هر سال دریغ از پارسال

به بهانه آغاز سی و یکمین جشنواره تئاتر فجر

سی و یکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر روز گذشته در حالی افتتاح شد که سنت جدیدی توسط مدیران این دوره از جشنواره رسما بدعت گذاشته شد تا باور کنیم حقیقتاً هرسال دریغ از پارسال.

داستان از یک خبر آغاز شد، مدیر اداره کل هنرهای نمایشی و دبیر جشنواره که از قضا امسال در کمال تفاهم کامل، تلفن خود را به روی تمامی خبرنگاران خاموش کرده و درهای اتاق‌های خود را به روی اهالی قلم، محکم بسته و اعلام کردند هرگونه پاسخی به خبرنگاران تنها در نشست خبری امکان پذیر است و بس! ناگهان در این نشست خبری اعلام کردند امسال آثار راه یافته به جشنواره که از هفت خان که نه، هفتاد خان رستم ممیزی شورای نظارت و ارزشیابی را پشت سر گذاشته و به جشنواره وارد شده‌اند هیچ تضمینی برای اجرای عمومی ندارند و اساساً برخلاف قوانین تدوین شده همیشگی جشنواره تئاتر فجر اصلاً حضور در جشنواره به معنای وارد شدن به برنامه اجراهای عمومی سالیانه برای گروه اجرایی نیست و گروه باید برای ورود به عرصه اجراهای عمومی باز هم منتظر تصمیم همین مسوولان ممیزی که شورای نظارت و ارزشیابی نامیده می‌شوند، شود و ببیند آیا بالاخره پس از عبور از این خان‌های بی‌شمار رستم به اجرای عمومی راه خواهد یافت یا پرونده ماه‌ها تلاش گروه بدون دیده شدن توسط مخاطبان، تنها با دو اجرا در جشنواره بسته می‌شود و آرزوهای یک گروه اجرایی به فراموشی سپرده می‌شوند.

البته این بسته شدن پرونده نمایش‌ها بدون راه یافتن به اجرای عمومی چند سالی است که برای هنرمندان، خبرنگاران و حتی علاقمندان به هنر تئاتر اتفاق جدیدی نیست و در طول سال گذشته شاهد بودیم که چگونه نمایش‌هایی چون عشق و عالی جناب که از خان‌های صدگاه ممیزی رد شده و به جشنواره راه یافته بود و از قضا مورد توجه چشمگیر مخاطبان و هیئت داوران قرار گرفته بود و جایزه‌های جشنواره را درو کرده بود ناگهان پس از فراز و فرود‌های بسیار در نهایت از اجرای عمومی باز مانده و حسین پاکدل کارگردان نمایش اعلام می‌کند‌: «با توجه به حجم بالای ممیزی و از ریخت افتادن نمایش در صورت اعمال نظرات حیرت‌آور، بدیع و جدید رئیس شورای نظارت بر نمایش با وجود آمادگی کامل، از اجرای عمومی نمایش عشق و عالی جناب اعلام انصراف می‌کنم» این در حالی بود که متن این نمایش با نظر مثبت و متفق شورای نظارت بر نمایش تصویب شده و همچنین مجوز کتبی آن توسط رئیس مرکز هنرهای نمایشی صادر شده بود اما در نهایت شورای نظارت، ناگهان پس از یک شب خواب احتمالاً نه چندان مناسب از تصمیم قبلی خود صرف نظر کرده و اعلام کرد که تا تغییر کامل نمایش، مجوز اجرای عمومی برای این اثر صادر نمی‌کند و به این ترتیب مخاطبان تئاتر را از تماشای یک اثر قابل قبول ناامید و آرزوها و زحمت‌های یک گروه نامدار تئاتر را نیز به فراموشی سپرد.

اگرچه که این موضوع (حذف و توقیف نمایش‌ها در اجرای عمومی) تنها به همین نمایش ختم نمی‌شود و امسال شاهد توقیف نمایش «خشکسالی و دروغ» به کارگردانی محمد یعقوبی در تماشاخانه ایرانشهر بودیم، نمایشی که پیش از این در سال ۱۳۸۸ نیز با نظر همین گروه نظارتی در مجموعه تئاتر شهر به اجرا درآمد و امسال با حضور بازیگران جدید برای دومین بار در تماشاخانه ایرانشهر به صحنه رفت اما ناگهان در طول زمان اجرا، این نمایش به دلایل نامعلومی متوقف شده و مجید سرسنگی مدیر تماشاخانه ایرانشهر اعلام کرد:‌ همین الآن نامه‌ای از سرپرست اداره کل هنرهای نمایشی دریافت کرده‌ام که تا اطلاع ثانوی این نمایش اجرا نشود و اگرچه پس از گذشت یک هفته، بار دیگر اجرای این نمایش از سر گرفته شد اما همین نمایش برای اجرا در شیراز توقیف شد و اجازه اجرای آن به گروه داده نشد تا اعضای گروه بدون بیان حرف‌ها و نظرات و حتی آرزوهای خود در قالب یک اثر هنری با دست خالی به تهران بازگشته و تمامی زحمات چندین ماهه خود را به فراموشی سپرده و در کتاب زمان دفن کنند.

اما داستان جشنواره امسال با تمامی این اتفاقات متفاوت است. متفاوت آن هم از نوع تفاوت‌های اساسی و زیر بنایی چرا که مدیران این دوره از جشنواره از اساس تمامی قوانین موجود در جشنواره را به یکباره حذف و قانونی عجیب را جایگزین آن کرده‌اند. قانونی به نام «زحمات شما، به ما چه؟ » تا به راحتی بتوانند از این پس از زیر بار پاسخگویی در قبال هنرمندان و خبرنگاران راحت شوند. زیرا در این قانون وضع شده، هیچ یک از مدیران در قبال نمایش‌هایی که همان صد خان مورد نظر را رد کرده و به جشنواره راه یافته‌اند هیچ تعهدی برای اجرای عمومی سال آینده ندارند و مسوولان ممیزی مرکز هنرهای نمایشی مختارند که تا اگر سال آینده نظر، سلیقه و یا حتی خودشان تغییر کرده و از این مسئولیت به مسئولیت‌های شاید مهمتر منصوب شوند (توجه داشته باشید که با انتخابات ریاست جمهوری سال آینده و تغییر دولت احتمال تغییر این اعضای هیات نظارت با اعضای تازه و طبیعتاً دیدگاه‌ها و نظرات و سلیقه‌های تازه نیز وجود دارد) بتوان به راحتی و بدون هیچ اعتراض و انتقادی یک به یک بر روی نمایش‌های متفاوت با نظر و سلیقه آن‌ها خط قرمز کشیده و زحمات چندین ماهه یک گروه اجرایی را با بیان یک جمله ساده به فراموشی سپارند. جمله‌ای که می‌گوید‌: ما که از اول گفتیم تعهدی برای اجرا نداریم، شما خودتان آمدید و به راحتی و بدون دغدغه پاسخگویی تمرکز خود را بر سمت و منصب و مسوولیت‌هایی کنند که برای رسیدن به آن روزشماری می‌کنند حتی اگر در این میان فرهنگ و هنر این کشور قربانی شود.

نویسنده : صبا رادمان