زندگی نامه ابونصر فارابی

ابونصر محمد فارابی یکی از نخستین روشن فکران مسلمان است که در انتقال آموزه های افلاطون و ارسطو به جهان اسلام موثر بود و روی فیلسوفان مسلمان آینده مانند ابن سینا تأثیر زیادی داشت

مقدمه

ابونصر محمد فارابی یکی از نخستین روشن‌فکران مسلمان است که در انتقال آموزه‌های افلاطون و ارسطو به جهان اسلام بسیار موثر بود و روی فیلسوفان مسلمان آینده مانند ابن‌سینا تأثیر زیادی داشت. او یک زبان‌شناس برجسته بود که کارهای یونانی افلاطون و ارسطو را ترجمه کرده و اطلاعات خود را نیز به آن اضافه می‌نمود. به او لقب " معلم ثانی" را داده‌اند که به معنی استاد دوم یا معلم دوم است.

دوران کودکی:

فارابی تحصیلات اولیه‌ی خود را در فاراب و بخارا تکمیل کرد اما برای تحصیلات بیشتر به بغداد رفت. در بغداد او برای زمان طولانی ای کار و تحصیل کرد. در طی این دوره او در زبان‌های متعدد و شاخه‌های مختلفی از علوم و تکنولوژی مهارت یافت. فارابی فعالیت قابل‌توجهی در زمینه‌ی علوم، فلسفه، منطق، زیست، پزشکی، ریاضیات و موسیقی انجام داد، اما بزرگ ترین فعالیت های وی، در زمینه فلسفه، منطق و زیست بود که وی در آنها معلومات جامعی به دست آورد.

مشارکت‌ها و دستاوردها:

به عنوان یک فیلسوف، فارابی اولین فردی بود که فلسفه را از الهیات جدا کرد. از قرون وسطی به بعد به سختی می‌توان فیلسوفی را در اسلام و مسیحیت یافت که تحت تأثیر دیدگاه‌های او قرار نگرفته باشد. او به یک وجود عالی که دنیا را از طریق عقل متوازن آفریده است اعتقاد داشت. او همچنین اظهار می‌کرد که این قوه‌ی عقلانی، تنها بخش وجود انسان است که جاویدان می‌باشد و برای همین، او برترین هدف انسان را تکامل قوه‌ی عقلانی می‌دانست. او بیش از هر فیلسوف مسلمان دیگری به نظریه‌های سیاسی توجه نشان داده است.

ایده های سیاسی فارابی

بعدها فارابی در کارهایش به نظریه‌های افلاطونی برای خصوصیات لازم یک حکمران پرداخت. حاکم باید باکیفیت خوب یک شخصیت بومی حکمرانی کرده و رفتار درستی برای هر قانون نشان دهد. در قلب فلسفه‌ی سیاسی فارابی، مفهوم شادی وجود دارد که در آن افراد باید باهم کمک کرده تا به رضایت برسند. او با پیروی از آموزه های یونانی عنوان کرد که بالاترین میزان شادی به حاکمیت ایده آلی که روحش همانند زمانی که با عقل فعال یکی بود یکی باشد، داده می شود. فارابی یک منبع عظیم آرمانی برای روشن‌فکران قرون وسطی بود و کارهای زیادی برای دانش در زمان خودش انجام داد. او راه را برای دیگر فیلسوفان و اندیشمندان دنیای اسلام هموار کرد.

معرفت شناسی فارابی

معرفت‌شناسی فارابی هر دو بُعد افلاطونی و ارسطویی را شامل می‌شود. بهترین منبع برای طبقه‌بندی دانش فارابی کتاب او با نام احصاءالعلوم است. این کتاب به شکل منظمی نشان‌دهنده‌ی اعتقادات فارابی است، چه در زمینه‌ی مسائل درونی و چه بیرونی. در همه‌ی آن‌ها تأکید اصلی ارسطویی بر روی اهمیت دانش وجود دارد. پس در مورد معرفت‌شناسی فارابی، از آنچه که شرح داده شد می توان گفت که از نظر وسعت جامع، و از نظر بیان پیچیده بوده و در آن از ایده های نوافلاطونی و ارسطویی استفاده شده است.

کتاب های فارابی

مهم ترین کارهای فارابی به شرح زیر است:

الجمع بین الرایین

فصول الحکم

احصاءالعلوم

ما ینبغی ان تعلم قبل الفلسفه (آنچه شایسته‌است قبل از فلسفه فرا بگیری): در این کتاب، فارابی منطق، هندسه، اخلاق نیکو و کناره‌گیری از شهوات را پیش نیاز پرداختن به فلسفه ذکر می‌کند و دربارهٔ هر یک مطالبی بیان می‌نماید.

السیاسه المدنیه (سیاست شهری): این کتاب دربارهٔ اقتصاد سیاسی است.

الجمع بین رأی الحکیمین افلاطون الالهی و ارسطو طالیس (جمع بین آراء دوحکیم بزرگ، افلاطون الهی و ارسطو): فارابی در این کتاب می‌کوشد بین نظریات افلاطون و ارسطو هماهنگی برقرار سازد.

رساله فی ماهیه العقل (رساله‌ای دربارهٔ ماهیت و چیستی عقل): در این رساله اقسام عقول را تعریف و مراتب آن‌ها را بیان می‌کند.

تحصیل السعاده (به دست آوردن سعادت): در اخلاق و فلسفه نظری.

اجوبه عن مسائل فلسفیه (پاسخ‌هایی به مسائل فلسفی): پاسخ‌هایی است به برخی پرسش‌ها و مسائل فلسفی.

رساله فی اثبات المفارقات (رساله‌ای در اثبات وجود موجودات غیر مادی): در این رساله، فارابی دربارهٔ موجودات غیر مادی بحث می‌کند.

اغراض ارسطو طالیس فی کتاب مابعد الطبیعه (اغراض ما بعدالطبیعه ارسطو) (مقاصد ارسطو در کتاب متافیزیک): این کتاب یکی از مهم‌ترین کتابهای فارابی است که مورد استفاده ابن سینا هم قرار گرفت.

رساله فی السیاسه (رساله‌ای در سیاست): فارابی دربارهٔ سیاست صحبت می‌کند.

فصوص الحکمه (فصوص جمع فص به معنای نگین می‌باشد: نگین‌های حکمت): این کتاب در مورد حکمت الهی و شامل ۷۴ بحث در این زمینه و مباحث نفس می‌باشد.

کتاب موسیقی کبیر: این اثر جنبه‌های گوناگون موسیقی مانند مقامات را تعیین می‌کند.

اندیشه‌های اهل مدینه فاضله: فارابی در این اثر آرمان شهر خود را بنا می کند.

فی وجوب صناعه الکیمیا (درباره ضرورت کیمیا)

فارابی همچنین در نوشتن کتاب برای جامعه‌ی اولیه‌ی مسلمانان نیز شرکت داشته است و یک کتاب قابل‌توجه برای موسیقی با نام کتاب الموسیقی (کتاب موسیقی) نوشته است که نظریه‌ای درباره‌ی موسیقی ایرانیان در آن زمان است، اگرچه در غرب این کتاب به عنوان کتابی برای موسیقی عرب معرفی گشته است. او در کنار مشارکت در دانش نوت های موسیقی، چندین ساز نیز اختراع کرد. گفته شده است که او به خوبی با ابزارهای خود موسیقی می نواخته است و می توانسته دیگران را با آن به خنده یا گریه بیندازد. فارابی درباره موسیقی درمانی هم مطالبی نوشته و درباره‌ی اثرات درمانی موسیقی بر روح به بحث پرداخته است.

اواخر زندگی و وفات

فارابی در طول زندگی خود به مناطق مختلفی سفر کرد و تجربیات زیادی به دست آورد. به دلیل کارهای زیادی که در آن مشارکت نموده است نام او همچنان به یاد آورده شده و از او تقدیر می‌شود. با وجود مواجه‌شدن با مشکلات زیاد، او با فداکاری زیاد کارکرد و نام خود را در میان دانشمندان بزرگ تاریخ بر جای گذاشت. او درحالی‌که عزب بود در سال ۳۲۹ هجری شمسی/ ۹۵۰ میلادی در دمشق در گذشت.