شعر در کلام رهبری

شعر در حقیقت عنصر اصلی ادبیات است این ارزش نفس شعر است باید به این نکته در انقلاب توجه داشت و به آن بها داد شعر را نسبت به دیگر هنرها باید اولی شمرد, اگرچه دیگر هنرها هم در جای خود, ستایش های شایسته خود را دارند و ای بسا در بعضی از آن ها کیفیتی هست که اگر شعر با آن ها همراه باشد, تجلّی هنر به حد اعلی می رسد

▪ هنر یک ابزار فوق العاده است، امّا در بین شیوه‏های گوناگون هنر بعضی خصوصیتی دارند و از آن جمله شعر است، شعر امتیاز دارد: می‏بینید که یکی از قدیمی‏ترین پدیده‏های تمدن بشری شعر است، شاید نقّاشی هم تا حدودی همین گونه باشد. امّا در بقیه انواع هنر این را کم مشاهده می‏کنید، زبان شعر و ارائه شعر بسیار قدیمی و باستانی است و نشان می‏دهد بشر از آغاز به شعر احتیاج داشته است. می‏گویم بشر و منظورم، هم شاعر، هم هنرمند و هم مخاطب هنرمند است، همه به این امر احتیاج داشته‏اند، اگر نداشتند این قدر زود پدید نمی‏آمد و این گونه در طبیعت، در آفرینش و در تاریخ نمی‏ماند.(۱)

▪ من متأسفانه می‏بینم در صحنه هنری و فرهنگی ما و در ادبیات شسته و روفته اسلامی ما امروزه صحنه‏های متقابل وجود دارد و یقینا هم مثل هم نیستند. بعضی انقلابی‏ترند، بعضی یک خورده خوب ممکن است جور دیگر باشند اما تقابل جایز نیست. ما امروز تقابل های اصلی داریم، تقابل های اصولی داریم، مدّنظر من برادران و خواهرانی که در این مجموعه مشغول کارند مخصوصا آن هایی که مسئولیت دارند یک مقداری سعی کنند در جذب، این هم هنر هشتم‏تان! حالا هفت هنر را جمع کردید این را هم جمع کنید. این هم یک هنر است یک هنر بزرگ است. بعضی‏ها به اعتقاد ما می‏شود این ها را جذب کرد.(۲)

▪ شعر و هنر زیباترین قالب برای همه پیام‏های نوین و مایه گسترش و نفوذ این پیام ها تا هر سوی خطه وسیع دل ها و جان های انسانی است و شاعران و سخن سرایان آگاه همیشه توانسته‏اند والاترین معارف انسانی را در کتیبه روزگار با نقشی جاودانه به نسل‏های بعد از خود بنمایانند.(۳)

▪ شعر در حقیقت عنصر اصلی ادبیات است. این ارزش نفس شعر است. باید به این نکته در انقلاب توجه داشت و به آن بها داد. شعر را نسبت به دیگر هنرها باید اولی شمرد، اگرچه دیگر هنرها هم در جای خود، ستایش های شایسته خود را دارند. و ای بسا در بعضی از آن ها کیفیتی هست که اگر شعر با آن ها همراه باشد، تجلّی هنر به حد اعلی می‏رسد.(۴)

▪ گاهی یک بیت شعر گویاتر از چند ساعت سخن گفتن یک سخنور تواناست و ارزش شاعری که قصیده او از محتوای خوب، الفاظی زیبا و مضمونی مناسب برخوردار باشد از یک دانشمند کمتر نیست و لازم است اشعار قوی فارسی که در تفهیم عقاید و اخلاق اسلامی مسائل سیاسی و یا هر آنچه در ارتباط با نیاز امروز جامعه اسلامی سروده شده را از کتب گوناگون استخراج و به احیای آن اهتمام ورزند.(۵)

▪ شعر شما «شعر روز» است و این خاصیت شعر است و اگر شاعری هر چند خوب هم باشد ولی شعرش نتواند امروز آیینه و زبان گویای واقعیات و حقایق روز باشد این شاعر، شاعر ناقصی است و کمیتش لنگ است و شعرش روی هواست.(۶)

▪ اسلام کلام والا، و نیز، سخن‏سرای خداجوی را ارج می‏نهد. سخن زیبا نشانه‏ای از خداوند جمیل است و خداوند، زیباترین گفته‏ها را که کلام الهی است، بر بال های فصاحت و بلاغت نشانیده، به پروازی جاودانه در آورده و همه تاریخ را با فروغ درخشان آن، منوّر ساخته است.(۷)

▪ رسول امین پروردگار... شاعران متعهد را فرمانروایان کشور سخن می‏خواند. این سیره نیکوی اولیاء اللّه‏ است که ارجمندترین حقایق را در نفیس‏ترین حله‏های بیان، بر دل های پاک عرضه کنند و سخن فاخر و برنده خود را همچون ذوالفقاری پیروز بر پیکر سیه‏کاران دوران فرود آورند.(۸)

▪ کارگردانان سلطه فرهنگی غرب، تلاش گسترده کردند که شعر و ادب فارسی را در خدمت هدف های انحرافی یا پوچ در آوردند و در اوج حرکتی که «تجدد مآبی» نامیده و پنداشته می‏شد، کوشیدند شعر را به فساد و هرزگی و پستی آلوده کنند... حجم شعری که به کار ضلال ذهن و دل مردم گرفته شد یا به آستان جبّاران قدرناشناس نثار گشت، در دوران سلطه فرهنگی کم نیست.(۹)

▪ من از این که احساس می‏کنم که بحمداللّه‏ در جامعه ما شعر این چنین با مفاهیم زنده این جامعه آمیخته شده و از یکنواختی و تکرار بیرون آمده به عنوان یک دوستدار ادبیات و شعر احساس خوشحالی می‏کنم... البته اشتباه همیشه بوده و هست... اما قبلاً جریان کلاً تکراری بود شعر در خدمت آرمان های بلند و عالی انسان و در اختیار مسائل اساسی زندگی انسان ها نبود.(۱۰)

▪ در هر دوره‏ای که تحولی در جامعه به وجود آمده تغییری در خط مشی جامعه ایجاد شده و... شعر هم تغییری کرده لکن باز برگشته به روال معمولی مثلاً در کشور خود ما شعر در دوران مشروطیت تکان خورد مضمون ها نو شد و در خط جدیدی افتاد اما باز تدریجا برگشت به همان آهنگ و روال سابق.(۱۱)

▪ جایران‏ج در زمینه مسائل ادبی و شعری کشوری غنی است و در عصر کنونی نیز افراد زیادی در سطوح شعری بسیار بالا وجود دارند که آبرو به شعر فارسی می‏دهند و از ارزش شعری بالایی برخوردارند و این ها می‏توانند در خدمت جمهوری اسلامی ایران فعالیت کنند و تنها بایستی به آن ها توجه شود و امکانات در اختیارشان گذاشته شود.(۱۲)

▪ شعر انقلاب باید روح انقلابی داشته باشد جهت‏گیری انقلابی داشته باشد و گرنه هیچ موضوع خاصی را نمی‏توان برای شعر انقلاب مشخص کرد... البته بهترین شعر انقلابی آن است که ایده‏های منحصر به فرد انقلاب را ارائه دهد.(۱۳)

▪ زبانی که می‏تواند پیام انقلاب را به اعماق جامعه رسوخ دهد. زبان شعر و ادبیات است زبان هنر است... شعر انقلاب باید بتواند لب لباب انقلاب و مضمون حقیقی انقلاب را در بهترین قالب ها منعکس کند... شعر امروز آیینه آینده است انسان های قرن های بعد چطور بفهمند در جامعه امروز ما چه می‏گذشته است... واقعا پنجاه سال دیگر خیلی مشکل است به آیندگان این جامعه و فرزندان ما که این روزگار را ندیده‏اند فهماند که در روزگار انقلاب، در روزگار جنگِ تحمیلی،... هنگام پیروزی انقلاب، هنگام ورود امام در این سال های عجیبی که هر لحظه‏اش یک حادثه است و در این مملکت و در این جامعه چه گذشته است... تنها چیزی که می‏تواند این پیام را به نسل های بعد منتقل کند همین شعر و هنر و ادبیات است.(۱۴)

ی روزی که ادبیات انقلابی ما روند کنونی رشد و تعالی را پیموده باشد می‏تواند الگوی تازه‏ای برای ادبیات این عصر شود. تصویر آرمانی زندگی و تشریح نقاط زشت و زیبای انسان امروز و ترسیم راهی که آدمی را به آسایش و رستگاری و تعالی حقیقی می‏رساند بیش از همه از آن شاعر و هنرمندی ساخته است که در مهد انقلابی خدایی و مردمی زیسته و نظام ارزش متعالی را در صفا و قداست فضایی که وحی الهی بر آن حاکم است آموخته باشد.(۱۵)

▪ باید ببینیم الان این دوره از زندگی ملت ما و تاریخ ما چه چیزی را می‏طلبد این خودش یک مسأله است ضمن این که به شاعر هم نمی‏شود گفت شما فقط همین را بگو چون شاعر تابع احساسات و درک عقلانی و عواطف خویش و تابع مسائلی است که در سر راه زندگی پیش می‏آید امّا در کنار آن ها می‏شود به شاعر گفت این را هم محاسبه کن. واقعا امروز باید دید چه توقعی از شما هست. و این چیز بدی نیست که آدم ببیند توقع چیست. توقع، توقع یک ملت است و شاعر هم نمی‏تواند بگوید من از ملت هم جدا هستم و به ملتم اعتنا نمی‏کنم.(۱۶)

▪ حالا من عرض می‏کنم کسانی که واقعا تعهد شعر دارند، مثل این که در توصیف امام رضوان‏اللّه‏ علیه این جا شعرهایی خوانده شد و خیلی هم خوب بود، آن نکات برجسته شخصیت امام را در شعر منعکس کنند و بگویند. این نکات باید روشن شود و گفته بشود و آن قدر باید تکرار شود که در ذهنیت جامعه به صورت حرف آخر درآید و عمیق شود.(۱۷)

▪ حال یک عده آدم های خودخواهی که من با بعضی از آن ها نشسته‏ام دیده‏ام عقل درستی هم ندارند و از هنر و مسائل هنری هم سر در نمی‏آورند می‏گویند شعر در خدمت سیاست نباید بیاید! بهترین شعرهای ما در زمان اختناق کدام شعرها بوده است؟ همان شعرهایی که در خدمت سیاست بوده است و آن روزها و آرمان های سیاسی را بیان می‏کرده و اینک آن آرمان ها شکل مسلط به خودش گرفته است.(۱۸)

▪ شاعران جوان می‏توانند منعکس کننده همه آرمان‏ها، سیاست‏ها، روش ها و واقعیت های انقلاب در آثار شعر خود باشند... پیام انقلاب باید به زبان شعر و هنر که اصیل ترین و خالص ترین و گیراترین زبان هاست به آنان منتقل شود.(۱۹)

▪ قرار گرفتن در بوته نظرات گوناگون خیلی بهتر به رشد شعری و هنری برادران کمک می‏کند.(۲۰)

پی‏نوشت‏ها

۱ ـ ۲۷/۹/۶۵، پیام به سومین کنگره شعر و ادب دانشجویان.

۲ ـ ۳/۴/۶۶، در مراسم سالگرد تأسیس سازمان تبلیغات.

۳ ـ ۲۷/۹/۶۳، پیام به نخستین کنگره دانشجویی شعر و ادب.

۴ ـ روزنامه جمهوری اسلامی، ۲۹/۹/۶۵ سومین کنگره شعر و ادب دانشجویان.

۵ ـ روزنامه رسالت، ۳۰/۱۰/۶۸ مراسم مداحی به مناسبت میلاد حضرت زهرا علیهاالسلام .

۶ ـ کتاب هنر هشتم، سخنرانی در گروه شعر حوزه هنری مشهد.

۷ ـ پیام به کنگره شعر جنگ اهواز، ۵/۹/۶۵.

۸ ـ همان.

۹ ـ ۷/۹/۶۴، پیام به کنگره شعر و ادب نهضت سوادآموزی خراسان.

۱۰ ـ روزنامـه جمهوری اسلامـی، ۱۵/۱۱/۶۵ سخنرانـی در کنگره شعر شاهد.

۱۱ ـ همان.

۱۲ ـ روزنامه جمهوری اسلامی، ۶/۴/۶۲، در دیدار با وزیر ارشاد اسلامی و معاونین.

۱۳ ـ روزنامه جمهوری اسلامی، ۲۹/۹/۶۵، سومین کنگره شعر و ادب دانشجویان.

۱۴ ـ روزنامه جمهوری اسلامی، ۱۵/۱۱/۶۵، سخنرانی در کنگره شعر شاهد.

۱۵ ـ روزنامه جمهوری اسلامی، ۲۷/۹/۶۳، پیام به نخستین کنگره دانشجویی شعر و ادب.

۱۶ ـ فرهنگ و تهاجم فرهنگی، ص۳۴۰.

۱۷ ـ همان ص۳۴۱.

۱۸ ـ کتاب هنر هشتم.

۱۹ ـ روزنامه جمهوری اسلامی، ۲۷/۹/۶۴، پیام به دومین کنگره شعر و ادب دانشجویان.

۲۰ ـ کتاب هنر هشتم.