بیهوشی در بیماران خاص

دغدغه های بیهوشی در همه مردم وجود دارد ولی متاسفانه می بینیم که بعضی به صورت غیرعلمی این دغدغه ها را بزرگ جلوه می دهند

دغدغه‌های بیهوشی در همه مردم وجود دارد ولی متاسفانه می‌بینیم که بعضی به صورت غیرعلمی این دغدغه‌ها را بزرگ جلوه می‌دهند. بر مبنای آمارهای جهانی مرگ و میرهایی که در حین بیهوشی اتفاق می‌افتد فقط و فقط از هر ده هزار مورد یک مورد است، یعنی آمار بسیار کمی از مرگ و میرها ناشی از بیهوشی رخ می‌دهد.

اما در مورد افرادی که می‌خواهند بیهوشی بگیرند و بیماری‌های خاصی هم دارند (مانند بیماران مبتلا به دیابت، بیماران قلبی و غیره) باید گفت چون روش‌های بیهوشی بسیار مدرن شده‌اند و گازهای جدیدی در دسترس قرار گرفته‌اند، درصد خطر بیهوشی باز هم از آنچه بوده، ناچیزتر شده است. در اینجا مهم‌ترین نکته، آگاهی متخصص بیهوشی از وضعیت کمی و کیفی بیماری‌هایی است که فرد داوطلب عمل جراحی و بیهوشی به آن مبتلاست....

پیش از اعمال بیهوشی، حتما و حتما باید توسط متخصص بیهوشی معاینه و بررسی شوید. بیماری‌های خود را با او در میان بگذارید تا با توجه به آنها تمهیدات خاصی در نظر گرفته شود و روش بیهوشی متناسب برای شما توضیح داده شود. این توضیحاتی که توسط پزشک متخصص بیهوشی ارایه می‌شود، می‌تواند از استرس شما بکاهد و این امر نیز به کاهش مرگ و میر کمک شایانی می‌کند. آگاهی بخشی به مردم در این زمینه چه توسط رسانه‌ها و چه مطبوعات الزامی است چون از قدیم هم شما این جمله معروف را شنیده‌اید که یک جراحی بد با بیهوشی خوب شاید عوارض خطرناکی نداشته باشد اما یک جراحی خوب با بیهوشی بد می‌تواند نتایج فاجعه‌آوری داشته باشد.

برخی معیارها برای تعیین ریسک‌پذیری بیماران وجود دارد که بر اساس سن، جنس، بیماری‌های همراه، اورژانس بودن یا نبودن بیمار تعریف می‌شود و در غالب اطلاعات کمی مدنظر قرار می‌دهند و مطابق با وضعیت کیفی هر بیمار جمع‌بندی می‌شود و با توجه به آن بیهوشی مناسب هر فرد در نظر گرفته می‌شود. جالب است بدانید عاملی که سبب‌ساز ریسک‌ ناشی از بی‌هوشی می‌شود، خود بیماری نیست، بلکه ناآگاهی متخصص بیهوشی از آن بیماری‌ها و اطلاعات کلینیکی و پاراکلینیکی اوست.

پس تاکید می‌کنم برای جلوگیری از هرگونه مشکل احتمالی باید فرهنگ‌سازی بیشتری صورت بگیرد تا به پیشبرد و مفهوم بخشی کلینیک‌های بیهوشی بیمارستان‌ها چه دولتی و چه خصوصی منجر شود. در افکار عمومی نسبت به دو بیماری قلبی و ریوی حساسیت بیشتری وجود دارد چون گازهای بیهوشی از طریق ریه اعمال می‌شوند و تنفس مصنوعی که در حین بیهوشی تجویز می‌شود نیز نیازمند آن است که متخصص بیهوشی از سلامت ریه‌ها باخبر باشد لذا برای هر بیمار که احتمال مشکل ریوی می‌دهیم، در قالب تست‌های ریوی، آنالیز گازهای خون شریانی، اسپیرومتری و دیگر بررسی‌ها، سعی می‌کنیم از وضعیت او آگاه شویم.

حتی برای پیگیری درمان‌های لازم، گاهی متخصص بیهوشی می‌تواند عمل جراحی انتخابی را به تعویق بیندازد. این اقدام دو فایده دارد، اول اینکه طبیعتا خطرات ناشی از بیهوشی او کمتر می‌شود و در ثانی از نظر بودجه درمانی بهداشتی که بر سیستم آن جامعه تحمیل می‌شود صرفه‌جویی خواهد شد. البته متاسفانه به دلیل سیکل ارجاع اشتباه و معیوب موجود در سیستم پزشکی ما اکثر مواقع هزینه‌های بی‌جهتی به افراد تحمیل می‌شود که هیچ ضرورتی ندارد.

در یک سیستم اصولی ارجاع، وقتی جراح تصمیم به جراحی می‌گیرد، بیمار را به متخصص بیهوشی ارجاع می‌دهد تا با توجه به علم خود در نظر بگیرد آیا آمادگی لازم را دارد یا خیر؟ سپس در صورتی که متخصص بیهوشی لازم بداند بیمار را به متخصص قلب، داخلی، فرد و یا دیگر همکاران برای مشاوره ارجاع می‌دهد اما متاسفانه گاهی شاهدیم بیمار داوطلب جراحی را تحت مشاوره‌های غیرضروری و انواع تصویربرداری‌ها و آزمایش‌ها قرار می‌دهند که هم او را از این سیستم ارجاع غلط متضرر می‌کنند و هم به بودجه درمانی کشور ضربه می‌زنند. در کنار این موضوع، آنچه باعث خوشحالی است اینکه به دلیل پیشرفت‌های خوب و ایمن بودن بیهوشی به افراد مختلف واجد بیماری‌های گوناگون مانند آسم، مشکلات قلبی، دیابت و غیره می‌گوییم که نباید از بیهوشی بترسید و برای بیمار بودن‌تان از انجام جراحی‌های ضروری امتناع کنید یا آن را به تعویق بیندازند.

با دادن اطلاعات کافی به متخصص بیهوشی می‌توانید آسوده باشید که او تمهیدات مناسب در نظر می‌گیرد.

مثلا برای بیمار دیابتی، گذشته از کنترل قندخون، نارسایی ارگان‌های نهایی (از عوارض دیابت است) در نظر گرفته می‌شود. ارگان‌های نهایی مثل قلب و عروق و کلیه این بیماران می‌تواند به خاطر عوارض دیابت آسیب‌دیده باشد و یا در سیستم سمپاتیک و پاراسمپاتیک آنها مسایلی مانند افت ناگهانی فشار، عدم کنترل فشار و پاسخ‌های ناهنجار نسبت به داروهای بیهوشی وجود دارد که متخصص بیهوشی به راحتی می‌تواند با تجویز برخی داروها پیش از بیهوشی و در نظر گرفتن تکنیک‌های خاص حین بیهوشی، از این موارد پیشگیری کند. حتی در فاز بعد از بیهوشی و ریکاوری هم تغییراتی نسبت به افراد عادی وجود دارد که مطلع بودن پزشک از بیماری فرد، همه اینها را رفع می‌کند.

ما در مشاوره، به بیمار قلبی می‌گوییم دستورات دارویی و غیردارویی متخصص قلب خود را پیگیری کند. حس کند هر زمان امکان دارد در معرض بیهوشی قرار بگیرد، چه جراحی انتخابی و چه اورژانسی، پس همه مدارک پزشکی شامل تست ورزش، آنژیوگرافی و کل پرونده پزشکی را حفظ کند تا به موقع در اختیار پزشک بگذارد تا تکنیک بیهوشی خود را با توجه به اطلاعات کمی و کیفی تنظیم کند. در مورد بیماران ریوی هم همین‌طور باید درمان‌ها را منظم زیر نظر پزشک خود انجام دهد و از پزشک جراح بخواهد او را به متخصص بیهوشی ارجاع دهد، سپس پرونده پزشکی خود را در اختیارش بگذارد تا پزشک بیهوشی هر آنچه لازم است درمورد او بداند را مدنظر قرار دهد.

دکتر افشین جعفرزاده

متخصص بیهوشی و استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران