چگونه مهران مدیری بازی در قلب یخی را قبول کرد

چگونه ممکن است پول سازترین چهره شبکه ویدئویی, حضور در مجموعه تیم رقیب را قبول کند

● مهران باسترکیتون

عصرهای غم‌انگیزی بود. سیزدهم فروردین دهه ۶۰ معمولا آخرین برنامه تفریحی یکی از دو شبکه‌ صدا‌و‌سیما برنامه‌ای بود به نام «کمدی‌ کلاسیک»؛ برنامه‌ای که اختصاص داشت به پخش فیلم‌های کمدی قدیمی که جذاب‌ترینش برای بچه‌های تعطیلات تمام شده چارلی چاپلین بود و غم‌انگیزترین‌شان باستر کیتون. کمدینی با چهره‌ای جدی و بدون لبخند که خنده‌دار‌بودن کارهایش برای بچه‌های کم سن و سال فهمیدنی نبود. زمان برای آن بچه‌ها می‌گذشت و زمان خنده‌‌شان به عبدلی و اوستا رسید، بعد هم خنده‌های محمود شهریاری که همه‌شان عمری کوتاه داشتند. بچه‌ها، نوجوان شده بودند که یکی شبیه خاطرات غم‌انگیز قدیمی‌شان روی صفحه تلویزیون ظاهر شد. مردی که در جوانی هم جاافتاده بود و چهره عبوس و جدی‌اش یادآور سیزده فروردین و برنامه کمدی کلاسیک و باستر کیتون بود.

● آیا مهران مدیری افسرده است؟

همین چند وقت پیش، در سکوت و توقف «قهوه تلخ»، چند روزنامه و مجله خبر از افسرد‌گی مهران مدیری دادند. کسی که نزدیک به دو دهه با چهره گرفته و جدی‌اش تماشاگرانش را شاد می‌کرد و در آخر انگار گرفتار مشکل قیافه ظاهری خود شد. افسرد‌گی‌ای که بنا‌ بر شنیده‌ها و گفته‌ها خیلی هم ربطی به توقف «قهوه تلخ» و حواشی‌اش نداشت. مرد کمدین برعکس آن همه نمایش بیرونی خنده‌دار‌‏، از درون غمگین شده بود و گوشه عزلتش را لابد با شعر، موسیقی و دیگر علاقه‌های هنری‌اش پر می‌کرد.

● شما چه فکر می‌کنید؟

تصور همیشگی جامعه نسبت به شاعران، آدم‌های غمگین و افسرده‌ای‌ است که ۲۴ ساعته گوشه‌ای نشسته‌اند، آه می‌کشند و شعر می‌نویسند و در همین حال کمدین‌ها کسانی هستند که شبانه‌روز در حال خندیدن و شادی کردن هستند. تصاویری ذهنی که البته هیچ‌کدام نسبتی با واقعیت ندارند اما اگر همین تصاویر فانتزی و تخیلی را هم بپذیریم، واقعا تصور جامعه از مهران مدیری چیست؟ یک شاعر کمدین یا یک کمدین شاعر؟ یک خوشحال غمگین یا یک غمگین خوشحال. این چنین تضاد و پارادوکسی هرکسی را می‌تواند افسرده کند.

● وقتی که او را درک نمی‌کردیم

یک‌بار محمود شهریاری، مجری خنده‌روی تلویزیون تعریف می‌کرد که پشت فرمان ماشین، پشت چراغ قرمز بوده و به مشکلاتش فکر می‌کرده که راننده یکی از اتومبیل‌های کناری، صدایش می‌زند و می‌گوید: چیه؟ چرا نمی‌خندی؟

سؤالی که لابد به شکل دیگری ذهن طرفداران مدیری را اشغال کرده است: چرا دیگه ما رو نمی‌خندونی؟ این یک توقع ابدی‌ است که هیچ‌وقت از مهران مدیری دور نمی‌شود؛ حتی وقتی در یک نقش کاملا جدی جلو دوربین برود.

وقتی «ساعت خوش» ممنوع شده بود، یک فیلم ویدئویی از اجرای تئاتر هملت دست به دست می‌شد که مدیری یکی از نقش‌های اصلی‌اش را ایفا کرده بود. کسانی که در غیبت برنامه محبوب‌شان، چشم‌شان به چهره مدیری روشن شده بود، بدون توجه به اینکه با یک نمایش تراژیک و تلخ و یک نقش جدی مواجه هستند، ناخودآگاه لبخند یا قهقهه می‌زدند؛ طوری که انگار با یکی از آیتم‌های روده‌برکننده‌ ساعت‌خوش طرف هستند. چندسال بعدترش هم وقتی مدیری اولین حضور سینمایی‌اش را با یک فیلم جدی و غم‌انگیز به نام «دیدار» تجربه کرد، تماشاگران با هر دیالوگ گفتن و نگاه کردنی از خنده ریسه می‌رفتند. واکنشی که ربطی به اجرای مبتدی یا غلط مدیری نداشت. تماشاگران آنچنان درگیر خاطرات خنده‌دارشان بودند که نمی‌توانستند این حضور متفاوت را هضم کنند.

● من شاد نیستم، باور کنید

فقط کافی‌ است مصاحبه‌های مدیری و دوستانش را مرور کنید، تا با شخصیت دیگری از او آشنا شوید. کسی که همه بر جدی بودن و مبادی آداب‌ بودنش تاکید دارند، دقیقا چیزهایی که خیلی در نقش‌هایش به چشم نمی‌خورد. مثلا در یکی از محبوب‌ترین کارهایش یعنی «پاورچین» او نقش کسی را ایفا می‌کند که کل زند‌گی‌اش حتی در محیط کار در خوشگذرانی و تفریح و بازی خلاصه می‌شود و پایبند به هیچ‌یک از قوانین معاشرتی و اجتماعی نبود. جدی گرفتن چنین نقش‌هایی توسط تماشاگران می‌تواند برای بازیگر منتهی به یک تراژدی تمام عیار شود. دقیقا مثل کاریکاتوری که چند سال پیش نشریه‌ طنز و کاریکاتور منتشر کرده بود و دلقکی را نشان می‌داد که روی صحنه خودش را دار زده بود اما تماشاگرانش از خنده ریسه رفته بودند. مدیری هم سعی‌ کرد تصویر یک آدم خوش‌باش و بی‌خیال را از خودش دور کند. ترانه‌های غم‌انگیز خواند، چند تا از شعرهایش را در مجلات چاپ کرد و در مصاحبه‌هایش از ناراحتی‌ها و افسرد‌گی‌هایش گفت. کارها و رفتارهایی که انگار خیلی افاقه نکرده، آنقدر که نمایشگر محبوب و افسرده ‌ما می‌خواهد در آخرین پرده دست به یک کار خیلی عجیب بزند.

● کمدین متفاوت

مرد افسرده امروز در روزهایی که لقبش مرد خنده‌ تلویزیون بود، همیشه نقش‌های پرجنب‌وجوش را به بازیگران دیگر می‌داد و خودش نقش ایستا و ساکت و تا حدی جدی را به عهده می‌گرفت تا از بین این تضاد و تفاوت کمدی زاده شود. او مثل همتایش مهران غفوریان نبود که وسط صحنه بایستد و سعی کند برای خنداندن مخاطب حتی پشتک هم بزند. وسط نمایش‌هایش هم یک‌جور گوشه‌نشینی و انزوا داشت که خیلی هم به چشم مخاطب می‌آمد و تبدیل به پرهوادارترین کاراکتر داستان می‌شد. حتی وقتی در کار دیگران جلو دوربین می‌رفت، مثلا در کار پربازیگری مثل «دایره زنگی»، بدون کمترین تلاشی برای دیده شدن و خنده‌دار بودن، با کوچک‌ترین فعالیتی توجه تماشاگران را جلب می‌کرد. شاید آنقدر نگاه‌ها و لحنش در خنده‌دار بودن نقش‌هایش موثر بود که وقتی در قالب جدی هم قرار می‌گرفت، نمی‌توانست از تاثیرات‌شان فرار کند.

● بازی در قلب یخی؛ فرار از

حتما در خبرها خوانده‌اید که تصویربرداری قهوه تلخ ازسرگرفته شده و قسمت‌های جدیدش به بازار خواهد آمد. از طرف دیگر اگر اخبار سریال محبوب شبکه‌ خانگی یعنی قلب یخی را دنبال کرده باشید، حتما خبر دارید که در فصل جدید با حضور سامان مقدم به عنوان کارگردان جایگزین، بازیگرانی به این مجموعه اضافه شده‌اند که یکی‌ از آنها کسی نیست جز مهران مدیری. یک طرف قهوه‌ تلخ است و داستان یک دربار و مشنگ‌بازی‌های خنده‌دارش و طرف دیگر قلب یخی‌ است و روایتی پر از جنایت و قتل و معما. یک‌جا مهران مدیری طناز و بامزه را داریم و جای دیگر احتمالا یک مدیری جدی و عبوس و چه‌بسا ترسناک. این مسابقه‌‌ای‌ست که یک نمایشگر با خودش ترتیب داده. یک سمت، ور خنده‌دارش می‌دود و سمت دیگر نیمه‌ غمگین و جدی‌اش. اینکه کدام برنده می‌شود و تماشاگران آغوش‌شان را برای پذیرفتن کدام یک بیشتر باز می‌کنند، معلوم نیست. اما شاید اگر انتخاب با مدیری باشد، دلش بخواهد در هر دو میدان پیروز شود و بالاخره یک‌جا تصویر کامل و انسانی‌اش را در قلب مخاطب جا باز کند. مردی که هم جدیست و هم شوخ. گاهی افسرده است و گاهی شاد. دقیقا مثل تمام مردم دنیا؛ مثل تمام انسان‌های عادی.