار دهند.