مذاکره کی, کجا, چگونه

مدتی است مساله مذاکره با امریکا بر سر زبان ها است که برخی مخالف و گروهی موافق آن سخن می گویند

مدتی است مساله مذاکره با امریکا بر سر زبان ها است که برخی مخالف و گروهی موافق آن سخن می گویند. بعضی ها پیش بینی می کنند که از چنین کاری نفعی برای ملت ایران حاصل نمی شود و عده یی معتقدند گره کار از همین جا باز می شود. اما کمتر دیده می شود کسی درباره چگونگی مذاکره و مکانیسم های مختلف آن سخن بگوید. نه آنها که موافق مذاکره هستند می گویند در چه صورت و با چه شرایط و مکانیسمی در این سیر مذاکرات توفیق حاصل می کنند و نه آنها که مخالفند کیفیت مذاکره ناموفق را روشن می کنند. درحالی که توفیق و عدم توفیق در چنین امری بستگی تام به مکانیسم و شرایط آن دارد.

در عالم دیپلماتیک گفت وگو از لوازم اولیه و حتمی کار است. آنهایی که در حال جنگ و تخاصم با یکدیگر هستند نیز ناگزیر بر سر مسائلی با یکدیگر مستقیم یا غیرمستقیم گفت وگو می کنند. حتی بیان اینکه ما حاضر به مذاکره نیستیم خود نوعی گفت وگو برای بیان قاطعیت و سرسختی بر مواضع است تا طرف مقابل در مواضع خود تردید کرده و در برابر مقاومت رقیب زانو بزند. در جنگ های قرون گذشته هم حتی رجزخوانی نوعی گفت وگو در میدان جنگ بود که تاثیرات خاص خود را داشت. به هرحال چه در شرایط جنگ، چه در شرایط صلح ما فرزندان آدم ناگزیر از گفت وگو و سخن گفتن با یکدیگریم و این امری بدیهی است، اما چگونگی و شرایط ورود به آن و ادامه آن است که برنده و بازنده را مشخص می کند. به نظر می آید در این زمینه ما نیاز به تامل بیشتری داریم که به جای بحث فلسفی و ارزشگذاری ایدئولوژیک روی یک امر بشری و تکنیکی به کیفیت و مکانیسم آن توجه بیشتری کنیم. در این مورد مسائل فراموش شده یی داریم که بسیار هم حیاتی و تعیین کننده است از جمله؛

۱) مذاکره امروز خود یک مساله علمی و فنی است. کسانی در این زمینه درس می خوانند و تخصص می گیرند. چنین نیست که هر کس خوب سخنرانی کرد یا در گفت وگوهای شخصی با روکم کنی، یا جنجال یا طفره رفتن و شیوه های مشابه به ظاهر بر رقیب غلبه کرد، در مذاکره با یک دولت هم بتواند موفق باشد. ما نیز امروز نیاز به آموختن داریم. همچنان که برای جنگ امروز در همه کشورها دانشگاه و موسسات تحقیقاتی و علمی وجود دارد و استراتژی های مختلف تحلیل و آموزش داده می شود، مذاکره با یک دولت از نظر اهمیت و پیچیدگی کمتر از جنگ نیست. برای مذاکره هم باید علم و دانش مربوطه اش را آموخت تا بتوان از آن بهره کافی برد.

۲) ما خود در دوران گذشته مذاکراتی داشته ایم. علاوه بر تاریخ دورتر قبل از انقلاب، پس از انقلاب هم با کشورهای مختلف و هم با خود امریکا چند دور گفت وگو و مذاکراتی انجام شده است که هرکدام نیاز به جمع بندی و بررسی دارد. نقاط ضعف و قوت ما و رقیب از جنبه های مختلف، انتخاب شرایط زمانی و مکانی آن و حتی تکنیک های اعمال شده بر سر میز مذاکره و بسیار جنبه های دیگر نیاز به نقد و بررسی دارد. مسلماً تجربه های بومی ما برای ما ارزش فراوان دارند. کسانی که امروز می خواهند با دولتی بیگانه وارد گفت وگو شوند باید تجربیات پیشینیان را به کار گیرند کمااینکه رقیب ما چنین کاری را انجام می دهد.

۳) در جنگ میان دو کشور، علاوه بر امکانات و نیروهای نظامی، عوامل زیادی مثل وحدت ملی، افکار عمومی جهانی، پشتوانه اقتصادی، وضعیت روانی رزمندگان، موقعیت ستون پنجم و بسیاری عوامل دیگر در سرنوشت جنگ موثرند. سرنوشت مذاکره میان دو دولت نیز وابستگی زیادی به چنان عواملی دارد. لازمه توفیق در هر مذاکره بی تردید انسجام و حفظ وحدت درونی است. آنچه یک جامعه یا جمع انسانی را دچار شکست و تباهی می کند نهایتاً تضادها و آسیب های درونی آن است. دشمن و موانع بیرونی هم به اعتبار ضعف های درونی تاثیرگذارند. طبیعی است جمعی متشتت و نامنسجم هرچند صاحب حق نمی تواند از دشمن خود امتیاز بگیرد.

در حقانیت حضرت علی در برابر معاویه کمتر کسی تردید دارد اما وقتی جبهه علی دچار تشتت شد نه در جنگ توانست پیش رود نه در مذاکرات توفیقی حاصل کرد. از دل جنگ صفین، جنگ داخلی نهروان بیرون آمد و بر علی تحمیل شد. در برابر امریکا امروز بدون داشتن وحدت ملی نمی توان به موفقیتی دست یافت. درحالی که اگر ملتی متحد باشند و بر خواسته های حق و قانونی پافشاری کنند بنا به تجربه تاریخی سرانجام بر مطالبات شان دست خواهند یافت. تجربه تاریخی چنین می گوید.

مهدی غنی