استراتژی ائتلاف عراق یكپارچه

گروه های سیاسی و نیروهایی كه درصدد ایفای نقش سازنده در آینده سیاسی عراق هستند, برای ایجاد تعادل سیاسی و توازن استراتژیك در عراق تلاش مؤثری را انجام خواهند داد آنان انتخابات را به عنوان اولین گام برای باثبات سازی عراق تلقی می كنند در نتیجه چنین فرایندی, ثبات سیاسی را می توان انعكاس توزیع عادلانه قدرت و مشاركت گروه هایی دانست كه به همكاری چند جانبه و نهادهای قانونی اعتقاد دارند

روندهای سیاسی عراق با برگزاری انتخابات سی ام ژانویه ۲۰۰۵ از تحرك قابل توجهی برخوردار شده است. شواهد نشان می دهد كه انتخابات عراق، نقطه عطف تحولات منطقه ای در خاورمیانه خواهد شد. زیرا تحولات این كشور، تأثیر قابل توجهی بر شكل بندی های سیاسی خاورمیانه برجای می گذارد. همه كشورهای جهان انتخابات عراق را به عنوان آغازی برای سازماندهی جدید قدرت در منطقه می دانند. به همین دلیل است كه كشورهای منطقه به تحولات عراق و انتخابات ۳۰ ژانویه ۲۰۰۵ واكنش نشان دادند. روند فوق بیانگر تغییرات گسترده و فراگیری است كه در صحنه سیاسی خاورمیانه در حال شكل گیری است. سازوكار توزیع قدرت در عراق را می توان بستری برای تحولات آینده منطقه دانست. بنابراین طبیعی به نظر می رسد كه دگرگونی های سیاسی در عراق را با شكل بندی های قدرت در منطقه پیوند دهیم. قدرت سیاسی در كشو عراق می تواند جهت گیری آینده سیاست خارجی آن كشور را تعیین كند. بازتاب این امر به عنوان زمینه ای برای تغییرات فراگیر منطقه ای محسوب می شود.

۱- مشاركت سازنده در الگوی رفتاری ائتلاف برای عراق یكپارچه

در روند انتخابات عراق شاهد نمادهایی از تبلیغ و ضد تبلیغ بوده ایم. تبلیغات را می توان انعكاس انرژی مثبت نیروهایی دانست كه در آینده سیاسی عراق «مشاركت سازنده» خواهند داشت. درحالی كه ضد تبلیغ را باید به عنوان نمادی از «مقاومت منفی» در آینده سیاسی عراق دانست. كشورهای محافظه كار حوزه خلیج فارس تمایل چندانی به ایفای نقش سازنده ندارند. آنان ترجیح می دهند تا روندهایی را مورد پیگیری قرار دهند كه به جدال سیاسی و تداوم بی ثباتی در عراق منجر شود. این امر بیانگر آن است كه كشور عراق درگیر «رقابت های داخلی» پایان ناپذیری است. این رقابت ها تحت تأثیر مداخلات منطقه ای و بین المللی واقع گردیده است. بنابراین در شرایطی كه كشوری در اشغال نیروهای خارجی قرار دارد و از سوی دیگر با مداخلات فراگیر نیروهای منطقه ای روبه رواست، به ثبات محدودی در عرصه تحولات منطقه ای دست خواهد یافت. ثبات آفرینی در عراق صرفاً در شرایطی شكل می گیرد كه جهت گیری و همچنین وزن مخصوص نیروهای داخلی و بین المللی با یكدیگر متوازن گردد. در غیر این صورت نمی توان در آینده ای مشخص به شكل گیری فرایندهای ثبات آفرین در عراق امید داشت.

گروه های سیاسی و نیروهایی كه درصدد ایفای نقش سازنده در آینده سیاسی عراق هستند، برای ایجاد تعادل سیاسی و توازن استراتژیك در عراق تلاش مؤثری را انجام خواهند داد. آنان انتخابات را به عنوان اولین گام برای باثبات سازی عراق تلقی می كنند. در نتیجه چنین فرایندی، ثبات سیاسی را می توان انعكاس توزیع عادلانه قدرت و مشاركت گروه هایی دانست كه به همكاری چند جانبه و نهادهای قانونی اعتقاد دارند. گروه های شیعی برای اولین بار طی ۴۵ سال گذشته، از نقش مؤثر سیاسی در تحولات ساختاری عراق برخوردار شده اند. این امر بعد از كودتای عبدالكریم قاسم در سال ۱۹۵۸ آغاز شد. بعد از این مقطع زمانی، ناسیونالیزم عربی با هویت های دینی برای كشورهای عرب مخالفت كرد. بازتاب این امر را می توان در سركوب دائمی و پایان ناپذیر گروه های مذهبی دانست. اگر در عراق، توزیع قدرت براساس تركیب جمعیتی اقشار مختلف انجام می گرفت، طبعاً رادیكالیسم سیاسی عراق به گونه ای تدریجی تعدیل می شد و در نتیجه زمینه برای تثبیت حكومت سازنده در عراق به وجود می آمد. این روند تحت تأثیر ناسیونالیزم رادیكال عربی، ماهیت ضد شیعی پیدا كرد. طی سال های ۱۹۵۸ تا زمان اشغال عراق به دست نیروهای آمریكایی، گروه های شیعی نتوانستند نقش مؤثر سیاسی را ایفا كنند. جنگ تحمیلی عراق علیه ایران را می توان عامل تشدید كننده تعارضات درون ساختی عراق و سركوب شدید شیعیان دانست. این امر را می توان به عنوان زمینه مقابله گرایی گروه های شیعی با حكومت صدام هم مطرح كرد.

۲- نقش گروه های شیعی در آینده سیاسی عراق

هنگامی كه نقش سیاسی صدام و حزب بعث در عراق پایان یافت، گروه های شیعی از تحرك سیاسی و انگیزه مشاركتی قابل توجهی برای ایفای نقش سیاسی در آینده عراق برخوردار شدند. آنان تلاش می كنند نهادهای سیاسی عراق شكل گیرد و روند رقابت های درون ساختاری، ماهیت دموكراتیك پیدا كند. به همین دلیل است كه شیعیان عراقی، نقش سازنده و همكاری جویانه ای را برای ایجاد ثبات در عراق فراروی خود قرار داده اند. عراق در آینده ای نزدیك، نهادهای سیاسی خود را با توجه به شرایط بحرانی، سازماندهی خواهد كرد. در این باره، شیعیان در مقایسه با سایر گروه های عراق، مزیت نسبی دارند. از یك سو، ۶۲ درصد جمعیت عراق را شیعیان تشكیل می دهند و از سوی دیگر، آنان بر ثبات گرایی سیاسی در عراق تأكید می كنند و آن را به عنوان بستری برای حداكثرسازی مشاركت خود در نهادهای قدرت می دانند. به هر میزان كه ثبات سیاسی و تعادل سازمان یافته در عراق ایجاد شود، زمینه برای «مطلوبیت سیاسی» گروه های شیعی بیشتر فراهم می شود. درحالی كه بحران سیاسی عراق، بستری برای كاهش مطلوبیت نیروهای شیعه عراقی خواهد بود. سومین شاخص هویتی و رفتاری شیعیان را باید همكاری گرایی آنان با گروه های مختلف سیاسی عراق دانست. این امر مطلوبیت و مزیت قابل توجهی را برای گروه های شیعی ایجاد می كند.۳- استراتژی موازنه گرا در الگوی رفتاری ائتلاف برای عراق یكپارچه بنابراین می توان به این جمع بندی رسید كه آینده سیاسی عراق در اختیار گروه هایی است كه دارای جهت گیری و نقش سازنده هستند. این امر به مفهوم بهره گیری شیعیان از «استراتژی كمترین بهینه MiniMaxStrategy» است. استراتژی یاد شده، زمینه لازم برای همكاری گرایی نیروهای شیعی با سایر گروه های سیاسی، قومی، نژادی و مذهبی را فراهم می آورد. این امر به مفهوم آن است كه ثبات گرایی در عراق بیشترین مطلوبیت استراتژیك را ایجاد كرده است و در نتیجه، دولت عراق قادر خواهد بود مشروعیت نیروهای آمریكایی برای تداوم حضور خود در عراق را كاهش دهد. این امر با توجه به اهداف استراتژیك آمریكا برای خروج از عراق اهمیت ویژه ای دارد. نیروهای آمریكایی با مخاطرات انسانی گسترده و هزینه های اقتصادی زیادی روبه رو هستند. پیروزی نیروهای ثبات گرا می تواند زمینه تحقق استراتژی خروج از عراق را برای نیروهای آمریكایی فراهم آورد. در این شرایط، ابتكار عمل در اختیار گروه های سازنده گرا خواهد بود. سازنده گرایی در عراق به منزله حداكثر سازی همكاری های سازمان یافته با گروه های سیاسی متفاوت و نیروهای بین المللی موجود در عراق است. شیعیان نیروهای آمریكایی را به گونه دوفاكتو مورد پذیرش قرار داده اند. بنابراین از نظر گروه های شیعی، حضور نیروهای آمریكایی تا زمانی از مطلوبیت برخوردار خواهد بود كه ساخت ها و نهادهای سیاسی در عراق شكل گیرد و گروه های سیاسی عراقی بتوانند ابتكار عمل لازم برای اداره امور داخلی و ایفای نقش بین المللی را فراهم آورند.

۴- آینده سیاسی ائتلاف برای عراق یكپارچه

نتایج انتخابات ۳۰ ژانویه ،۲۰۰۵ بیانگر جایگاه گروه های شیعی در آینده سیاسی عراق است. در شرایط موجود می توان چندین گرایش سیاسی در بین شیعیان را مورد ملاحظه قرار داد. در بین گروه های یادشده، «ائتلاف عراق یكپارچه» از جایگاه و مطلوبیت بیشتری در مقایسه با سایر گروه ها برخوردار است. ویژگی اصلی ائتلاف عراق یكپارچه را می توان در موازنه گرایی با سایر گروه های سیاسی در اداره ساختار قدرت عراق دانست. از سوی دیگر، ائتلاف عراق یكپارچه دارای رویكرد همكاری گراست. آنان بر ضرورت همكاری با همه گروه های سیاسی و نیروهای تأثیرگذار در آینده عراق تأكید دارند. بنابراین ائتلاف عراق یكپارچه می تواند محوریت توزیع قدرت در آینده سیاسی عراق را در اختیار گیرد.

استراتژی سیاسی ائتلاف عراق یكپارچه

به گونه ای است كه حساسیت سایر بازیگران سیاسی و مداخله گر بین المللی را ایجاد نمی كند. می توان نشانه هایی از همكاری گرایی نیروهای ائتلاف با سایر مجموعه های سیاسی در روند دولت سازی را مورد توجه قرار داد. نیروهای ائتلاف به حداكثرسازی قدرت بی توجه هستند و آن را عامل بی ثباتی عراق می دانند. از این رو آنان در تلاش برای بقای سیاسی، همكاری درون ساختاری و موازنه سازی قدرت با سایر نیروهای اجتماعی عراق هستند. برای پرهیز از هرگونه جدال گرایی سیاسی می توان «رویكرد دولت غیردینی» را به عنوان «عامل تنش زدا» در همكاری های درون ساختاری مورتوجه قرار داد. نیروهای سیاسی عراق درباره شكل گیری جلوه هایی از حكومت دینی حساس هستند. بنابراین آنچه را كه ائتلاف عراق یكپارچه مورد پیگیری قرار می دهد می توان نمادهای عرفی از نظام سیاسی در آن كشور دانست. طبعاً آمریكایی ها نیز با چنین رویكردی در تعارض نیستند. آنان برای خروج از بن بست سیاسی عراق، نیازمند همكاری گروه هایی هستند كه رویكرد موازنه گرا دارند.بنابراین مطلوبیت های استراتژیك ائتلاف عراق یكپارچه ایجاب می كند كه شرایط همكاری نیروهای سیاسی عراق در قالب ساختار دموكراتیك فراهم شود. از این رو آنان بر شكل بندی های دموكراتیك تأكید دارند و آن را به منزله گامی قانونی برای مشروعیت سازی در آینده سیاسی عراق می دانند. برای آنكه گروه های اكثریت بتوانند جایگاه و مطلوبیت سیاسی موردنظر خود را ایجاد كنند، نیاز قابل توجهی به نهادینه سازی قواعد بازی دموكراتیك در عراق دارند.به هر میزان قاعده بازی دموكراتیك در عراق اعمال شود، شیعیان نقش مؤثرتری در فرایندهای تحول عراق ایفا خواهند كرد. در این شرایط، شاهد شكل گیری وضع طبیعی در روند رقابت گروه های سیاسی در عراق خواهیم بود. آمریكا نیاز شدیدی به همكاری گروه های سازنده در عراق دارد. از این رو اتخاذ الگوهای دموكراتیك به دست گروه های سیاسی در عراق نه تنها به ثبات سیاسی در این كشور منجر می شود، بلكه بسترهای لازم برای همكاری های بین المللی چند جانبه با گروه های سازنده گرا را به وجود می آورد. از این رو، نیروهای شیعه می توانند در اداره سیاسی عراق مستقل نقش موازنه گر و متعادل كننده را ایفا كنند. تحقق چنین امری بدون مشاركت نیروهای بین المللی امكان پذیر نیست. عبور از شرایط بحرانی نیازمند انعطاف پذیری و مصالحه گرایی استراتژیك است. بنابراین تشكیل ائتلاف سیاسی برای عراق یكپارچه را باید گامی مؤثر در جهت حداقل سازی قدرت نیروهای مخرب در آینده عراق دانست.در چنین روندی به كارگیری استراتژی تعادل، مبتنی بر مشاركت گروه های فراگیرتری در آینده سیاسی عراق را می توان ضامن قواعد دموكراتیك در رفتار سیاسی این كشور دانست. بنابراین نیروهای سیاسی عراق صرفاً در شرایطی می توانند مشروعیت سیاسی برای اداره امور دولتی را به دست آورند كه یكپارچگی عراق حفظ شود. ایجاد عراق یكپارچه و منسجم را می توان به عنوان بستری برای كاهش مداخلات منطقه ای آمریكا دانست. اندیشه سیاسی و ادراك گروه های اجتماعی عراق بر استقلال گرایی مبتنی است. اگر هر گروه سیاسی به حداقل های موردنظر خود دست یابد و از سوی دیگر به آینده سیاسی خود امیدوار باشد از به كارگیری الگوهای مخرب خودداری خواهد كرد. فرایندهای دموكراتیك در عراق را می توان پشتوانه انسجام سیاسی، موازنه قدرت، یكپارچگی ساختاری و ثبات سیاسی دانست.صرفاً در چنین شرایطی است كه فضای سیاسی برای همكاری نیروهای مختلف فراهم می شود. این امر از طریق همكاری برای اجرای قواعد و سیاست های دموكراتیك شكل می گیرد. گروه های سیاسی عراق در شرایط موجود، گزینه مطلوب تری از تعادل گرایی نخواهند داشت. این امر به مفهوم ایفای نقش هر گروه سیاسی به میزان تركیب جمعیتی و قدرت سازمان یافته سیاسی است.