رابطه یوگا و استرس

متاسفانه, یکی از مشکلات روانی در جامعه متمدن و پیشرفته امروز مسأله استرس و عوامل استرس زا می باشد

متاسفانه، یکی از مشکلات روانی در جامعه متمدن و پیشرفته امروز مسأله استرس و عوامل استرس‌زا می‌باشد. مشکلی که اکثریت مردم، امروزه با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، یافتن راهی برای رهایی از استرس است.

در علم پزشکی، استرس را همان آمادگی ذهنی و جسمی لازم برای مقابله با شرایط حاد و بحرانی می‌دانند. وضعیتی که در آن ذهن و جسم برای رسیدن به تعادل، تحت فشار بیش از حد قرار می‌گیرند. به عبارت دیگر استرس حالتی هیجانی است که فشار روانی را بر فرد وارد می‌کند و اگر این هیجانات درست کنترل نشوند، آسیب جدی وارد می‌کنند.

در حقیقت هر چیزی که انسان را بیش از حد تحت فشار قرار دهد و به تحلیل جسم و روان بیانجامد، عامل استرس‌زا نامیده می‌شود.

● آیا ما خود استرس را ایجاد می کنیم؟

تمام زمانی را که ما با وابستگی با فن آوری و وسایل و تجهیزاتی از قبیل رادیو، تلویزیون و غیره می گذرانیم باید با طبیعت سپری شود. مثلا بهتر است به جای چراغ قوه، شمع همراه خود داشته باشیم. بجای حمام آب گرم، به درون رودخانه شیرجه بزنیم. به جای سفارش غذا از رستورانها، خود غذا بپزیم. به عبارت دیگر اگر می خواهید از استرس خلاصی یابید، طبیعت را وارد زندگی کنید.

هنگامی که ما قادر به کنترل استرس نیستیم، خواه مربوط به کار باشد، جامعه، خانواده یا شخصی، همه این استرس‌ها بعنوان استرس نامطلوب شناخته می‌شوند.

هنگامی که استرس بد، روی بدن فیزیکی اثر می‌گذارد، به شکل بیماریهایی مانند فشار خون، بی‌خوابی، خواب ناراحت، اختلالات سیستم گوارشی، ترش کردن، یبوست، تجمع سموم در بدن، تغییر واکنش طبیعی بدن، که ناشی از زندگی بی‌تحرک است، بروز می یابد و بر عملکرد ارگانهای داخلی اثر می‌گذارد. علوم پزشکی جدید اعلام می‌دارد که بخش عظیمی از بیماریهایی که با آن روبرو هستیم، روان‌تنی هستند. البته علم پزشکی دلایل متعددی برای بیماریها می‌شناسد. برخی عوامل محیطی هستند. مانند آلودگی که به شکل اختلالات تنفسی، تنگی نفس، برونشیت، سینوزیت، سردرد، قرمز شدن چشم‌ها، حس خفگی، ظاهر می شود. برخی عوامل ژنتیکی هستند. سایر عوامل به دلیل نوع زندگی و عاداتی است که ما در زندگی داریم، مثلاٌ نداشتن زمان مشخص، برای غذا خوردن و خوابیدن. که همه این آشفتگی ها منجر به ایجاد استرس، انقباض و عوارض وابسته به آنها می‌شود.

یوگا علم زندگی است. مفهوم زندگی که یوگا در مورد آن بحث می کند، تنها به رابطه متقابل بدن فیزیکی و دنیا محدود نمی‌شود، بلکه شامل کل شخصیت و ساختار و خصوصیات می‌شود. برای مثال یک درخت را در نظر بگیرید. ریشه‌های درخت زیرزمین هستند و دیده نمی‎شوند، آنچه که شما به عنوان درخت مشاهده می‌کنید، بدنه درخت است. شاخه‌ها برگها، گل و میوه‌های آن. اگر شما می‌خواهید درخت محکم و پا برجا باقی بماند، باید از ریشه‌های آن مراقبت کنید، زیرا ریشه‌ها، اساس زندگی درخت هستند. در یوگا هم همینطوراست. یوگا بدن را همه چیز نمی داند بلکه، بدن را یک واسطه یا وسیله‌ای می‌داند که از طریق آن می‌توانید در ارزیابی دنیا پیشرفت کنید. به ذهن هم به عنوان همه چیز توجه نمی‌کند، بلکه می‎پذیرد، توسط گسترش آگاهی و تمرکز، می‌توانید نیروی بالقوه خوابیده خود را، که می‌تواند برای پیشرفت و دستیابی به موفقیت در زندگی، مورد استفاده قرار گیرد، بیدار کنید.

اگر بخواهیم یوگا را تعریف کنیم، برای آن مردمی که از بیماریها و ناراحتی‌ها رنج می‌برند، یوگا به معنی سلامتی است. برای آن مردمی که از کلافگی ذهنی، خستگی، نگرانی و استرس رنج می‌برند، یوگا به معنی وانهادگی است. برای آنهایی که از عدم تمرکز ذهن در عذابند، یوگا به معنی تمرکز است. برای آنهایی که آرزوی خلاقیت دارند، یوگا به معنی یافتن خلاقیت است. برای آنهایی که آگاه بودن و شناخت شخصیت و طبیعت خفته درون برایشان جالب است، یوگا نوعی خودکاوی است. ما می‌توانیم تعریف‌های گوناگونی از یوگا ارائه دهیم، اما باید به جنبه های فیزیکی، روانی و طبیعت روحی هر فرد، توجه داشته باشیم.

تحقیقاتی در بخشهای مختلف جهان، در رابطه با اثرات یوگا روی بدن فیزیکی و مدیریت اختلالات گوناگون انجام شده است. طی این تحقیقات مشخص شد که تمرینات بسیار ساده و پایه‌ای که به نام آسانا شناخته می‌شوند، می‌توانند بسیاری از بیماری‌ها و ناراحتی‌های بدن را برطرف کنند. زیرا یوگا همیشه معتقد است که بیماری‌ها عمدتاٌ ناشی از زندگی بی‌تحرک است. هنگامی که نحوه زندگی، شروع به اثرگذاری بر عملکرد بدن می‌کند، پایداری و ایمنی بدن کاهش می‌یابد. با تمرین آسانا و پرانایام، شما می توانید ایمنی و نیروی بدنی را دوباره ایجاد کنید، سپس بسیاری از ضعفهای بدنی برطرف شده و بخشهای ضعیف مجدداٌ قوی می‌شوند. زیرا طی تحقیقات، مشخص شده است که استرس، همواره بر بخش‌های ضعیف بدن فیزیکی، اثر می‌گذارد. اگر شما تحت استرس قرار گرفته‌اید و شش‌های شما ضعیف هستند، استرس روی شش شما، اثر می گذارد. اگر قلب شما ضعیف است، استرس روی قلب شما، اثر خواهد گذاشت. هریک از ما بطور طبیعی یک بخش یا عضو ضعیف داریم. البته ممکن است از آن ضعف، آگاه نباشیم. تنها هنگامیکه بخشی تحت تاثیر نحوه زندگی، کار، محیط، تنش‌های خانواده یا تنش‌های ذهنی قرار می‌گیرد، ما بیماری را در بخش ضعیف تجربه می‌کنیم. این نتیجه‌ای است که علم پزشکی بدان دست یافته‌ است. بنابراین هنگامیکه یوگا بکارگرفته می‌شود، اثر درمانی آن در افزایش ایمنی، مقاومت و طاقت سیستم‌های مختلف بدن، مشخص می‌شود. امروزه یکی از مهم‌ترین کاربردهای یوگا، درمان است. مشابه چنین بررسی‌هایی در کنترل اختلالات ذهنی و روانی انجام شده است. روشهای متفاوتی از کنترل استرس، در یوگا وجود دارد. این برنامه‌ها نه تنها مردم را هدایت می‌کنند که چگونه در جامعه زندگی کنند، بلکه آنها را برای سازگاری با سایر شرایط نیز، آموزش می دهند.

یکی از نیازهای اولیه امروزه ما این است که، یاد بگیریم چگونه رها باشیم. خوابیدن رهایی نیست. طبق تعریف یوگا، در خواب ما عمداً و آگاهانه می‌دانیم که چگونه ذهن و آگاهی با بدن، احساسات، اشیاء و تجربیات واکنش نشان می‌دهند و به خودمان اجازه نمی‌دهیم، تنش داشته باشیم. هنگامی که ما به این آگاهی می‌رسیم اغتشاشات و آشفتگی‌ها آرام می‌گیرند. در یوگا، تجربه رهایی به معنی حرکت از بیرون به درون است، آگاه شدن از درون و متعادل و پایدارماندن. دومین چیزی که ما در زندگی نیاز داریم، تمرکز است. برای سلامت ذهن، ضروری است که رهایی و تمرکز، هر دو را با هم تمرین کنیم. همه تمرینات یوگا به این روند، کمک می‌کنند. آساناها، بدن و ذهن را رها می‌کنند و بوسیله تمرینات ذهنی، هم به رهایی می‌رسیم و هم تمرکز و آگاهی گسترش می‌یابد.

عضلات هنگامی که حرکت نداشته باشند، استرس را جمع‌آوری می‌کنند. زیرا هنگامیکه بدن تحرک ندارد، یک ماده شیمیایی به نام اسید لاکتیک در ماهیچه‌ها جمع می‌شود. در شب هنگامیکه شما در خواب هستید، بدن شما اسید لاکتیک تولید می‌کند که موجب سفتی و سختی بدن به هنگام بیداری صبح می‌شود. هنگامیکه تحرک داشته باشید، پس از مدتی این سفتی‌ها ازبین می‌روند. سمومی که در مفاصل انباشته می شوند، از حرکت مفصل جلوگیری می‌کنند. عضلات مجاور این مفاصل نیز، در اثر رکود جریان خون، بی‌حرکت می‌مانند. بدین ترتیب، آسانا‌‌ها عضلات را کشش می‌دهند و مفاصل را باز می‌کنند. در نتیجه این فعالیت‌ها، جریان خون افزایش می‌یابد و سموم دفع می‌شوند.

استیون ادوارد(محقق) طی تحقیقی نشان داد که، یوگا میزان GABA مغز را افزایش می‌دهد. او می‌گوید افرادی که یوگا می‌کردند، ۲۷ درصد افزایش در میزان GABA داشتند، در حالیکه آن‌هایی که یوگا انجام نمی‌دادند، تغییری در GABA مغزیشان مشاهده نشد. همکار او، کریس استریتر اشاره کرد که این تحقیق، یکی از روش‌های درمان مقدار کم GABA را نشان می دهد. اگر چه این درمان، یک درمان نسبی است، اما یک روش غیر دارویی افزایش GABA است که مردم به راحتی می‌توانند، بدون استفاده از داروهایی که حتما باید مجوز FDA را داشته باشند ، استفاده کنند. محققان دانشکده داروسازی دانشگاه بوستون و بیمارستان مک لین دریافته‌اند که، تمرین یوگا میزان گاما (گاما آمینو بوتیریک اسید)، اولین ممانعت کننده نورو ترانسیتوری، که موجب ایجاد رهایی و آرامش می شود را، افزایش می‌دهد. این تحقیق نشان می‌دهد که، یوگا ممکن است درمان افسردگی، اضطراب و اختلالاتی که مربوط به سطح پایین GABA هستند، باشد.

بیماری‌های ناشی از اضطراب و استرس به وسیله یوگا ، به راحتی برطرف می‌شوند. شاید ۷۰ الی ۸۰ درصد مراجعات پزشکی، به اضطراب و استرس مربوط است، که از آن جمله می توان به بیماری‌هایی همچون فشار خون، آسم، مشکلات گوارشی، افسردگی خفیف و مشکلات خواب و… اشاره کرد. این بیماری‌ها را می‎توان به راحتی با یوگا، برطرف کرد.

در نهایت، می‌توان یوگا را روشی دانست که، جسم و روان توأماً، به آرامش می‌رسند. بهداشت و سلامت روانی از مباحث اساسی در زندگی همه انسانها بوده و نقش کلیدی را در سلامتی، آسایش، طول عمر و شکوفایی توانایی‌های اساسی و ارتباط‌های مسالمت آمیز ایفا می‌کند.

منابع:

۱- WWW.YOGAMAG.NET The application of yoga in managing stress. May ۱۹۹۷

۲- WWW.PHYSORG.COM Yoga and elevated brain GABA levels: a pilot study. Steerer.cc and et al

۳- HTTP://NATURALMEDICINE.SUITE ۱۰۱.COM. Natural stress relief with GABA and Taurine. Josefine cole. Jan ۲۰۱۰.

۴- WWW.YOGAMAG.NET Yoga and stress. Dr A.K. Gupta. Jan ۲۰۰۲

ترجمه و تدوین: آتوسا ملکی- مربی یوگا