چرا چین به ایران پشت کرد

تحلیلی درباره سیاستهای چین درباره ایران

عدم شرکت نماینده چین در نشست سران ۱+۵ در روزهای پس از اعلام گزارش محمد البرادعی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، و نیز اظهارات وزیر امور خارجه این کشور در رد هرگونه تحریم جدید علیه ایران، استقبال مسئولان جمهوری اسلامی و نیز رسانه های حامی دولت را در پی داشت. ایشان ضمن تحلیل امتناع چین از حضور در این نشست، آن را نشانه‌ای صریح از وجود اختلافاتی عمیق در مواضع کشورهای دارای حق وتوی سازمان ملل دانسته و اقدام چین در شناسایی حقوق هسته‌ای ایران را شکستی دیگر در سیاست‌های خصمانه آمریکا و همپیمانان جدیدش ارزیابی کردند. گامی اساسی که به حل‌وفصل مسالمت‌آمیز پرونده هسته‌ای ایران منجر خواهد شد.

پس از انتشار گزارش جدید مدیرکل آژانس که در آن ضمن اشاره به تلاش ایران در رفع ابهامات آژانس، از سرپیچی مسئولان جمهوری اسلامی در برآورده کردن خواست شورای امنیت در تعلیق فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم نیز سخن رفته‌بود، دولت چین اعلام کرد که بنا به دلایلی از شرکت در نشست ۱+۵ که قرار بود پس از انتشار این گزارش برگزار شود و به بررسی آخرین تحولات پرونده هسته‌ای ایران و تصمیم‌گیری درباره تحریم‌های احتمالی علیه جمهوری اسلامی بپردازد، انصراف داده‌است.

● چرخش به سوی ایران؛ چین درمقابل آمریکا

هرچند مقامات دولت چین از جمله "لیو جیانچائو"، سخنگوی وزارت امورخارجه این کشور صراحتا اعلام کرد که این انصراف تنها به دلایل فنی و نه سیاسی و به جهت تداخل در برنامه دیپلمات‌های این کشور و مشغله کاری آن‌ها صورت گرفته اما کارشناسان مختلف به تحلیل و گمانه‌زنی درخصوص این تصمیم نشستند و دلیل اصلی آن را وسعت سطح همکاری‌های اقتصادی دو کشور در سال‌های اخیر دانستند. این کارشناسان، شیفتگی عمیق دولتمردان چینی به "مسئله اقتصاد" ـ به‌عنوان سیاست اصلی چین، در ایفای نقشی کلیدی در جامعه جهانی ـ را عامل همداستانی اخیر چین با ایران ارزیابی کردند و در تحلیل‌های متعددی در این خصوص، سخنان وزیر امور خارجه چین در پایان سفر اخیرش به ایران را دست‌آویز قرار دادند: «همکاری‌های اقتصادی دو کشور گسترش یافته و چین به نفت ایران نیازمند است.» جیانچائو در حالی از تقویت همکاری‌های اقتصادی با ایران سخن گفته بود که برخی دیگر از کشورهای گروه ۱+۵ و در رأس آن‌ها ایالات متحده، تلاشی گسترده برای اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران را صورت داده و حتی اقدام به تحریم بانک‌ها و مؤسسات مالی و اقتصادی ایران کرده بودند. تا این جای کار، تحلیل کارشناسان بر وجود اختلافات داخلی میان اعضای ۱+۵ درست به نظر می‌رسد. چراکه چین در کنار روسیه با ابراز تمایل برای گسترش مناسبات اقتصادی درواقع دربرابر خواست سایر کشورهای این گروه قرار گرفته‌است.

● چرخشی دیگر؛ چین در کنار آمریکا

با گذشت کمتر از یک هفته از اظهارنظرهای شدادوغلاظ دولتمردان چین در حمایت از ایران و رد اقدامات سختگیرانه علیه جمهوری اسلامی، سخنان نماینده چین در سازمان ملل بار دیگر این کشور را در صدر اخبار مرتبط با پرونده هسته‌ای ایران قرار داد. "وانگ گوانگیه" ضمن اعلام خبر حضور چین در نشست آتی اعضای دائمی شورای امنیت و آلمان، در اظهارنظری جدید از آمادگی کشورش برای افزایش تحریم‌ها و صدور قطعنامه‌ای جدید علیه ایران خبر داد. اظهارنظری که پس از انتقاد آشکار زلمای خلیل‌زاد نماینده آمریکا در سازمان ملل که صراحتا چین را مسئول شکست دیپلماسی در بحران اتمی ایران دانسته‌بود، نشان از چرخش سیاست‌های چین به سوی آمریکا قابل ارزیابی است.

اختلافات اخیر دولت‌های چین و آمریکا که در پی اعمال سیاست‌های محدودیتی در ورود کالاهای چینی به بازار آمریکا و... در حوزه اقتصاد و نیز تقدیر از دالایی‌لاما به‌عنوان مخالف شاخص دولت چین، در حوزه سیاست، باعث کدورت در روابط دو کشور شده‌است.

به نظر می‌رسد مقامات پکن تصمیم دارند، پرونده هسته‌ای ایران به محل جدیدی برای منازعات چین و آمریکا تبدیل نشود. ضمن این‌که توجه به اولویت‌های سیاست‌های پکن درقبال موضوعات جهانی، یعنی تأکید بر جایگاه اقتصاد در برقراری مناسبات دیپلماتیک و اتخاذ مواضع درقبال مسائل بین‌المللی، به نظر می‌تواند راهگشای حل معمای چرخش چین باشد.

افزایش تنش‌های چین با آمریکا که در عین حال به پشتیبانی دولت‌های قدرتمند اروپایی مستظهر است، به نظر بیش از سود این کشور در گسترش مناسبات اقتصادی با ایران، به ضرر پکن تمام خواهد شد. به همین دلیل است که مقامات پکن با آمریکا همخوانی می‌کنند و از تحریم سخن می‌گویند. تحریمی که البته به نظر ایشان نباید فشارهای زیادی بر مردم ایران وارد کند.