قرآن کتابی برای هدایت بشر

هدف خداوند از نزول قرآن، در واقع نشان دادن یک برنامه سنجیده و شایسته زندگی برای مسلمانان بوده است تا با توسل به این کتاب آسمانی در تمامی اعصار بتوانند مسیر درستی و صحیح زندگی …

هدف خداوند از نزول قرآن، در واقع نشان دادن یک برنامه سنجیده و شایسته زندگی برای مسلمانان بوده است تا با توسل به این کتاب آسمانی در تمامی اعصار بتوانند مسیر درستی و صحیح زندگی را یافته و یک جامعه و اجتماع اسلامی را بنیان کنند. اما در این راستا نمونه هایی از علوم گوناگون و داستان های آموزنده از تاریخ را بیان کرده تا افراد این اصول و احکام را به خوبی دریافته و از حوادث و داستان های تاریخی عبرت آموزند.

قرآن کتاب آسمانی مسلمانان است و مسیر نیکوکاری و خیر را از راه زشتی و بدی ها تمییز کرده و به انسان ها نشان داده که با رعایت چه اصولی و معیارهایی بتوانند مسیر سعادت و خوشبختی دنیوی و اخروی را بیابند. در قرآن یک سری احکام الهی و قوانین دینی مورد نیاز برای زندگی اجتماعی انسان ها بیان گردیده و افراد با رعایت این اصول جامعه را به آرمان های واقعی آن می رسانند. هدف قرآن، تربیت معنوی انسان است.

قرآن کتاب هدایت اخلاقی، تربیتی و دینی است و نازل شده تا انسان ها را به سوی فضیلت ها و خداشناسی هدایت کند، تا از خرافه پرستی دور شوند و حقوق را به صورت کلی بیان کرده تا مردم با رعایت احکام الهی، زندگی سالمی داشته باشند و بر جهان شناسی و معرفت طبیعت، تکیه می کند تا رابطه انسان و جهان با خدا روشن شود و مردم معرفت بهتری به خدا پیدا کنند. که قرآن معجزه ای است جاویدان، که بایستی اهل هر عصر و زمانی به آن ایمان آورده و به احکام و اصولی که در آن بیان گردیده عمل نماید. چرا که این کتاب برنامه سعادت و هدایت انسان در تمامی اعصار و قرون و در کل جهان است.

انسان با عمل به آیات و اصول قرآنی می تواند زندگی و جامعه ای آرمانی و ایده آل را سامان دهد. آنچه که در قرآن آمده با ذات و سرشت انسان و ظاهر و باطن حیات و جهان هستی، هماهنگی کامل دارد و آموزه های قرآنی می تواند انسان را نه تنها به سعادت اخروی بلکه به زندگی مطلوب دنیوی نیز رهنمون سازد.‏

موضوعاتی که قرآن به آن پرداخته است متنوع و شامل تمام عرصه های زندگی دنیوی و اخروی انسان است. به طور کلی این موضوعات در موارد زیر خلاصه می‌شود. خداوند و یگانگی او، صفات و خصوصیات و قدرت خداوند تا با ایجاد شناختی از رب جهانیان، انسان ها از خالق خود و صفات او آگاه گردند. معاد و جهان آخرت و اینکه زندگی انسان ها به حیات دنیوی خلاصه نمی شود بلکه این دنیا مقدمه ای برای زندگی اخروی افراد است. ملائکه و فرشتگان و دیگر مخلوقات خداوند که اوامر و دستورات او را اجرا می نمایند. پیامبران و انسان های برگزیده که وحی الهی بر آنها نازل می‌شد و چگونگی دعوت آنها و واکنش قوم و افراد که یا ایمان آورده و یا به طغیان بر می خاستند.

تشویق یا تحریض برای ایمان به خدا، معاد، نبوت و دیگر اصول دین تا انسان ها با آشنایی با این اصول جهت و مسیر زندگی خود را بیابند. خلقت جهان هستی و دستگاه آفرینش یعنی آسمان ها، زمین، کوه ها، دریاها، گیاهان و حیوانات، ابر و باد و باران.

حضرت آیت الله مصباح یزدی می نویسد: "لازم نیست قرآن در یک مسئله علمی حتماً نظریه داده باشد، زیرا قرآن درصدد و جایگاه حل مسائل علمی نیست، البته آنچه فرموده باشد حق است و اگر اشاره ای به نکته ای داشته باشد و لفظ قرآن، بر آن دلالت داشته باشد، حق است و جای هیچ حرفی نیست."

در تطبیق آیات قرآن بر اکتشافات عصر حاضر دو راه افراط و تفریط وجود دارد که باید از هر دو پرهیز کرد: گروهی در تطبیق آیات قرآن و علوم و دانش های روز، آنچنان افراط می ورزند که گویی قرآن برای تشریح اسرار آفرینش و بیان روابط موجودات مادی هدف دیگری ندارد در صورتی که قرآن زندگی دنیوی را زندگی ناچیز و حیات و زندگی حقیقی را از آن سرای دیگر می داند. گروهی هم از تشریح آیات مربوط به آفرینش انسان و جهان سخت امتناع ورزیده و از هر نوع اظهار نظر و تفسیر مفاد آیات، خودداری می نمایند.

از این رو تنها آن گروه می توانند از قرآن بهره کامل برند که در تمام اهداف قرآن، حزم و تحتیاط، اعتدال و میانه روی را از دست ندهند. پس قرآن کتاب هدایت برای انسان هاست و حاوی تمامی چیزهایی است که بشر در حوزه ایمان و عمل به آنها نیاز دارد.

شیرین تقی زادگان

منابع:

بعد علمی قرآن از نگاه دانشمندان، سید محمد طالبیان، مجموعه مقالات همایش قرآن و علوم طبیعی، تهران ۱۳۸۷.

کتاب اسلام و مقتضیات زمان، نوشته استاد مرتضی مطهری، جلد ۱‏