كارگردانان در تابستان گرم و طولانی

سینمای ایران بعد از چند سال مجدداً در حال تجربه یكی از دوره های خاص خود است كه هركدام از فیلمسازان ایرانی یا طرح فیلمی را آماده ساخت دارد یا یك فیلم را آماده نمایش هرچند می توان درباره كیفیت و میزان آزادی فیلمسازان مختلف درباره ساخت فیلم هایشان صحبت كرد اما به هر صورت برای سینمایی كه تولیداتش هیچگاه نتوانسته برآیندی كلی از سینماگران حاضر در آن باشد چشمگیر است

در حالی كه سینمای ایران همچنان در حال گمانه زنی و تجربه اولیه سیاست های محمدرضا جعفری جلوه و مدیران جدید سینمایی كشور است، رونق ایجاد شده در بخش نمایش اندك اندك در حال سرایت به حوزه تولید است و تقریباً اكثر فیلمسازان ایرانی از نسل های مختلف در حال انجام پروژه هایی هستند.

از این لحاظ سینمای ایران بعد از چند سال مجدداً در حال تجربه یكی از دوره های خاص خود است كه هركدام از فیلمسازان ایرانی یا طرح فیلمی را آماده ساخت دارد یا یك فیلم را آماده نمایش. هرچند می توان درباره كیفیت و میزان آزادی فیلمسازان مختلف درباره ساخت فیلم هایشان صحبت كرد اما به هر صورت برای سینمایی كه تولیداتش هیچگاه نتوانسته برآیندی كلی از سینماگران حاضر در آن باشد چشمگیر است. نوشته زیر مروری است بر فعالیت های چند فیلمساز شاخص از سه نسل مختلف سینماگران ایرانی كه نموداری است از كلیت جریان تولید سینمای ایران در ماه های اخیر.

●● نسل اول

● بهرام بیضایی: چند تماس تلفنی و یك قرار حضوری كافی بود تا مقدمات همكاری یكی از مهمترین فیلمسازان تاریخ سینمای ایران با دفتر تازه تاسیس «میران فیلم» فراهم شود. سال گذشته در همین روزها بیضایی و حمید اعتباریان بر سر تولید فیلمی در این دفتر به توافق رسیدند تا پس از یك مرحله طولانی انتخاب طرح، سرانجام «لبه پرتگاه» فرصت ساخته شدن پیدا كند. طرحی كه به نسبت فیلمنامه های دیگر پیشنهادی، تولید به نسبت آسان تری دارد و جزء آثار كم هزینه بیضایی طبقه بندی می شود.

هرچند اخبار مختلفی از طرح داستان لبه پرتگاه و مضمون آن منتشر می شود اما مشخصاً این طرح بیضایی نیز تمی معاصر با محوریت یك زن دارد و از میان ساخته های بعد از انقلاب بیضایی بیش از همه به «سگ كشی» شبیه است. به همان اندازه كه درباره داستان فیلم اخبار مختلفی منتشر می شود درباره عوامل نیز شنیده ها متناقض و متفاوت است و گفته می شود بیضایی قصد دارد در این فیلمش از چهره های جوان و محبوب این روزها استفاده كند. با شروع پیش تولید فیلم اخبار دقیق تری در این باره منتشر خواهد شد.

به این ترتیب اگر اتفاقی نیفتد و مانند انبوه موارد دیگر در آخرین لحظات همه چیز منتفی نشود، فاصله فیلمسازی بیضایی بعد از آن ركورد جاودانه ۱۰ سال، به ۶ سال كاهش می یابد و همین نكته می تواند برای مدیران و دست اندركاران سینمای ایران دلیل محكمی بر اثبات ایجاد تحرك جدی در حوزه تولید سینما باشد. به هر صورت پس از همه این سال ها، فیلم ساختن بیضایی تبدیل به متر و معیاری برای ارزیابی جریان تولید و البته حدود و میزان سخت گیری آن شده است. آنچه مشخص است اینكه انتظارها از همین حالا برای تماشای كنجكاوی برانگیزترین محصول سال آغاز شده است. با این امیدواری كه این بار همه چیز مطابق انتظار و براساس توافقات پیش برود و خاطره بدی در ذهن ها باقی نماند.

● مسعود كیمیایی: روند سینوسی تولید فیلم «رئیس» ظاهراً به نقطه اوجش رسیده و كیمیایی و مسئولان نظارت و ارزشیابی بر سر فیلمنامه فعلی به توافق رسیده اند؛ فیلمنامه ای كه با طرح اولیه فاصله فراوانی دارد و چند مرحله بازنویسی را پشت سر گذاشته است. حالا تنها وضعیت مزاجی كیمیایی و اوج گرفتن گاه و بیگاه یك بیماری كهنه عامل اصلی به تاخیر افتادن فیلمبرداری بیست وششمین فیلم فیلمساز جریان ساز سینمای ایران است. در طرح فعلی از فیلمنامه اولیه چند شخصیت باقی مانده اند و كیمیایی قصد دارد مانند ساخته های دیگرش از گروه بازیگران شناخته شده ای استفاده كند. حضور پولاد كیمیایی، فرامرز قریبیان، مهناز افشار، عزت الله انتظامی و لعیا زنگنه قطعی شده است و ظاهراً از تركیب اولیه پیشنهادی سعید راد كنار گذاشته شده است. كیمیایی این روزها در حال انتخاب لوكیشن های رئیس است كه اكثر سكانس های آن در تهران می گذرد. آنها كه طرح اولیه رئیس را خوانده بودند آن را یكی از بهترین آثار او ارزیابی می كردند كه در فضاهایی كه كیمیایی كاملاً آشنا به آنها است می گذرد. طرح فعلی هم درباره پدر و پسر خلافكاری است كه در نقطه ای روبه روی هم می ایستند. كیمیایی با «حكم» بسیاری از منتقدان ناامید شده از خود را امیدوار كرد و انتظار می رود فیلم خیابانی «رئیس» بتواند این جریان را تداوم بخشد.

● داریوش مهرجویی: «علی سنتوری» آخرین مرحله آماده سازی خود را طی می كند و حالا همه منتظر تصمیم مهرجویی هستند تا ببینند او قصد دارد فیلمش را قبل از جشنواره اكران كند یا تا آن زمان صبر كند و نخستین نمایش علی سنتوری در جشنواره فجر باشد. كسانی كه زمان فیلمبرداری سر صحنه فیلم حاضر شده بودند از اثری عجیب یاد می كردند كه پیش بینی درباره حاصل آن غیرممكن می نمود. حتی برخلاف گفته های قبلی درباره فضای شاد و مفرح فیلم به مانند «مهمان مامان» نمی توان به طور قطع علی سنتوری را اثری طنزآمیز دانست.

مهرجویی هم اكنون در كنار نظارت بر مراحل آماده سازی علی سنتوری همراه وحیده محمدی فر و محمد یعقوبی مشغول نگارش متن سریالی به نام «حكیم رازی» برای تولید در سیمافیلم است كه حاصل صحبت های قبلی برای ادامه همكاری مهرجویی با تلویزیون است كه با مهمان مامان آغاز شده بود. مهرجویی كه این روزها فعال تر از گذشته پیگیر فعالیت های سینمایی اش است، به تازگی فیلمنامه ای از حسین ترابی به نام «نقاب زیبا» را خوانده كه نظرش را جلب كرده است و قصد دارد با بازنویسی آن، شرایط ساختش را فراهم كند. فعال شدن مهرجویی بیش از همه در این روزها به سود جریان تولید سینمای ایران تمام می شود كه همیشه از فیلم ساختن مهرجویی منتفع شده است.

● عباس كیارستمی: اطلاع از اینكه كیارستمی در حال فعالیت بر چه مضمون و كاری است، سخت است. او حتی در بازگشت از سفرهایش از طرح ها و راش هایی صحبت می كند كه برای ساخت فیلمی استفاده كرده است. بعد از حضور ژولیت بینوش و انتشار اخباری مبنی بر بازی او در فیلمی از كیارستمی و بعد منتفی شدن آن، از طرحی صحبت شد كه درباره مرد جوانی در بیابانی بود كه از حامد بهداد به عنوان بازیگرش یاد می شد. ظاهراً این طرح نیز به نتیجه نرسیده و كیارستمی پیگیر به سرانجام رساندن فیلمی شده است كه راش هایی از آن را در سفرهایش به شمال گرفته است. هرچند فعالیت های غیرسینمایی كیارستمی مانند عكاسی و شاعری هم این روزها سهمی از وقت او را گرفته است.

● خسرو سینایی: سینایی این بار هم قصد دارد در جنوب كشور فیلم بسازد. بعد از تجربه موفق «عروس آتش»، این فیلمساز متفاوت و گزیده كار سینمای ایران تصمیم دارد باز هم در فضای جنوب كشور و این بار در بوشهر فیلم بسازد و ظاهراً این ساخته اش نیاز به دكور و فضاهای خاصی دارد كه فعالیت های اولیه برای طراحی آن آغاز شده است. جزئیات زیادی از فیلمنامه جدید سینایی با نام «كویر خون» منتشر شده است اما ظاهراً فیلم پس زمینه ای درباره دفاع مقدس دارد و تصمیم بر آن است كه از اواسط شهریور فیلمبرداری آغاز شود.

بابك غفوری آذر

---