ونزوئلا

صنعت نفت ونزوئلا در سال ۱۹۷۶ ملی شد با وجود کوشش های فراوان برای رهایی از اقتصاد وابسته به نفت در ونزوئلا, این کشور همچنان به درآمدهای نفتی وابسته است شرکت ملی نفت ونزوئلا, پترولئوس دی ونزوئلا اس ای پی دی وی اس ای , یکی از بزرگ ترین شرکت های نفت جهان است

صنعت نفت ونزوئلا در سال ۱۹۷۶ ملی شد. با وجود کوشش های فراوان برای رهایی از اقتصاد وابسته به نفت در ونزوئلا، این کشور همچنان به درآمدهای نفتی وابسته است. شرکت ملی نفت ونزوئلا، پترولئوس دی ونزوئلا اس. ای ( پی دی وی اس ای)، یکی از بزرگ ترین شرکت های نفت جهان است. این شرکت بزرگ، بیشترین سهم تجارت و اشتغال کشور را در اختیار دارد. سرمایه گذاری و مزایده در صنعت نفت ونزوئلا از سال ۱۹۹۶ از طریق انعقاد قراردادهای مشارکت با شرکت های بین المللی نفت آغاز شد و میلیون ها دلار برای «پی دی وی اس ای» سودآوری داشت.

●پیشینه تاریخی ونزوئلا

در زمان استیلای اسپانیا بر ونزوئلا، تعداد ۵۰۰ هزار سرخ پوست بومی از سه گروه مهم قومی « کاریبان»، «آراواک»، و « چیبکا» در این منطقه ساکن بودند. سرخ پوستان بومی این منطقه از سنگ بالای رودخانه خانه هایی ساخته بودند و نام آن ناحیه را «ونیز کوچک» یا «ونزوئلا» نهاده بودند. این سه قبیله اصلی در دسته های کوچک زندگی می کردند و با ماهیگیری کسب درآمد می کردند. قبایل بومی سرخ پوست با سلطه اسپانیایی ها و آلمان ها مبارزه کردند، اما سرانجام ناچار به عقب نشینی شدند. خسارت های برجای مانده از این مبارزه ها آنها را به سمت یافتن سرزمین خیالی «الدورادو» سوق داد. بسیاری از این قبیله ها قربانی بیماریهایی نظیر آبله شدند؛ به گونه ای که دو سوم جمعیت ساکن در کاراکاس کنونی نابود شدند.

کریستف کلمب، نخستین اروپایی بود که گام به سرزمین کنونی ونزوئلا نهاد. وی در سال ۱۴۹۸ و در سومین سفر دریایی خود این کشور را کشف کرد. ونزوئلا از سال ۱۴۹۹ مستعمره اسپانیا بود تا آن که سربازان اسپانیایی نارضایتی خود را از کمی ثروت قابل تاراج در ونزوئلا ابراز کردند، اما مردم بومی ونزوئلا، به رهبری «سیمون بولیوار» جوان یا به قول خود ونزوئلایی ها «ال لیبرتادور» برای کسب استقلال مبارزه کردند و در سال۱۸۳۰ به هدف مقدس خود دست یافتند. استعمار اسپانیا بر این سرزمین تا سال ۱۸۲۱ ادامه داشت. بولیوار پیش از این برای کشور کلمبیا نیز، استقلال به همراه آورده بود و اکنون به همراه دوستان مبارز خود به دنبال آزادسازی کشورهای اکوادور، پرو و بولیوی بود. رویای ایجاد آمریکایی واحد و متشکل از سه کشور «کلمبیا»، «ونزوئلا» و «اکوادور» با فرا رسیدن زمان وداعش از زندگی در سال ۱۸۳۰ تحقق نیافت و ونزوئلا با تدوین قانون اساسی جدید اعلام استقلال کامل کرد.

دوران پس از استقلال ونزوئلا، دوران روی کار آمدن دیکتاتوری نظامی، کودتای سیاسی و بی ثباتی های اقتصادی بود. تا این که در دهه ۱۹۱۰، ذخایر عظیم نفت در حوزه «ماراکایبو» این کشور کشف شد و تا حدودی رونق و شکوفایی به همراه آورد. از این دهه تا سال ۱۹۳۵ را می توان دوران رشد سریع اقتصادی ونزوئلا نامید. تا اواخر دهه ۱۹۲۰ ونزوئلا بزرگ ترین صادرکننده نفت جهان شد. در سال های ۱۹۳۶ و ۱۹۳۷ برای نخستین بار انتخابات ریاست جمهوری و مجلس ملی در این کشور انجام شد، اما در عمل این کشور تا سال ۱۹۴۵ هنگامی که «ایزایس وریا آن گاریتا» با یک کودتای نظامی- مدنی اداره حکومت را به دست داشت، به شیوه دیکتاتوری اداره می شد. در سال ۱۹۵۲، «مارکوس پرز جیمنز» حکومت را به دست گرفت، اما در سال ۱۹۵۸ شورای نظامی وی را سرنگون کرد. همان سال با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری « بتانکور» رئیس جمهوری شد. در سال ۱۹۶۹، دکتر «رافائل رودریگرز»، نخستین رئیس جمهوری دموکرات مسیحی شد که تا حدی شرایط سیاسی و اقتصادی کشور را تثبیت کرد. در سال ۱۹۷۳ نامزد حزب مخالف در انتخابات ریاست جمهوری پیروز شد تا با سرمایه گذاری در بخش کشاورزی و صنعت و ملی کردن بخش های مهم اقتصادی به وعده های انتخاباتی خود عمل کند. در سال ۱۹۸۸، اقتصاد ونزوئلا با سقوط قیمت نفت در جهان دچار رکود شد. سخت گیری های رئیس جمهوری کالدرا در امور اقتصادی و آزادی های مدنی در سال ۱۹۹۴ نارضایتی شهروندان ونزوئلایی را به همراه آورد اما تا سال ۱۹۹۶ طول کشید تا عموم مردم بتوانند اعتراض خود را در مقابل وی آشکار کنند.

در دسامبر ۱۹۹۸، «هوگو چاوز فریاس» با کسب ۵۶ درصد آرا در انتخابات ریاست جمهوری پیروز شد. چاوز یک ژنرال ارتشی بود که با حمایت وسیع مردم فقیر ونزوئلا که نیمی از جمعیت این کشور را شامل می شدند، به پیروزی رسید. میزان آرای حمایت کنندگان از چاوز در ۴۰ سال گذشته بی سابقه بود.

در سال ۲۰۰۰ نیز وی دوباره به ریاست جمهوری ونزوئلا انتخاب شد. در آوریل ۲۰۰۲، با برپایی تظاهرات مداوم و گسترده در این کشور، آمریکا و اسپانیا از وضعیت نا به سامان این کشور سوء استفاده و اعلام کودتا کردند، اما پس از سه روز چاوز با از میان رفتن دولت موقت دوباره روی کار آمد. در سال ۲۰۰۳ نیز، نه هفته اعتصاب عمومی در این کشور رخ داد که سرانجام کار به برگزاری همه پرسی برای ادامه ریاست جمهوری وی کشیده شد. در آگوست ۲۰۰۴، چاوز با همه پرسی مردم ونزوئلا دوباره به ریاست جمهوری این کشور انتخاب شد. دوران ریاست جمهوری او تا پایان سال ۲۰۰۶ مقرر شده است.

در چند سال گذشته ونزوئلا شرایط اقتصادی سختی را متحمل شده است. سیل ویرانگر دسامبر ۱۹۹۹، با بر جای گذاشتن ۵۰ هزار نفر کشته و افزون بر۱۰۰ هزار بی خانمان و ویران کردن اقتصاد و ساختمان های عمومی، بار مالی زیادی را بر دوش این کشور گذاشت.

کمیته ای۱۳۱ نفره قانون اساسی سال ۱۹۶۱ ونزوئلا را بازنویسی کردند و قانون اساسی جدید با برگزاری رفراندوم در دسامبر ۱۹۹۹ از تصویب مردم گذشت. در قانون جدید، دوره ریاست جمهوری از ۵ به ۶ سال افزایش یافت، مجلس سنا حذف شد و کنگره تحت نفوذ جناح مخالفان تا هنگام انتخابات جدید به حالت تعلیق درآمد. در این دوره نفوذ نظامیان در سیاست افزایش و کنترل غیر نظامیان بر ارتش کاهش یافت، ضمن این که کنترل دولت بر اقتصاد افزایش یافت و از استقلال بانک مرکزی کاسته شد و نظامیان در منصب های جدید از جمله ریاست اداره بودجه مرکزی و ریاست کارکنان دولتی گمارده شده اند.

خصوصی سازی در بخش های امنیت اجتماعی، بهداشت و شرکت دولتی نفت متوقف و در عوض برنامه پیشین خصوصی سازی برای مثال در بخش برق تقویت شد. به لحاظ تاریخی و از بسیاری جنبه ها، ونزوئلا در میان کشورهای آمریکای لاتین، همواره پیشگام بوده است.

●موقعیت جغرافیایی

جمهوری ونزوئلا در بخش شمالی آمریکای جنوبی واقع شده است . این کشور از غرب با کلمبیا، از شرق با گویانا و از جنوب با برزیل همسایه است. کاراکاس و به ویژه شمال غرب آن پیشینه ای کهن دارد و کریستف کلمب نخستین بار، به این ناحیه از ونزوئلا وارد شد. شهر ساحلی «ایسلا دمارگاریتا» برای بسیاری از ساکنان این کشور یادآور تعطیلات سالانه است. رشته کوه های آند از شرق تا غرب این کشور کشیده شده است. در منطقه جنوب شرقی این کشور نیز آبشار آنجل واقع شده است. ایالت آمازون یکی از بزرگ ترین و دور افتاده ترین ایالت های ونزوئلا است. در مجموع ونزوئلا ۲۳ ایالت دارد.

●وضعیت اقتصادی

افزایش بهای نفت در دهه ۱۹۷۰، سود زیادی را برای ونزوئلا به همراه داشت؛ به گونه ای که درآن سال ها میزان درآمد سرانه افراد در میان کشورهای لاتین بالاترین رقم را داشت. در همین دهه استانداردهای زندگی برای شهروندان ونزوئلایی افزایش یافت. حمایت از صنایع داخلی سبب اشتغال زایی شد، اما همه این منافع در گرو صادرات یک محصول و آن نفت بود. در همین حال از نظر اقتصادی این کشور همانند فانوس دریایی برای سایر کشورهای آمریکای لاتین، راهنما بود. تولید صنایع دیگری نظیر بوکسیت، آهن، آلومینیوم، فولاد و طلا در صورت حمایت مالی و زیر ساختی از سوی دولت می توانست در دهه ۱۹۹۰ رشد عمده ای داشته باشد، اما بدهی های خارجی مانع از تحقق آن شد؛ از این رو، ونزوئلا همچنان به درآمدهای نفتی وابسته است. درآمدهای نفتی، یک سوم تولید ناخالص داخلی و ۸۰ درصد از درآمدهای حاصل از محل صادرات این کشور را تامین می کند. به این ترتیب، رسیدن به رشد اقتصادی مناسب در قرن آینده برای این کشور اندکی دور از ذهن است.

●پیشینه صنعت نفت ونزوئلا

قرن ها پیش کاشفان اسپانیایی مشاهده کرده بودند که چگونه سرخ پوستان ونزوئلایی از نفت برای عایق بندی و تعمیر قایق های خود استفاده می کردند. در سال ۱۹۱۳ شرکت «رویال داچ- شل» فعالیت خود را در ونزوئلا آغاز کرد. در سال ۱۹۱۴ این شرکت در نزدیکی دریاچه «ماراکایبو» به مقدار اندکی نفت دست یافت.

در سال ۱۹۲۲، نتیجه ارزیابی برخی زمین شناسان آمریکایی از احتمال وجود نفت در این کشور نا امید کننده بود، اما دسامبر همان سال در میدان نفتی «لاروزا» در حوزه «ماراکایبو» چاه «باروزو» چنان فوران کرد که جریان نفت آن کنترل ناپذیر بود. تولید روزانه این چاه ۱۰۰ هزار بشکه برآورد می شد. تا پایان دهه ۱۹۲۰، ونزوئلا به بزرگ ترین صادرکننده نفت جهان تبدیل شد. در مدت کوتاهی بیش از صد گروه که بیشترشان آمریکایی بودند، فعالیت نفتی خود را در ونزوئلا آغاز کردند. پس از این مدت، تولید نفت از ۴/۱ میلیون بشکه در سال ۱۹۲۱ به ۱۳۷ میلیون بشکه در سال ۱۹۲۹ افزایش یافت. به این ترتیب، ونزوئلا دومین تولیدکننده نفت پس از آمریکا شناخته شد. تا اواخر دهه۱۹۳۰، نفت ۹۰ درصد کل ارزش صادرات این کشور را به خود اختصاص داد. «خوان پرز آلفونزو» و رئیس نفت ونزوئلا در اواخر دهه ۱۹۵۰ نقش مهمی را در تشکیل سازمان اوپک ایفا کرد.

صنعت نفت ونزوئلا را به چهار دوره می توان تقسیم کرد: اکتشاف و تولید اولیه نفت ( ۱۹۴۳- ۱۹۱۲)، اعمال حاکمیت دولت بر صنعت نفت ( ۱۹۷۴-۱۹۴۳)، افزایش تولید نفت و ملی شدن صنعت نفت (۱۹۹۸-۱۹۷۴)، تلاش دولت برای کنترل صنعت نفت که روز به روز از وابستگی آن به دولت کاسته می شد ( ۲۰۰۴-۱۹۹۴) .

اصلاحات مورد نظر چاوز در صنعت نفت را می توان در چهار زمینه زیر خلاصه کرد:

۱- یکپارچه سازی مالکیت دولتی صنعت نفت

۲- اصلاحات مالیاتی در صنعت نفت

۳- پیروی صنعت نفت از منافع ملی

۴- تقویت اوپک

صنعت نفت ونزوئلا در سال ۱۹۷۶ ملی شد. با وجود کوشش های فراوان برای رهایی از اقتصاد وابسته به نفت در ونزوئلا، این کشور همچنان به درآمدهای نفتی وابسته است. شرکت ملی نفت ونزوئلا، پترولئوس دی ونزوئلا اس. ای ( پی دی وی اس ای)، یکی از بزرگ ترین شرکت های نفت جهان است. این شرکت بزرگ، بیشترین سهم تجارت و اشتغال کشور را در اختیار دارد. سرمایه گذاری و مزایده در صنعت نفت ونزوئلا از سال ۱۹۹۶ از طریق انعقاد قراردادهای مشارکت با شرکت های بین المللی نفت آغاز شد و میلیون ها دلار برای «پی دی وی اس ای» سودآوری داشت. تولید نفت این کشور در سال ۱۹۹۹، حدود ۳ میلیون بشکه در روز برآورد شد که ۸/۲ میلیون بشکه آن نفت خام بود. مصرف نفت نیز در این سال با ۶ هزار بشکه افزایش به ۴۶۲ هزار بشکه در روز رسید. مصرف نفت در ونزوئلا مشمول یارانه دولتی است.

ونزوئلا یکی از بزرگ ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان نفت جهان و به بیان دیگر، در زمره ۱۰ تولید کننده برتر نفت جهان است. پس از یک دوره رشد نسبی اقتصادی در سال های ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱، اقتصاد این کشور در سال ۲۰۰۲ دچار رکود شد. کشمکش های سیاسی، به ویژه اعتصاب های گسترده در این کشور، در اوایل دسامبر ۲۰۰۲، وضعیت اقتصادی این کشور را پیچیده تر کرد. در این تاریخ، مخالفان چاوز با برگزاری اعتصاب های گسترده در کشور خواستار همه پرسی شدند. آنها ادامه ریاست جمهوری چاوز را منوط به نتیجه این همه پرسی می دانستند. کارمندان شرکت نفت دولتی نیز در میان این اعتصاب کنندگان بودند که نتیجه آن تعطیلی بخش بزرگی از صنعت نفت ونزوئلا و کاهش تولید نفت این کشور بود. این اعتصاب ها پیامدهای جهانی هم داشت ؛ به گونه ای که یکی از علل افزایش بهای نفت در همان سال بر شمرده شد. چاوز درخواست اعتصاب کنندگان را رد کرد و تقریبا نیمی از نیروی کار شرکت « پی دی وی اس ای» از کار بر کنار شدند. در سال ۲۰۰۲، اعتصاب ها و روند اجرای کنترل جریان پول در این کشور، اقتصاد ونزوئلا را به شدت تحت تاثیر قرار داد.

---