بررسی تأثیر آلودگی بزاقی بر روی قدرت باند برشی سه نوع سیستم مختلف مواد چسبنده عاجی یك مرحله ای, دومرحله ای و سه مرحله ای

در شرایط آلودگی استحكام باند برشی باندینگ های مورد استفاده در حالات مختلف آلودگی فرق می كند ولی با تخمین تقریبی می توان گفت كه در این حالت نیز استحكام باند برشی SBM از SB و Prompt بیشتر می باشد و نسبت به آلودگی مقاومت بیشتری دارد

● مقدمه

امروزه ارائه مواد چسبنده به عاج افق تازه‌ای در علم دندانپزشكی ایجاد كرده و روز به روز استفاده از مواد چسبنده به عاج در حال افزایش است. با توجه به اهمیت باند، عاج باید بررسی شود كه چگونه می توان چسبندگی به عاج را به حد مطلوب رساند و چه عواملی در افزایش یا كاهش آن نقش دارد. آلودگی بزاقی از عوامل كاهش دهنده چسبندگی به عاج است و با توجه به اینكه تنها اندكی از دندانپزشكان حدود ۵% حین انجام اعمال ترمیمی از رابردم استفاده می كنند(۱)، از عوامل شایع آلودگی مواد ترمیمی نیز محسوب می‌شود.

مطالعاتی مبنی بر ارزیابی استحكام باند كامپوزیت رزین به مینا و عاج و تاثیر آلودگی بزاقی بر روی آن انجام شده است. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد كه آلودگی با بزاق استحكام باند كامپوزیت به عاج دندان‌را كاهش می‌دهد.(۲-۶)Taskonak و Sertgot در سال ۲۰۰۲ اثر آلودگی بزاقی در استحكام باند ‌برشی كامپوزیت به عاج با‌ سه سیستم ‌باندینگ One-botlle (Glumma one bond, Syntac single component, Prime & Bond NT) بررسی كردند، نتایج نشان داد كه آلودگی با بزاق به عاج، هیچ‌گونه اثر مخربی بر كارایی باندینگ سیستم های One-bottle ندارد.(۷)

در مطالعه Johnson و همكارانش به منظور ارزیابی استحكام باند برشی دو دنتین باندینگ (Scotch bond multi purpose , All-Bond۲) به عاج آلوده شده با بزاق در مراحل مختلف فرآیند باندینگ، نتایج نشان داد كه اگر چه استحكام باند برشی نمونه‌های آلوده شده با بزاق پایینتر بود، اما اختلاف آماری قابل ملاحظه‌ای بین گروهها وجود نداشت.(۶)

مطالعه‌ای با هدف ارزیابی اثر آلودگی عاج با آب، بزاق یا خون بر استحكام باند ادهزیوهای عاجی توسط Davidson Abdalla انجام شد. مواد مورد آزمایش عبارت بودند از: Scotch bond ۱ (Single bond)، One-step، Prime & Bond ۲, ۱ Syntac single component,، Scotch bond multi-purpose (به عنوان كنترل)، نتایج نشان داد كه Wetting سوبسترا، استحكام باند Syntac S.C را به طور قابل توجهی كاهش داد ولی استحكام باند SMP،Scotch bond, One step و Prime & Bond ۲, ۱ تغییر معنی‌داری نداشتند.

آلودگی با خون، استحكام باند تمام سیستم‌ها را به طور معنی‌داری كاهش داد.(۸)در بررسی Fritz و همكارانش اثر آلودگی با بزاق به مینا و عاج، در كارائی باندینگ یك ادهزیو رزین تجربی

One-bottle مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد كه Air-drying پس از آلودگی بعد از اچینگ منجر به استحكام باند برشی پایین و درزهای مارجینال وسیع می‌شود ولی هیچ‌گونه اثر منفی در استحكام باند گروههای پس از اچینگ و Blot-drying و پس از باندینگ قبل از كیور در مقایسه با گروه كنترل مشاهده نشد. آلودگی ادهزیو كیور شده هیچ‌گونه اثر مخربی بر استحكام باند برشی مینا نداشت اما باعث ۵۰% كاهش استحكام باند برشی عاج و درزهای مارجینال وسیع شد.(۹)

همان‌گونه كه ملاحظه شـد در بیشتـر مطالعـات، آلـودگی با

بزاق در مراحل مختلف فرآیند باندینگ ایجاد شده و استحكام باند حاصله با شرایط بدون آلودگی مقایسه گردیده است. از آنجایی كه تركیب شیمیایی عامل ادهزیو و وضعیت نسج دندان بر استحكام باند مواد ترمیمی ادهزیو تاثیر دارند، طبیعی است كه نتایج مطالعات مختلف متفاوت باشد. از طرفی نسلهای مختلف و جدید مواد باندینگ نیز به بازار ارائه می‌شوند. بنابراین لزوم تحقیقاتی در مورد اثر آلودگی بزاقی با توجه به مطالب بالا احساس می شود. لذا مطالعه زیر در این زمینه انجام گردید.

● روش بررسی

در این مطالعه آزمایشگاهی و مداخله‌ای، تعداد نمونه‌ها بر اساس فرمول، شش نمونه در نظر گرفته شد و تعداد ۷۲ دندان خلفی انسانی سالم فاقد مناطق هیپوكلسیفیكاسیون خارج شده، بدون ترمیم و پوسیدگی انتخاب شدند. فاصله زمانی بین خارج شدن دندانها و شروع مطالعه حداكثر شش ماه بود. دندانها تمیز گردیده و به مدت یك هفته در محلول ۵/۰% كلرآمین نگهداری شده و بعد از آن در محیط ۰-۴ درجه سانتی‌گراد در آب ‌مقطر نگهداری شدند. مینای سطح باكال دندانها توسط‌ دیسك‌ الماسی برداشته و به عمق یك میلی‌متری سطح‌ عاج نیز اكسپوز شدند تا سطح ‌صاف برای آزمایش فراهم گردید. سپس دندانها به ۱۲ گروه شش عددی تقسیم شدند. نمونه‌ها براساس نوع باندینگ مصرفی به سه گروه A؛ (Scotch bond multi purpose) S.B.M.Pو گروه (Single bond) S.B : B و گروه (Prompt) :Cتقسیم شدند. هر یك از این گروهها براساس زمان آلودگی به شرح زیر تقسیم‌بندی می‌شوند.

▪ گروه A:

ـ گروه A۱: آلودگی بزاقی بعد از اچینگ (گروه یك)

ـ گروه A۲: آلودگی بزاقی بعد از پرایمر (گروه دو)

ـ گروه A۳: آلودگی بزاقی بعد از باندینگ قبل از كیور

(گروه سه)

ـ گروه A۴: آلودگی بزاقی بعد از كیور (گروه چهار)

ـ گروه A۵: گروه كنترل بدون آلودگی (گروه پنج)

▪ گروه B:

ـ B۱: آلودگی بزاقی بعد از اچینگ (گروه شش)

ـ B۲: آلودگی بزاقی بعد از باندینگ قبل از كیور (گروه هفت)

ـ B۳: آلودگی بزاقی بعد از باندینگ بعد از كیور (گروه هشت)

B۴ـ : گروه كنترل بدون آلودگی (گروه نّه)

▪ گروه C:

ـ C۱: آلودگی بزاقی بعد از باندینگ قبل از كیور (گروه ده)

ـ C۲: آلودگی بزاقی بعد از باندینگ بعد از كیور (گروه ۱۱)

ـ C۳: گروه كنترل بدون آلودگی (گروه ۱۲)

در تمام گروههای A سطح عاج به مدت ۱۵ ثانیه توسط مایع اچانت اچ شده (طبق دستور كارخانه سازنده). سپس به مدت ۱۵ ثانیه تمام اچانت با اسپری آب و هوا شسته و به مدت دو ثانیه خشك می‌شوند. پرایمر توسط برس به مدت پنج ثانیه مالیده و با پوآر هوا خشك می‌شوند. باندینگ توسط برس مالیده شده و به مدت بیست ثانیه توسط دستگاه لایت كیور ۷۵?Coltolu با شدت پانصد میلی‌وات بر سانتی‌متر مربع كیور شد. در تمام گروههای A برحسب موقعیتی كه قبلاً ذكر شد بزاق تازه به مدت پنج ثانیه بدون هیچ گونه درمان دیگری بر سطح عاج زده می‌شود. پس از اتمام مراحل باندینگ قطعه‌ای مولد پلاستیكی با قطر داخلی ۵/۱ میلی‌متر و ارتفاع سه میلی‌متر روی سطح عاج قرار داده شده و كامپوزیت درون آن و روی سطح عاج متراكم گردید. كامپوزیت در دو لایه و هر لایه به مدت چهل ثانیه كیور شد.

در گروههای B نیز همانند گروههای A مراحل تكرار گردید (بجز مرحله پرایمر)

در گروههای C نیز همانند گروههای A مراحل تكرار گردید (بجز مراحل اچینگ و پرایمر)

سپس نمونه‌ها در دستگاه ترموسایكل، پانصد سیكل در آب ۵-۵۵ درجه سانتی‌گراد با زمان اكسپوژر سی ثانیه در هر حمام و زمان بین دو حمام ده ثانیه، در معرض تنشهای متناوب حرارتی قرار گرفتند. پس از آن نمونه‌ها توسط دستگاه Instron ۱۱۹۵ با تیغه‌ای به قطر یك میلی‌متر و با سرعت ۵/۰ میلی‌متر در دقیقه و نیروی پنجاه نیوتن (استاندارد ISOTR ۱۱۴۰۵) به اینترفیس عاج و كامپوزیت نیرو برشی تا موقع جداشدن كامپوزیت وارد شد. پس از محاسبات لازم استحكام باند برحسب مگاپاسكال بدست آمد. داده‌ها به نرم‌افزار SPSS داده و آزمونهای آماری ANOVA one-way، Duncan و Tukey HSD انجام شد.

● یافته‌ها

از آنجایی كه بین استحكام برشی گروهها(Scotch bond MP, Prompt) و همچنین بین گروه بدون آلودگی و گروههای آلوده اختلاف معنی‌داری وجود داشت لذا نتایج گروه به صورت جداگانه و مقایسه سه گروه با هم انجام گرفت.

▪ Scotch bond MP:

متوسط استحكام باند برشی و انحراف معیار نمونه‌های گروهها در جدول ۱ آورده شده است. آنالیز واریانس ANOVA با ضریب اطمینان ۹۵% نشان داد كه بین استحكام باند برشی گروه پنج (بدون آلودگی) و گروههای ۱-۴ اختلاف معنی‌داری وجود داشت (۰۰۱/۰). آزمون Post Hoc از نوع Duncan نشان داد كه بین گروههای ۲ و ۳ اختلاف معنی‌داری وجود ندارد (۷۱۴/۰). بین گروههای یك، دو و چهار نیز اختلاف معنی‌داری مشاهده نشد (۰۵۴/۰)

▪ Single bond:

آنالیز واریانس ANOVA با ضریب اطمینان ۹۵% نشان داد كه بین استحكام باند برشی گروه نّه (بدون آلودگی) و گروههای ۶-۸ اختلاف معنی‌داری وجود داشت (۰۰۱/۰). آزمون Post hoc از نوع Duncan نشان داد كه بین گروههای ۶-۸ اختلاف معنی‌داری وجود ندارد (۱۶۰/۰).

▪ Prompt:

متوسط استحكام باند برشی و انحراف معیار نمونه‌های گروهها در جدول ۲ آورده شده است. آنالیز واریانس ANOVA با ضریب اطمینان ۹۵% نشان داد كه بین استحكام باند برشی گروه ۱۲ (بدون آلودگی) و گروههای ۱۰-۱۱ اختلاف معنی‌داری وجود نداشت (۴۱۱/۰). (نمودار ۱)

آنالیز واریانس One-way، ANOVA با ضریب اطمینان ۹۵% و آزمون Post hoc از نـوع Tukey HSD نشــان داد كه بیـن استحكام باند برشی Single bond و Prompt اختلاف معنی‌داری وجود ندارد(۰۹۰/۰).

همچنین بین استحكام باند برشی Scotch bond MP و Single bond نیز اختلاف معنی‌داری مشاهده نشد (۳۶۶/۰)، ولی بین استحكام باند برشی Prompt و Scotch bond MP اختلاف معنی‌داری وجود داشت (۰۰۸/۰).

دكتر حمید كرمانشاه*

- دكتر حبیب حاج میرآقا**

- دكتر شاپور گتوئی‌زاده***

*- استادیار گروه آموزشی ترمیمی دانشكده و مركز تحقیقات دندانپزشكی دانشگاه علوم پزشكی تهران.

**- استادیار گروه آموزشی پروتزهای دندانی دانشكده و مرکز تحقیقات دندانپزشكی دانشگاه علوم پزشكی تهران.

***- دندانپزشك.

تشكر و قدردانی

بـدین وسـیله از پشتیبانی مالی معـاونت پژوهـشی دانشگاه

علوم پزشكی تهران بر طبق قرارداد شماره ۶۷۲۷/۱۳۲ مورخه ۱۷/۸/۸۴ كه منجر به انجام مطالعه گردید

تشكر و قدردانی می‌شود. ضمناً از زحمات آقای ‌دكتر

محمد جواد خرازی‌فرد در مشاوره ‌آماری ‌تحقیق سپاسگزاری می‌گردد.

REFERENCES

۱. Goting RE, Sawinski VJ. Frequency of use of the rubber dam: A survey. J Am Dent Assoc. ۱۹۶۷ Jan;۷۵(۱):

۱۵۸-۱۶۶.

۲. Hitmi L, Attal JP, Degrange M. Influence of the time–point of salivary contamination on dental shear bond strength of ۳ dentin addesive systems. Adhes Den. ۱۹۹۹ March;۱(۳):۲۱۹-۲۳۲.

۳. Barghi N, Knight GT, Berry TG. Comparing two methods of moisture control in bonding to enamel: A clinical study. Oper Dent. ۱۹۹۱ Apr;۱۶(۴):۱۳۰-۱۳۵.

۴. Hiraishi N, Kitasako Y, Nikaido T, Nomura S, Burrow MF, Tagami J. Effect of artificial saliva contamination on PH value change and dentin bond strength. Dent Mater. ۲۰۰۳ May;۱۹(۵):۴۲۹-۳۴.

۵. Powers JM, Finger WJ, Xie J. Bonding of composite to contaminated human dentin and enamel. J Prosthodont. ۱۹۹۵ Jan ۴(۱):۲۸-۳۲.

۶. Johnson ME, Burgess JO, Hermesch CB, Buikema DJ. Saliva contamination of dentin bonding agents. Oper Dent. ۱۹۹۴ May;۱۹(۵):۲۰۵-۱۰.

۷. Taskonak B, Sertgot A. Shear bond strengths of saliva contaminated “one-bottle” adhesive. J Oral Rehabil. ۲۰۰۲ June ۲۹(۶):۵۵۹-۵۶۴.

۸. Abdalla AI, Davidson CL. Bonding efficiency and interfacial morphology of one- bottle adhesive to contaminated dentin surfaces. Am J Den. ۱۹۹۸ Jun;۱۱(۶):۲۸۱-۲۸۵.

۹. Fritz UB, Finger WJ, Stean H. Salivary contamination during bonding procedures with a one-bottle adhesive system. Quintessence Int. ۱۹۹۸ Sep;۲۹(۹):۵۶۷-۵۷۲.

۱۰. Reis A, Loguercio AD, Carvalho RM, Grande RHM. Durability of resin dentin interfaces: Effect of surface moisture and adhesive solvent component. J Dent Mat. ۲۰۰۴ July;۲۰(۷):۶۶۹-۶۷۶

---