تلاش ایرانیان برای صیانت از زعفران خود

زعفران به عنوان یک افزودنی ارزشمند به غذاها و خوردنی های متفاوت به شمار می رود, همچنین دارای تاریخ مفصلی به عنوان یک داروی طبیعی می باشد

زعفران به عنوان یک افزودنی ارزشمند به غذاها و خوردنی‌های متفاوت به شمار می‌رود، همچنین دارای تاریخ مفصلی به عنوان یک داروی طبیعی می‌باشد.

در ایران، بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران جهان، این چاشنی طلایی در پخت برنج‌های مخصوص این کشور مانند باقلاپلو و زرشک پلو استفاده می‌شود. البته ایرانیان از این ماده گیاهی برای اهداف دارویی متنوع نیز استفاده می‌کنند؛ از جمله اعتقاد آنان بر این است که زعفران با افسردگی مقابله می‌کند، بنابراین به منظور افزایش روحیه از آن استفاده می‌شود.

تاجران ایرانی بر خلاف میل خود این را می‌پذیرند که اسپانیا بزرگ‌ترین صادرکننده زعفران و مهد مرغوب‌ترین گونه‌های آن است. این در حالی است که تولیدکنندگان شمال شرق استان خراسان رضوی(قطب کشت زعفران ایران) عمده محصولات خود را به اسپانیا صادر می‌کنند، جایی که تاجران بسته‌بندی محصول را تعویض کرده و به فروش می‌رسانند.

غلامحسین شافعی، رییس انجمن ملی زعفران ایران، که یک‌ سازمان غیردولتی است، می‌گوید: «بسیاری از مشتریان ما اسپانیایی هستند، کاری که اسپانیا انجام داده، کنترل بازار بین‌المللی و فعالیت زیاد روی طبقه‌بندی کیفیت کالا است. تخمین زده می‌شود سال گذشته خورشیدی، زعفرانکاران ایرانی ۱۵۰ تن زعفران که در حدود ۸۰‌درصد از صادرات به ۴۳ کشور جهان را تشکیل می‌دهد، تولید کرده باشند.

زعفران (که به قیمت هر کیلوگرم در حدود ۲۵۰۰‌دلار معامله می‌شود) از قرن پنجم قبل از میلاد، زمانی که به امپراتوری روم صادر می‌شد، در ایران کشت می‌شده است. این محصول از پرچم‌های گل‌هایی بادوام که در مناطقی از اسپانیا، هند، یونان و جلگه خشک شمال شرق ایران می‌روید، به دست می‌آید.

قیمت بالای زعفران به فرآیند پر پیچ و خم استحصال پرچم‌ها از گل و مقادیر زیاد گل مورد نیاز برای تولید مقادیر اندک آن مربوط می‌شود. هم اکنون گام‌هایی برداشته شده است تا از تخصص اسپانیایی‌ها در زمینه بهبود بسته‌بندی و بازاریابی این محصول استفاده شود.

تربت حیدریه که در ۱۲۰ کیلومتری جنوب مشهد واقع شده است، یکی از مراکز اصلی تولید زعفران به شمار می‌رود. سفرون گلوبال، یک شرکت خصوصی ایرانی است که در این شهر واقع شده و متعلق به حبیب معصومیان، یکی از تاجران محلی است. این شرکت اخیرا به توافقی مبنی بر سرمایه‌گذاری مشترک با یک شرکت اسپانیایی رسیده است.

طرف اسپانیایی، برداشت گل، خشک کردن و بسته‌بندی زعفران را در محلی نزدیک مزارع زعفران بر عهده خواهد داشت و ماشین‌آلات مورد نیاز برای انجماد - رطوبت‌زدایی گل‌های زعفران - را انجام خواهد داد. عزم این مجموعه بر آن است که همه چیز از برداشت تا رطوبت‌زدایی و بسته‌بندی به صورت مدرن باشد. این نخستین پروژه از این نوع می‌باشد و امید می‌رود تا آغازی برای همکاری‌های بیشتر مابین این دو رقیب باشد. طرف ایرانی محصول غیر قابل رقابت و طرف اسپانیایی تخصص بازاریابی آن را با خود می‌آورد.

زمین مورد نیاز برای کارخانه مشترک به منظور فرآیندسازی، بسته‌بندی، بازاریابی و صادرات محصول با وسعتی بیش از ۵/۱ هکتار فراهم شده است و در حال آماده‌سازی می‌باشد. هرچند اجرای ساختمان آن هنوز آغاز نشده است و قرار است این کار امسال آغاز شود. هادی موحدان، رییس اتحادیه تاجران زعفران در تربت حیدریه می‌گوید: «۱۰۰‌درصد برای این شهر خوب است که اسپانیایی‌ها سرمایه خود را به این کارخانه بیاورند».

با این حال کشاورزان و صادرکنندگان ایرانی نگران این هستند که رقیب دیگری در حال ظهور و ورود در منطقه آنان است. ‌سازمان ملل متحد کشاورزان افغان را تشویق می‌کند تا زمین‌های مورد استفاده برای کشت خشخاش را به محلی برای تولید زعفران مبدل‌ سازند. به گفته ایرانیان، ایالات متحده تضمین کرده است تا بازارهای خود را بر زعفران تولیدی افغان‌ها بگشاید. کشاورزان ایرانی نگرانند که با دسترسی به تکنولوژی غرب و منابع بهتر آب، افغانستان عاقبت قادر خواهد بود به قابلیت تولید بیشتری دست یابد. اما در حال حاضر، زعفرانکاران ایرانی توفیق بیشتری دارند. در سال ۲۰۰۵، دولت محمود احمدی‌نژاد، رییس‌جمهوری اسلامی ایران، اقدام به شروع برنامه‌ای کرد که با خرید محصول از کشاورزان به قیمتی بالاتر از نرخ‌های بازار، تولید بیشتر را تشویق نماید.

هم اکنون کشاورزان از افزایش دوازده برابری قیمت‌ها لذت می‌برند که شیوه زندگی در شهرهای بیابانی را شدیدا تغییر داده است. جایی که هوای نامطلوب به جز کشت زعفران نکته مطلوب دیگری بر جا نمی‌گذارد. برای مثال، محمد، یک زعفران کار ۳۲ ساله، قرار است برای جشن نوروز ۸۹ خانواده خود را به کشور سوریه ببرد، کاری که تا چند سال پیش آن را در خواب هم نمی‌دید.

دولت همچنین یک مالیات ۵‌درصدی بر صادرات بسته‌های بیش از ۳۰ گرم وضع نموده است تا از صادرات فله‌ای جلوگیری نماید. اما صادرکنندگان می‌گویند این مالیات احتمالا منجر به کاهش میزان صادرات خواهد شد.

غلامرضا میری، یک صادرکننده، هشدار می‌دهد که «خطر از دست دادن بازار زعفران را همانند بازار فرش‌های دستباف احساس می‌کند.» او با خوشبینی یادآور می‌شود: «وگرنه ما داریم جای خود را در بازار جهانی پیدا می‌کنیم و من مطمئنم که یک روز قادر خواهیم بود اسپانیا را به زانو در آوریم».

منبع: فایننشیال تایمز

ترجمه و تخلیص: گروه ترجمه وتحلیل پیمانه