رابـطـه بـهـداشـت روانـی و رفـتـار بـا جـانـوران

خبر خشونت با گربه‌های تهران و کشتار و صادرات گوشت گربه‌های تهران به کشورهای شرق آسیا به‌عنوان غذای لذیذ برای ساکنان آن مناطق، ضرورت بررسی درباره زمینه‌های ذهنی، اخلاقی، …

خبر خشونت با گربه‌های تهران و کشتار و صادرات گوشت گربه‌های تهران به کشورهای شرق آسیا به‌عنوان غذای لذیذ برای ساکنان آن مناطق، ضرورت بررسی درباره زمینه‌های ذهنی، اخلاقی، انسانی و دینی این موضوع غیرعادی و تبعات ناگوار روان‌شناختی آن را در سطح جامعه نشان می دهد...

طبق بررسی‌های روان‌شناختی، در تاریخچه زندگی اکثر بزهکاران، مجرمان و تبهکاران سابقه آزار جانوران وجود دارد. در مورد جنایتکاران سریالی سال‌های اخیر در ایران نیز این موضوع ملاحظه شد و به‌خصوص زجردادن و شکنجه و قتل جانوران، از قورباغه گرفته تا سگ توسط «بیجه» از ویژگی‌های رفتاری این جنایتکار بود که به‌علت تجاوز، شکنجه و قتل حدود ۲۰ پسر بچه در پاکدشت ورامین دستگیر و اعدام شد. آزردن جانوران اعم از اهلی یا غیراهلی و حتی نمایش فیلم آزار جانوران باعث اختلال استرس به‌دنبال سانحه در انسان‌ها و عوارض شدید روانی آن می‌شود اما اگر این رفتارها و نمایش آنها تکرار شود، باعث بدآموزی، عادی شدن رفتارهای خشونت‌آمیز نسبت به‌ جانوران و سپس انسان‌ها می‌شود و در کودکان و نوجوانان زمینه‌ای برای اختلال سلوک و سپس شخصیت ضداجتماعی مهیا می‌کند. شخصیت‌های ضداجتماعی همان قاتلان و تبهکاران هستند. در مقابل، دیده شده که آشناکردن کودکان به محبت به جانوران باعث تقویت رفتارهای محبت‌آمیز در آنها و از جمله احساس مهربانی به انسان‌های دیگر می‌شود. طبق پژوهش‌ها، مراقبت از برخی جانوران خانگی باعث احساس آرامش و رفع افسردگی در بزرگسالان می‌شود و کودکان را نیز با مفهوم محبت و احساس مسوولیت نسبت به موجودات جاندار آشنا می‌کند. کسانی که در کودکی با جانوران مهربان بوده‌اند، نسبت به انسان‌ها نیز مهربان خواهند بود...

این نکته مهمی است که همه بزرگان علم، ادب، دین و فلسفه نسبت به جانوران مهربان و مشفق بوده‌اند. عالی‌ترین نمونه در این زمینه حضرت محمد(ص) هستند که روایت‌های متعددی از رفتارهای مهرآمیز آن حضرت نسبت به جانوران نقل شده است که من فقط به ۲ مورد آن اشاره می‌کنم:

روزی گربه‌ای بر دامان پرمهر رسول اکرم(ص) آرام گرفت و خوابید. زمانی که حضرت می‌خواستند برخیزند برای اینکه خواب گربه آشفته نشود آن قسمت از عبای خود را که گربه روی آن آرمیده بود با خنجر بریدند تا خواب وی آشفته نشود. همین‌طور نقل شده است که حضرت محمد(ص) قصد وضوگرفتن داشتند. گربه‌ای آمد و از ظرفی که در آن آب برای وضو بود شروع به آب خوردن کرد. رسول گرامی صبر فرمودند تا تشنگی گربه برطرف شد و سپس با آب آن ظرف وضو ساختند.

برحسب خاطرات اهل بیت امام خمینی(ره)، ایشان توجه و محبتی به گربه‌ای که در بیت ایشان پناه گزیده بودند، داشتند و این مرد که رهبران دنیا را به‌هیچ می‌انگاشت و اهمیتی برای این قدرت‌های پوشالی اعم از شرق و غرب قائل نبود، با چنان مهر و شفقتی با این جاندار بیگناه رفتار می‌کردند که جا دارد سرمشق مربیان قرار گیرد.

امروز انسان دریافته است که حیات او وابسته به حیات همه موجودات زیست – سپهر (بیوسفر) است. تخریب محیط زیست، از بین بردن گیاهان و جانوران و تعدی به حقوق جانوران و تنگ‌کردن جا برای آنها به‌طور مستقیم به ضرر خود انسان خواهد بود. خشونت و سادیسم نسبت به جانوران که متاسفانه نمونه‌های فجیعی از آن اخیرا در ایران ملاحظه شد؛ ازجمله قتل ماده خرس و دو توله او با زجر و شکنجه و نیز شکنجه‌کردن و قتل گرگی که از روی غریزه شکار و به‌علت تنگ شدن جایگاه زندگی و محدوده طبیعی شکار خود توسط دامداران به گوسفندی حمله کرده بود باید متوقف شود. آن‌کس که چنین سادیسمی به جانوران نشان می‌دهد بالقوه نیز می‌تواند در برابر انسان‌ها نیز با خشم و خشونت کور رفتار کند.

دکتر فربد فدایی

روان‌پزشک، عضو هیات مدیره انجمن علمی روان‌پزشکان ایران