حمل و نقل در پایتخت آفتاب تابان

پایتخت کشور آفتاب تابان اما در طول تاریخ فرازونشیب های فراوانی را پشت سر گذاشت به ویژه در طول جنگ جهانی اول و دوم همانند دیگر شهرهای این کشور از آسیب در امان نماند

توکیو که یک دهکده کوچک ماهیگیری بود در آغاز قرن هفدهم به‌عنوان مرکز حکومت انتخاب شد و در سال‌۱۸۶۹میلادی، زمانی که امپراتور میجی قصر خود را به آن منتقل کرد عملا تبدیل به پایتخت شد.

پایتخت کشور آفتاب تابان اما در طول تاریخ فرازونشیب‌های فراوانی را پشت‌سر گذاشت؛ به‌ویژه در طول جنگ جهانی اول و دوم همانند دیگر شهرهای این کشور از آسیب در امان نماند.

اما به‌یمن پیشرفت شگفت‌انگیزی که توانست ژاپن را پس از جنگ خانمان سوز دوم جهانی در شمار یکی از قدرت‌های بزرگ اقتصادی دنیا قرار دهد، اینک به یکی از بزرگترین کلانشهرهای جهان تبدیل شده که سالانه میلیون‌ها گردشگر را به سمت خود جذب می‌کند.

شهردار توکیو نیز میهمان این نشست است. به همین مناسبت گزارشی در باره شبکه حمل‌ونقل درون شهری این کلانشهر تهیه شده که از نظرتان می‌گذرد.

توکیوکلانشهری است متفاوت با کلانشهرهای دیگر، با این همه، معضلات ترافیکی دامنگیر این شهر هم شده است. گرچه مدیران شهری برای رفع این معضل راهکارهای کارسازی به کار گرفته‌اند و در اختیار گرفتن بزرگترین ناوگان بالگرد، ازجمله این راهکارهاست. ۴طبقه کردن بزرگراه‌های درون شهری و ۲ طبقه کردن مسیرهای رفت‌وبرگشت از دیگر چاره‌هایی است که توانسته است از معضل ترافیکی این شهر بکاهد. کاری که – ۴طبقه کردن بزرگراه‌ها –‌ اجرای آن در تهران بیشتر به رویایی دست‌نیافتنی می‌ماند تا واقعیت.اما خیابان‌ها و بزرگراه‌های توکیو نشان می‌دهد هیچ کاری دور ازدسترس نیست. «آنها خواسته‌اند و توانسته‌اند.»

اما ژاپنی‌ها تنها به چهارطبقه کردن بزرگراه‌ها بسنده نکرده‌اند بلکه همگام با پیشرفت‌های شگرف خود در دنیای دیجیتال و الکترونیک، حمل‌ونقل ریلی درون شهری را نیز گسترش داده‌اند. آنها دریافته‌اند وقت طلاست و از همین رو برای‌ هدر نرفتن آن از هیچ کاری دریغ نمی‌کنند.

آمارها نشان می‌دهد روزانه ۷۰‌الی ۱۰۰ هزار نفر در توکیو با مونوریل جابه‌جا می‌شوند، این آمار گرچه سهمی از جابه‌جایی شهروندان را با این وسیله در سفرهای درون‌شهری نشان می‌دهد اما آنچه در این میان اهمیت دارد آنکه به ازای ۱۵ کیلومتر خط مونوریل فعال درتوکیو، ۳۰۰ کیلومتر خط مترو وجود دارد.استفاده از مونوریل بیش از آنکه نقشی در حمل‌ونقل درون‌شهری داشته باشد در واقع وسیله‌ای است با کاربری توریستی. ‌ البته در این میان این خطوط مترو است که بار عمده سفرهای درون‌شهری پایتخت را بر دوش می‌کشد.

● شبکه‌ای در زیرزمین

نخستین خط متروی توکیو ۷۵‌سال پیش به طول ۲/۲‌کیلومتر احداث شد که ۲ایستگاه « اوننو» و «اساکو» را به هم وصل می‌کرد. اما همزمان با رشد برق آسای صنعت در این کشور و نیز فزونی جمعیت، نیاز به حمل‌ونقل سریع در این پایتخت شرق دور، سبب شد‌ طی ۷۵ سالی که از عمر نخستین خط مترو در این شهر می‌گذرد، ۱۴ خط دیگر دایر شود و البته به طول ۳۰۰‌کیلومتر که با اتصال به خطوط متعدد راه‌آهن، امروزه میلیون‌ها شهروند ژاپنی را جابه‌جا می‌کند. همچنین در این مدت خطوط مترو هر سال به‌طور متوسط ۲۰ کیلومتر گسترش یافته است.

● شبکه‌ای در خور شهروندان

شبکه متروی توکیو البته تفاوت دیگری هم با شبکه‌های مشابه در سایر کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه دارد؛ تمیز بودن این شبکه زبانزد همه گردشگرانی است که موفق به دیدار از توکیو شده‌اند. مشخصه‌ای که بسیار مشتری‌پسند است به‌طوری که کمتر گردشگری است که وقتی به ضرورت یا غیرضرورت از مترو استفاده می‌کند سودای دوباره استفاده کردن از آن را در سر نپروراند.

برای آشنایی بیشتر با متروی توکیو بدنیست بدانید ۲شرکت، مدیریت و خدمات رسانی مترو را بر عهده دارند: شرکت «متروی توکیو» که از شبکه ریلی گسترده‌ای برخوردار است و شبکه «متروی توئی» که بخش مسافری اداره آن را عهده‌دار است. شهروندان برای استفاده از هر بخش باید بلیت ویژه آن را تهیه کنند. شبکه خطوط مترو توئی با ۱۰۶‌ایستگاه، ۱۰۹ کیلومتر طول دارد و و روزانه دومیلیون و ۳۰‌هزار نفر مسافر از طریق این خطوط جابه‌جا می‌شوند.

● سهم کم‌توانان جسمی در حمل‌ونقل ریلی

ژاپنی‌ها در شبکه حمل‌ونقل ریلی‌شان سهم کم‌توانان جسمی را فراموش نکرده‌اند. آنها نه تنها در واگن‌ها بخش ویژه‌ای را به معلولان و کم‌توانان جسمی اختصاص داده‌اند که برای سهولت سوار شدن این قشر جامعه، آسانسورهایی در ایستگاه‌ها تعبیه کرده‌اند و در جاهایی که امکان نصب آسانسور نبوده، بالابرهایی برای انتقال ویلچر به کار گرفته شده است.برنامه‌ریزی و زمانبندی دقیق از دیگر شاخص‌هایی است که به کمک شبکه ریلی توانسته است مشکلات ترافیکی را کاهش دهد. متروی توکیو هر روز ساعت ۵ بامداد شروع به کار می‌کند و تا ساعت یک بامداد روز بعد همچنان سوت متروها نشان از فعالیت آنها دارد. متروی توکیو تنها ۴‌ساعت استراحت می‌کند.زمان حرکت قطارها بسته به میزان شلوغی و بار ترافیک متفاوت است به‌طوری که فاصله حرکت قطارها گاه به ۲‌دقیقه هم می‌رسد.

● فرهنگ شهروندی

مردمان سرزمین آفتاب تابان همواره لبخند می‌زنند. در طول روز حتی در ساعات اوج ازدحام استفاده از مترو، کمتر ژاپنی‌ای را می‌توان یافت که عصبی باشد چرا که این مردمان همگام با پیشرفت فناوری، فرهنگ استفاده از آن را نیز آموخته‌اند. فرهنگ‌سازی‌ و آموزش این حلقه گمشده شهرنشینی بیش از هر کشوری در ژاپن نمایان است.

اشتباه نکنید در توکیو در برخی ساعات روز، تا اندازه‌ای مترو شلوغ است که ماموران ناگزیر مسافران را با فشار به داخل واگن‌ها می‌فرستند اما با این همه، نشانی از پیشی گرفتن به زور از دیگران در جمع شهروندان دیده نمی‌شود و این ناشی از همان فرهنگ‌سازی‌ است.

● اتوبوس‌های درون شهری

بد نیست سری هم به ناوگان اتوبوسرانی توکیو بزنیم. این خطوط آن اندازه منظم و دقیق است که با وجود ترافیک، در همه ایستگاه‌های اتوبوس مدت زمان رسیدن به مقصد – البته به دقیقه – و مقصد نهایی روی تابلوهای دیجیتال نشان داده می‌شود. همین تابلوها با فلاش‌های چشمک زن میزان نزدیکی و دوری اتوبوس به ایستگاه را نشان می‌دهد و این همه برای کاستن استرس و تنظیم وقت شهروندان است.

در اتوبوس‌ها هم مانند مترو، ۳‌الی‌۴ صندلی برای کم‌توانان‌جسمی شامل معلولان، زنان باردار و زنانی که بچه کوچک دارند اختصاص داده شده است. جالب آنکه هیچ مسافر معمولی ولو آنکه جایی برای نشستن نداشته باشد این صندلی‌ها را اشغال نمی‌کند. شما در طول مسیر هرگز فرد سالمی را روی این صندلی‌ها نمی‌بینید. این‌ها همه، ناشی از فرهنگ‌سازی‌ است. جالبتر آنکه اگر فرد سالمندی روی این صندلی‌ها نشسته باشد و در میانه راه شهروندی با سن و سال بیشتر از او سوار اتوبوس شود او بی‌درنگ جای خود را به فرد پیرتر از خود می‌دهد.

موردی که حتی تصور آن برای ما دشوار است اینکه شما در تمام مسیر هرگز مسافری را نمی‌یابید که از تلفن همراه استفاده کند. استفاده از تلفن همراه در تمام اتوبوس‌های درون شهری ممنوع است.

● قطار برقی

از دیگر وسایل نقلیه‌ای که ناوگان مسافربری درون شهری توکیو را تجهیز کرده است قطار برقی روی زمین «یاماتو سن» وابسته به شرکت راه‌آهن جی.‌آر است؛ معروفترین خط راه‌آهن در توکیو که دورتا‌دور مناطق این کلانشهر را از ساعت ۵ صبح تا یک بعد از نیمه شب پوشش می‌دهد. این رینگ حمل‌ونقل مسافری در واقع حلقه‌ای است که دسترسی شهروندان را از هر نقطه‌ای در اطراف توکیو به شبکه مترو امکان‌پذیر می‌سازد.

کارشناسان حمل‌ونقل و ترافیک می‌گویند کلانشهرهایی که مترو ندارند در واقع شبکه حمل‌ونقل درون شهری ندارند و شبکه‌های مترویی که فاقد رینگ ارتباطی در اطراف شهر هستند شبکه‌ای ناقص‌اند. این رینگ در واقع مکمل خطوط متروی هر شهر یا کلانشهری است.

کشتی، قطار و شاهراه‌های متعدد از خطوط مواصلاتی است که ارتباط توکیو را با شهرهای مجاور فراهم می‌سازد با این همه و با وجود تلاش‌های فراوان، معضل ترافیک یکی از معضلات اصلی فراروی مدیران شهری توکیو است. به‌طوری که آلودگی هوا دراین شهر نیز همچون سایر کلانشهرها قربانی می‌گیرد.

بنابر آمارهای موجود، سالانه بالغ بر ۱۵ هزار نفر بر اثر آلودگی هوا و عوارض ناشی از آن در این شهر جان می‌بازند. ژاپنی‌ها هنوز نتوانسته‌اند چاره‌ای کارساز برای این معضل زیست محیطی بیندیشند. با این حال، مقایسه‌ای میان توکیو و تهران حاکی از آن است که مقدار بنزن موجود در هوای تهران ۱۰ و در مواردی ۱۰۰ برابر بنزن موجود در هوای توکیو است. بنزن از جمله هیدروکربن‌های حلقوی است که از آن به‌عنوان عامل اصلی سرطان خون نام برده می‌شود.