آنالیز اندازه دانه‌ها

با آنالیز دانه‌های رسوبی می‌توان به اختصاصات مختلف رسوبات در فرآیندهایی که باعث تشکیل آنها گردیده است، پی برد. با کاهش شدت جریان ، بتدریج ذرات در اندازه‌های مختلف از یکدیگر …

با آنالیز دانه‌های رسوبی می‌توان به اختصاصات مختلف رسوبات در فرآیندهایی که باعث تشکیل آنها گردیده است، پی برد. با کاهش شدت جریان ، بتدریج ذرات در اندازه‌های مختلف از یکدیگر جدا شده و رسوب می‌کنند. اگر رسوب از چندین منشا مختلف سرچشمه گرفته باشد، ذرات موجود در آن در اندازه‌های مختلف دیده می‌شوند. مخلوطی از ذرات رسوبی در اندازه‌های مختلف را تجمع می‌گویند و این اندازه‌ها از گراول تا رس تغییر می‌کنند. توزیع ذرات در رسوبات به وجود ذرات مختلف در منشا و فرآیندهایی که در هنگام رسوبگذاری عمل می‌کنند، بستگی دارد.

شکل دانه (Grain Shape)

شکل دانه در واقع عبارت است از توصیف فرم هندسی دانه در رسوب یا سنگ. شکل دانه‌ها را توسط چهار فاکتور فرم دانه ، کرویت دانه ، گردشدگی و بافت سطح دانه بررسی می‌شود.

فرم دانه (Form)

فرم عبارتست از رابطه بین سه بعد و یا سه قطر یک دانه. هر دانه دارای سه قطر و یا بعد می‌باشد که شامل قطر بلند و کوتاه و متوسط است. اگر اندازه هر سه قطر با هم برابر باشند، دانه به شکل کره یا مکعب خواهد بود. اگر قطر بلند ، بزرگتر از قطر کوچک و قطر کوچک هم برابر با قطر متوسط باشد، دانه به شکل میله خواهد بود.

اگر قطر بلند مساوی قطر متوسط و بزرگتر از قطر کوچک باشد، دانه به شکل دیسک و یا صفحه خواهد بود و اگر قطر بلند بزرگتر از متوسط و قطر متوسط بزرگتر از کوچک باشد، دانه به شکل تیغه در می‌آید.

کرویت (Sphericity)

کرویت عبارت است از اینکه شکل دانه تا چه حدی به کره نزدیکتر می‌باشد. سطحی از دانه که از قطرهای بلند و متوسط می‌گذرد، ماکزیمم سطح تصویری نامیده می‌شود. برای دانه‌های در حال سقوط در مایعات و همچنین برای دانه‌های رسوب کرده در کف حوضه‌ها صادق است. دانه‌ها در مایع ، بر اساس ماکزیمم سطح تصویری خود و عمود بر جهت جریان قرار می‌گیرند و به همین خاطر دانه‌ها در مقابل جریان از خود مقاومت نشان می‌دهند.

گرد شدگی (roundness)

گرد شدگی عبارت است از تیزی گوشه‌ها و لبه‌های دانه که از نسبت شعاع متوسط دوایری که در گوشه‌های دانه وجود دارد، به شعاع بزرگترین دایره محاط در دانه بدست می‌آید. گردشدگی در دانه‌های آواری به درجه سایش دانه در هنگام حمل و نقل ، اندازه دانه و مسافت حمل شده بستگی دارد. دانه‌ها را بر اساس گرد شدگی به ۶ رده خیلی زاویه‌دار ، نیم زاویه‌دار ، نیم گرد شده ، و خیلی گرد شده تقسیم می‌شوند.

بافت سطح دانه (Grain Surface Texture)

عوارض موجود در سطح دانه را بافت سطح دانه می‌گویند. در دانه‌های درشت ، در حد گراول ، این عوارض با چشم غیر مسلح قابل مشاهده هستند. ولی در دانه‌های ماسه‌ای برای مشاهده این عوارض باید از میکروسکوپ الکترونی استفاده کرد. دانه‌های ماسه‌ای که دارای سطح براق هستند، خاص رسوبات ساحلی بوده و دانه‌هایی که دارای سطح کدر و مات می‌باشند، بیشتر در محیط‌های بیابانی مشاهده می‌شوند. در سطح دانه‌های درشت موجود در رسوبات یخچالی غالبا خطوطی دیده می‌شود که در اثر کشیده شدن دانه‌ها بر روی رسوبات و کف ، بسته به وجود می‌آید.