روح و روان در پیوند اعضا

امروزه با توجه به رشد و پیشرفت تكنیك‌های جراحی و ساخت داروهای مهاركننده سیستم ایمنی، امكان ادامه حیات و ارتقای سطح زندگی در بیماران با نارسایی پیشرفته ارگان فراهم شده است، …

امروزه با توجه به رشد و پیشرفت تكنیك‌های جراحی و ساخت داروهای مهاركننده سیستم ایمنی، امكان ادامه حیات و ارتقای سطح زندگی در بیماران با نارسایی پیشرفته ارگان فراهم شده است، لذا توجه به فرآیندهای روحی و روانی دخیل در پروسه پیوند اعضا و عوامل توسعه‌دهنده نتایج مطلوب پس از پیوند عضو ضروری به نظر می‌رسد.

لازم است بیماران موجود در لیست انتظار دریافت عضو پیوندی، با مسائل روانی اجتماعی متعددی كه پیش رو دارند مقابله كنند. انتظارات بیماران از نتایج پیوند، مشكلات روان‌پزشكی موجود در بیمار، بررسی رفتارهای پرخطر در بیماران (اعتیاد تزریقی، الكلیسم،‌...) شناخت ویژگی‌های شخصیتی و مكانیسم‌های دفاعی بیماران، میزان پذیرش درمان‌های پیچیده و طولانی‌مدت قبل و پس از پیوند و میزان همكاری بیمار با تیم‌های درمان بر لزوم ارزیابی دقیق افراد كاندید دریافت عضو پیوندی صحه می‌گذارد.

گیرندگان عضو پیوندی در ۲۰درصد موارد دچار حمله افسردگی عمده یا اختلال سازگاری یا خلق افسرده می‌شوند كه ارزیابی افكار خودكشی و آسیب به خود را در ایشان ضروری می‌نماید. حملات همراه با نشانه‌های اختلال استرس پس‌آسیبی (PTSD)،‌ مشكلات خواب، كابوس، علایم اضطرابی مرتبط با پیوند عضو و مشكلات شناختی و دلیریوم به كرات در این بیماران دیده می‌شود.

در سوی دیگر ماجرا، خانواده اهداكننده عضو قرار دارد؛ با وجود این‌كه آن‌ها در ۹۷درصد موارد، اهدای عضو فرد مرگ مغزی را در كاهش آلام و غم از دست دادن متوفی مؤثر می‌دانند و از ایشان تقدیر می‌شود، لیكن هنوز مسائل و ارتباطات عاطفی برای بیمار گیرنده عضو در قبال خانواده اهداكننده از جمله هزینه‌هایی محسوب می‌شود كه می‌تواند بر هر دو استرس وارد نماید.

پس از یك پیوند موفق نیز بیمار با مشكلات مربوط به خدشه در تصویر بدنی (Body Image)، پذیرفتن نقش بیمار برای مدت‌های طولانی، وابستگی به خانواده خود و پسرفت‌های اجتماعی و عملكردی درگیر است كه بر لزوم بازتوانی فیزیكی و روحی روانی بیماران و بازگرداندن آنها به زندگی مولد دلالت می‌كند. روان‌درمانی حمایتی، گروه درمانی بیماران در لیست انتظار و پیوند شده، ‌آموزش مهارت‌های اجتماعی و زندگی با شرایط جدید، دخالت‌های روان‌پزشكی مشاور یا رابط می‌تواند در حل مسائل ذكر شده مؤثر باشد.

متخصص روان پزشكی و مسئول واحد فراهم‌آوری اعضای پیوندی

بیمارستان امام خمینی

دكتر سید امیرحسین توكلی