چند صندلی بیرون از دیوارها؛ نشانی از شهر زنده

یک صندلی نماد فضایی متفکر و درونگرا ، ۲ صندلی نماد همدردی و همراهی و چند صندلی نماد فضایی زنده و آرمانگراست.
استفاده از نشیمنگاه عمومی در ایران به معماری درونگرای کشورمان …

یک صندلی نماد فضایی متفکر و درونگرا ، ۲ صندلی نماد همدردی و همراهی و چند صندلی نماد فضایی زنده و آرمانگراست.

استفاده از نشیمنگاه عمومی در ایران به معماری درونگرای کشورمان و ایجاد اندرونی و بیرونی در هر فضا بازمی‌گردد. دیوارهای بلند و کوچه‌های تو در تو، یکی از ویژگی‌های معماری شهرهای ایرانی است اما این کوچه‌های تو درتو ویژگی دیگری هم داشتند که آن وجود سکوهای متعددی برای نشستن در هر کوچه بوده است.این سکوها که جای مناسبی برای استراحت رهگذران بوده، در ساعاتی از روز به محلی برای دور هم جمع شدن همسایه‌ها و اهل محل و بحث و گفت‌وگو تبدیل می‌شده. این نشیمنگاه‌های عمومی در شهرنشینی امروز شکل متفاوتی پیدا کرده است و ایستگاه‌های اتوبوس و نیمکت‌های پارک‌ها یا میز و صندلی‌های کافه – رستوران‌ها به آن اضافه شده است. باید گفت چیدن میز و صندلی در پیاده‌روهای مقابل کافه‌ها و رستوران‌ها که در کشورهای اروپایی بیشتر از خاورمیانه مرسوم است، تاثیر بسیاری در ایجاد ارتباط و صمیمیت میان طیف‌های مختلف شهروندان، آرامش بخش‌شدن فضای شهر و کم شدن تنش‌ها و خشونت‌های رفتاری بین رهگذران می‌شود.

کمرنگ‌بودن این موضوع در ایران را شاید بتوان به روحیه درونگرا و سنت‌ درونگرایی ایرانیان در گذشته نسبت داد که تقریبا بیشتر فضاها را به اندرونی و بیرونی تقسیم می‌کرد؛ روحیه‌ای که تنها فضاهای سرپوشیده و دیواردار را مناسب حضور خانواده‌ها می‌دانست. اما این روحیه در کنار بی‌توجهی‌های مدیران شهری در دهه‌های گذشته، ناخودآگاه بر سرد و بی‌روح شدن فضاهای شهری تاثیر گذاشت. این درحالی است که بسیاری از کشورها حتی همسایه مسلمان‌نشین ما، از فضاهایی که شهرداری مجاز دانسته برای حضور و نشستن و آسودن شهروندان بهره می‌برند.

در ترکیه، شهرداری در پیاده‌روهای بعضی از خیابان‌ها یا در مقابل ساختمان‌هایی که عقب‌نشینی دارند، به کافه‌دارها و رستوران‌دارها اجازه چیدن میز و صندلی داده است. در مقابل، شهروندان هم صرف چای، قهوه یا خوراک را در حیاط یا پیاده‌رو به خوردن و نوشیدن در چهار دیواری محصور و دلگیر ترجیح می‌دهند. یکی از ویژگی‌های چیدن میز و صندلی در فضای باز، علاوه بر رونق کسب و کار کافه‌دار و رستوران‌دار، ارتباط شهروندان با یکدیگر در فضایی نیمه خصوصی است؛ ارتباطی که فضای شهر را انسانی‌تر و روابط را گرم‌تر می‌کند.

نکته دیگری که در مورد نشیمنگاه در ترکیه باید گفت چیدن نیمکت‌ در پیاده‌روهاست. در خیابان‌های بزرگ و پررفت‌وآمد که پیاده‌روهای عریضی دارند، به فاصله ۲۰ متر از یکدیگر، نیمکت‌هایی چیده‌شده است. بد نیست بدانید که این نیمکت‌ها به‌وسیله بانک‌ها ساخته و نگهداری می‌شود و به همین دلیل روی آنها نام بانک یا تبلیغ سازنده نوشته شده است. این بانک‌ها هر چند سال یکبار نیمکت‌ها را رنگ‌آمیزی و تعمیر می‌کنند یا انواع جدید‌تری از آنها را جایگزین می‌کنند.

استانبول که شهری گردشگرپذیر است، از ویژگی‌ها و مزایای چیدن نشیمنگاه در پیاده‌روها و فضاهای عمومی بهره زیادی می‌برد. در این شهر علاوه بر چیدن میز و صندلی در جای‌جای شهر، خیابان باریک و بلند و قدیمی‌ای هست که یک سر آن به دریا و سر دیگر آن به بازار قدیمی استانبول می‌خورد و در سرتاسر آن ده‌ها رستوران به گردشگران سرویس خوراک و نوشیدنی می‌دهند. تمام این رستوران‌ها میز و صندلی خود را در پیاده‌رو چیده‌اند و مرز بین آنها را فقط از تفاوت میز و صندلی‌ها می‌شود تشخیص داد. علاوه بر این، در کنار ساحل و اسکله هم کبابی‌ها با اجاق‌هایی روی قایق به مشتریان ماهی کبابی تازه و ارزان می‌فروشند و امکانی هم برای نشستن در کنار دریا فراهم می‌کنند.

در ترکیه استفاده از فضاهای عمومی شهر برای نشستن و آسودن فقط به استانبول ختم نمی‌شود. در آنکارا پایتخت ترکیه که شهری اداری – دانشجویی است هم وضعیت به همین منوال است. خیابان کارانفیل که مرکز خوابگاه‌های دانشجویی و انواع کتابفروشی‌هاست (از این نظر تا حدودی مانند خیابان انقلاب در تهران است) مبلمان شهری جذابی دارد که فضای مناسبی برای نشستن رهگذران فراهم می‌کند. کوچه پسکوچه‌های این محله پر است از میز و صندلی‌هایی که پاتوق جوانان دانشجو و کارمندان ادارات اطراف شده است و در وقت ناهار یا ساعات تعطیلی میزبان شهروندانی است که چای و قهوه می‌نوشند و غذا می‌خورند و در کنار آن شطرنج و تخته‌نرد بازی می‌کنند.

شبنم مهرنامی