پرمویی در زنان، علائم و درمان هیرسوتیسم

افزایش هورمون‌های جنسی مردانه در نیمی از زنان مبتلا به هیرسوتیسم دیده می‌شود. این افزایش می‌تواند به علل مختلفی ایجاد شود. به‌عنوان مثال در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی كیستیك آندروژن‌ها (هورمون‌های جنسی مردانه) افزایش می‌یابند.

هیرسوتیسم

دكتر آزاده نجارزاده؛ متخصص تغذیه: هیرسوتیسم به شرایطی اطلاق می‌شود كه در آن موهای زائد و ناخواسته در صورت و بخش‌های مختلف بدن می‌روید و معمولاً این موها ضخیم و تیره هستند. این موهای غیر طبیعی غالباً در مناطقی كه مردان رویش مو دارند رشد می‌كند كه از آن جمله می‌توان به صورت، سینه و پشت اشاره كرد.

در بعضی از موارد رویش این موها طبیعی بوده و در افراد مختلف متفاوت است. اما در حدود نیمی از موارد هیرسوتیسم با افزایش سطح هورمون‌های جنسی مردانه كه آندروژن نامیده می‌شود همراه می‌باشد. اگر چه در موارد نادری نیز مشكلات زمینه ساز جدی دیگری نظیر سندرم كوشینگ وجود دارد.

 

علائم و نشانه‌ های پرمويی زنان

مهم‌ترین نشانه هیرسوتیسم رشد مو روی شكم، سینه و پشت لب می‌باشد. چنانچه هیرسوتیسم به علت افزایش هورمون‌های مردانه اتفاق افتاده باشد، نشانه‌ها شامل قاعدگی نامنظم، آكنه، از دست دادن هیكل زنانه، وجود بعضی از نشانه‌های مردانه نظیر تغییر صدا، ریزش مو با الگوی مردانه و پهن شدن شانه‌ها می‌باشد. در صورتی كه سندرم كوشینگ علت هیرسوتیسم باشد، چاقی به خصوص در ناحیه میانی بدن، افزایش فشار خون، دیابت و نازكی پوست از علائم مشخصه بیمار خواهند بود.

 

علل پرمويی زنان

افزایش هورمون‌های جنسی مردانه در نیمی از زنان مبتلا به هیرسوتیسم دیده می‌شود. این افزایش می‌تواند به علل مختلفی ایجاد شود. به‌عنوان مثال در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی كیستیك آندروژن‌ها (هورمون‌های جنسی مردانه) افزایش می‌یابند. معمولاً زنان مبتلا به این سندرم با مشكل ناباروری مواجه می‌باشند. ضمناً وجود تومورهای تخمدان یا غدد فوق كلیوی نیز از عوامل ایجاد كننده هیرسوتیسم می‌باشد.
سندرم كوشینگ نیز همانگونه كه ذكر شد می‌تواند علتی برای بروز این مشكل به شمار برود. برخی از داروها نظیر استروئیدهای آنابولیك، فنی توئین، ماینوكسیدیل، دیازوكسید، سیكلوسپورین، هگزاكلروبنزن و دانازول (داروی مورد استفاده در درمان اندومتریوز) باعث رشد موهای زائد و بروز مشكل هیرسوتیسم می‌گردند.

 

عوامل خطرساز پرمويی زنان

عواملی مانند ژنتیك، نژاد و قومیت نیز می‌توانند باعث افزایش خطر ابتلا به هیرسوتیسم گردند. مثلاً زنان اروپایی، خاورمیانه و آسیای جنوبی در خطر بیشتری از این مشكل هستند.

 

تغذیه و مكمل‌ های غذایی پرمويی زنان

سعی كنید از غذاهای غنی از آنتی‌اكسیدان استفاده كنید. این غذاها شامل انواع میوه‌ها و سبزی‌ها می‌باشند. از مصرف غذاهای تصفیه شده مثل نان‌های سفید، ماكارونی و به خصوص شكر اجتناب نمایید. سعی كنید كمتر از گوشت قرمز استفاده نمایید و از ماهی، سویا و حبوبات به‌عنوان منبع پروتئین استفاده كنید. مصرف روغن‌های نباتی جامد را متوقف نموده و از روغن‌های مایع به خصوص روغن زیتون استفاده كنید.
اسیدهای چرب ترانس را كه در محصولات قنادی نظیر كیك و كلوچه، پیراشكی، غذاهای فرایند شده و سرخ شده وجود دارند از رژیم غذایی خود حذف نمایید. روزانه بین 6 تا 8 لیوان آب مصرف كنید. 5 روز در هفته به مدت حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی داشته باشید. برخی از گیاهان دارویی نظیر ساوپالمتو (Saw Palmetto)، چست تری (Chaste Tree)، بلك كوهوش (Black Cohosh) و چای نعنا نیز دارای خاصیت ضد آندروژنی می‌باشند.
اما به یاد داشته باشید گیاهان دارویی را نیز نمی‌توان بدون مشورت با پزشك و سرخود مصرف كرد. چون علاوه بر تداخلاتی كه با برخی داروها دارند مصرف آنها نیز خالی از اثرات جانبی نخواهد بود. ضمناً برخی از خانم‌های باردار در سه ماهه سوم بارداری رشد بیش از حد موها را به خصوص در صورت، بازوها، پاها و سینه‌ها تجربه می‌كنند. این یك حالت طبیعی بوده و به‌عنوان هیرسوتیسم تلقی نمی‌گردد.

 

تشخیص پرمويی زنان

معمولاً تشخیص توسط معاینه پزشكی و گرفتن شرح حال در خصوص سابقه پزشكی، سیكل قاعدگی، داروهای مصرفی و تاریخچه خانوادگی صورت می‌گیرد. همچنین سونوگرافی لگن و تخمدان برای تعیین وجود تومور یا كیست انجام می‌شود. آزمایش خون نیز جهت تعیین میزان آندروژن‌ها صورت می‌گیرد.

 

درمان پرمويی زنان

درمان مشكل هیرسوتیسم بستگی به شدت آن و وجود علائم زمینه ساز دارد. به‌عنوان مثال چنانچه مصرف برخی داروها باعث افزایش مشكل می‌شود باید با پزشك خود جهت تغییر دارو یا توقف مصرف آن مشورت نمایید. اگر یك تومور در تخمدان‌ها یا غدد فوق كلیه وجود داشته باشد جراحی چاره كار خواهد بود.
زنان مبتلا به هیرسوتیسم كه دچار اضافه وزن می‌باشند با رعایت رژیم غذایی مناسب و كاهش وزن می‌توانند به كاهش تولید تستوسترون در بدن خود كمك نمایند. در صورتی كه علل اصلی زمینه‌ساز مشكل یافت نشود با استفاده از تكنیك‌های مختلف برداشتن موهای زائد می‌توان از رشد آنها خلاص شد.

 

داروهای پرمويی زنان

هنوز داروی تایید شده‌ای جهت رفع این مشكل به ثبت نرسیده است. اما برخی از داروها می‌توانند تولید آندروژن‌ها را كاهش داده و رشد موها را كم كنند. تقریباً 6 ماه طول می‌كشد تا داروها به صورت مؤثر عمل نمایند. این داروها شامل قرص‌های ضد بارداری (كه تولید آندروژن‌ها را كاهش می‌دهند)، اسپیرونولاكتون (كه گیرنده‌های آندروژن‌ها را بلوكه می‌نماید)، و یك نوع كرم (كه رشد موها را كاهش می‌دهد ولی رشد آنها را متوقف نمی‌كند و با توقف مصرف، دوباره رشد موها ادامه می‌یابد) می‌باشند.

 

مراقبت‌ های پیشگیری از پرمويی زنان

در برخی موارد می‌توان با توجه به علت هیرسوتیسم از آن پیشگیری كرد. مثلاً كنترل وزن در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌كیستیك از طریق رژیم غذایی و ورزش می‌تواند در جلوگیری از رشد موهای ناخواسته كمك كننده باشد. مطالعات نشان می‌دهند زنان چاق مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌كیستیك چنانچه از یك رژیم كم كالری پیروی نمایند مشكل آنها در خصوص موهای زائد كاهش می‌یابد.