غازی که مرغ همسایه است

چرا و چگونه بیشتر کالای خارجی می خریم

اگر بخواهیم فارغ از نقش‌های اجتماعی خود و تحت عنوان شهروند ایرانی، به شعار تولید ملی پایبند باشیم، چه باید بکنیم؟ یا اصلاً این که چقدر به این شعار پایبندیم؟ برای پاسخ به این سؤال‌ها باز هم به میان مردم رفته‌ایم و نظرشان را جویا شده‌ایم.

● Made in کجا؟

در میان پاسخ دهندگان به نظرسنجی ما، ۶/۷۱ درصد، بخش عمده مصرف خود را مربوط به کالاهای خارجی می‌دانند، در حالی که تنها ۴/۲۸ درصد از آنها بیشتر کالای ایرانی مصرف می‌کنند. به عبارت دیگر می‌توان گفت، حدود ۷۰ درصد از تقاضای مصرفی ما با عرضه محصولات خارجی پاسخ داده می‌شود و سهم تولید کننده ما از بازار وسیع داخلی بیش از ۳۰ درصد نیست. این گونه است که متعجب نمی‌شویم وقتی می‌شنویم که ۶۰ درصد ظرفیت تولید ما بیکار است؛ ظرفیتی که با شرایط کنونی و تقاضای موجود جایی برای به کار افتادن ندارد.

● غذای ایرانی

برای تجزیه و تحلیل نقاط ضعف و قوت تولید کالاهای مصرفی در داخل کشور، این کالاها را به پنج دسته خوراک، پوشاک، لوازم خانگی و الکترونیک، اثاث منزل و کالاهای بهداشتی و آرایشی تقسیم بندی کرده و به آزمون گذاشتیم. ۶/۷۸ درصد از شرکت کنندگان خوراک ایرانی را در سبد مصرفی خود دارند. ۸/۴ درصد از افرادی که خوراکی‌های خارجی قوت غالب آنها است، قیمت بهتر را دلیل این امر می‌دانند. ۷/۶۶ درصد از همین افراد کیفیت بهتر خوراکی‌های خارجی را دلیل اصلی عادت مصرف خوراکی خود می‌دانند و ۵/۲۸ درصد نیز تبلیغات را مهمترین عامل مصرف خوراکی‌های خارجی عنوان کرده‌اند.

شاید انقضای مواد خوراکی و به صرفه نبودن تجارت این اقلام را بتوان دلیلی بر موفقیت خوراکی‌های ایرانی در داخل کشور دانست. اما آنچه مسلم است ما در تولید خوراکی، حداقل در بازار داخلی، مزیت نسبی داریم.

● چی بپوشم؟

۷/۷۲ درصد مردم در این نظرسنجی از پوشاک خارجی استفاده می‌کنند و ۸۶ درصد آنها کیفیت پایین پوشاک ایرانی را دلیل این انتخاب می‌دانند؛ اگرچه ۵/۸ درصد مردم نیز تبلیغات را عامل تقاضای بیشتر پوشاک خارجی و اصطلاحاً مارک‌دار عنوان می‌کنند.

● مان و سامان

لوازم خانگی و الکترونیک پرمشتری‌ترین بازار برای کالاهای وارداتی است. استفاده ۶/۹۶ درصدی مردم از کالاهای وارداتی در این بخش مؤید این مطلب است. سهم کیفیت، تبلیغات و قیمت در این هجمه مصرفی وارداتی به ترتیب ۲/۸۲، ۹/۱۳ و ۹/۳ درصد بوده است. اثاث منزل (مبل، ظروف و غیره) نیز در ۵/۵۴ درصد موارد از خارج تأمین شده‌اند. تفاوت سهم این دو گروه از کالاها به تکنولوژی مورد استفاده در ساخت آنها بازمی‌گردد. متأسفانه باید گفت که ما در تولید کالاهای تکنولوژیک، حرفی برای گفتن نداریم. این نسبت در خصوص کالاهای آرایشی و بهداشتی وضعیت چندان بهتری ندارد. سهم ۴/۸۶ درصدی مصرف کالاهای خارجی در این بازار به وضوح این واقعیت را نشان می‌دهد. ۷/۷۱ درصد از شرکت کنندگان کیفیت کالاهای خارجی را در این بخش بهتر می‌دانند و ۷/۲۱ درصد تبلیغات را عنصر اصلی تحریک مردم به خرید کالاهای خارجی در این بخش دیده‌اند. قیمت کالاهای بهداشتی و آرایشی خارجی تنها از نظر ۶/۶ درصد مردم ارزان‌تر از کالاهای مشابه داخلی است.

● آشی که دهن سوز نیست!

به طور کلی ۹/۷۷ درصد از جامعه آماری ما کیفیت را مهمترین عامل مصرف کالاهای خارجی ارزیابی می‌کنند و پس از آن تبلیغات است که با سهم ۶/۱۵ درصدی خود در فروش کالاهای وارداتی، تولید کننده ما را در تنگنا قرار داده است. نکته جالب اینجا است که ما در مقابل محصولات وارداتی مزیت قیمتی داریم و سهم اندک ۵/۶ درصدی مردم که قیمت کالای خارجی را مناسب‌تر می‌دانند، مؤید این گفته است. بنابراین به جرأت می‌توان گفت که کیفیت، حلقه مفقوده تولید ما است. اما چگونه می‌توان این چالش را برطرف نمود؟

● تشویق بهتر از تنبیه!

۳/۳۴ درصد از مردم سیاست‌های تشویقی تولیدی و صادراتی دولت – مانند معافیت‌های مالیاتی و اختصاص منابع یارانه‌ای – را بهترین راهکار خروج تولید از بن‌بست می‌دانند؛ سیاستی که همواره در کشورمان کج‌دار و مریز به اجرا گذاشته شده است. آزادسازی قیمت‌ها راهکار دیگری است که با نظر ۸/۲۴ درصد مردم در جایگاه دوم قرار گرفته است.

آزادسازی قیمت‌ها اگرچه به تولید کننده اجازه می‌دهد که با حفظ حاشیه سود خود کیفیت و فروش خود را نیز ارتقا بخشد، اما کارشناسان «اقتصاد ایران» معتقدند اگر تضمینی برای جلوگیری از حادثه مارپیچ دستمزد و قیمت – دور تسلسل افزایش قیمت‌ها و دستمزدها که تورمی وحشتناک را به همراه خواهد داشت – وجود نداشته باشد، این راهکار بسیار خطرناک است. اصلاح فرهنگ مصرفی و ایجاد موانع تجاری و جلوگیری از واردات، راهکارهای دیگر پیشنهادی به ترتیب ۹/۲۱ و ۱۹ درصد از مردم بوده‌اند.