نگاهی به پایان نامه های دانشجویان زبان فارسی در اوکراین

رشته زبان وادب فارسی در دانشگاه شفچنکو, همچون دیگر رشته های آموزشی در سه مقطع تحصیلی دانشجو می پذیرد دانشجویان در چهار سال نخست, تحت عنوان دورة کارشناسی, با گذراندن دروس متعددی در ارتباط با زبان و ادبیات فارسی و دروس عمومی و اختیاری و در نهایت با نگارش پایان نامه ,زیر نظر استاد رسمی بخش و دفاع از آن, مدرک کارشناسی می گیرند

رشته زبان وادب فارسی در دانشگاه شفچنکو، همچون دیگر رشته‏های آموزشی در سه مقطع تحصیلی دانشجو می‏پذیرد. دانشجویان در چهار سال نخست، تحت عنوان دورة کارشناسی، با گذراندن دروس متعددی در ارتباط با زبان و ادبیات فارسی و دروس عمومی و اختیاری و در نهایت با نگارش پایان‏نامه ،زیر نظر استاد رسمی بخش و دفاع از آن، مدرک کارشناسی می‏گیرند.

پس از آن می‏توانند طی یک یا دو سال دیگر، دورة فوق لیسانس را همچون دورة قبل با گذراندن دروس و دفاع از پایان‏نامه به پایان برسانند. کار پایان‏نامه در دوره دکتری نیز دو تا سه سال به طول می‏انجامد و دانشجویان با دفاع از رسالة خود، رسماً به مدرک دکتری زبان فارسی دست خواهند یافت.

از نخستین دوره (سال ۱۹۹۷) تا به حال، پایان‌نامه‌هایی که در موضوعات زبان و ادب فارسی نوشته شده، تنوع داشته است و بیشتر این موضوعات در حوزه زبان (اعم از دستور زبان فارسی، لغت‏شناسی و اصطلاحات) بوده است.

نوسان‏ها و گرایش‏های دانشجویان به مضامین مختلف، بیشتر به علاقه‏ها و تمایلات استادانشان و نیز وجود منابع و کتب در دانشگاه برمی‏گردد. با وجود این در سال‏های اخیر گرایش به پژوهش‏هایی در حوزه ادبیات فارسی بیشتر شده است.

پایان‏نامه‌ها معمولاً در ۳۰ تا ۱۰۰ صفحه نوشته می‏شود که همگی، چه از لحاظ شکل و صورت و چه از نظر نحوه نگارش و محتوای آن، باید بر اساس چهارچوب‏های علمی و رسمی دانشگاه شفچنکو باشد. در جلسة‌ دفاعیه، همه استادان رسمی گروه زبان‏های خاورمیانه و نزدیک، اعم از استادان زبان فارسی، زبان عربی و هندی حضور دارند و بیشتر آنان سؤالاتی از دانشجویان می‏کنند.

بیشترین پرسش‏ها را استادان رشته زبان فارسی مطرح می‌کنند و دانشجو باید به زبان اوکراینی یا روسی جواب‌گو باشد؛ البته استاد اعزامی از ایران در صورت حضور در جلسه، جواب‏ سؤال‌های خود را به فارسی می‏خواهد و انتظار دارد که دانشجو به درستی پاسخ دهد.

مشخص است که پرسش‏های استادان رشته‏های دیگر، غالباً دربارۀ شکل و ظاهر و طرز ارائۀ پایان‏نامه است و گاهی برای اطلاع خود، از موضوع پایان‌نامه هم سؤال می‌کنند و دانشجو در حالی که در برابر ایشان ایستاده است، از کار خود دفاع می‌کند.

یکی از مهم‏ترین اشکالات این پایان‏نامه‏ها استفاده از منابع و مآخذ است. در بعضی از موضوعات، منابع بسیار اندک است و دانشجویان از هر طریق ممکن (مانند اینترنت، جزوات آموزشی پنج‏ساله، سؤال کردن از استادان و البته کتب و مقالات قابل دسترس) کار خود را به انجام می‏رسانند؛ لذا رساله‌هایی در این سطح، برای محققان ایرانی نمی‏تواند چندان مفید باشد.

گاه دانشجو ناچار است که ایرادهای فراوان وارد شده بر کارش را برطرف کند و در نوبتی دیگر آن را ارائه دهد.

در اینجا فهرستی از عناوین چهار دوره از پایان‏نامه‏های کارشناسی ارشد (دوره پنج‏ساله) دانشگاه شفچنکو نقل می‌شود. هدف از آوردن این فهرست نشان دادن وضعیت عمومی پایان‏نامه‏های دانشجویان اواکراینی در چند سال گذشته است، نه بررسی دقیق و محتوایی آنها.

● پایان‏نامه‏های سال ۱۹۹۷ یعنی نخستین سال فارغ‏التحصیلی عبارت است از:

۱) فعل‏های مرکب زبان فارسی

۲) تبادل زبانی سامی و کوشی

۳) نظم کلاسیک فارسی و ترجمة آنها توسط و. میسیک: سنت‏ها و نوآوری

۴) ساختار مورفولژیک زبان فارسی معاصر

۵) جهان‏بینی خیام

از این میان دو پایان‏نامه هم در حوزه ادبیات و شعر فارسی و دو موضوع هم در خصوص زبان فارسی است.

● در سال ۲۰۰۲ نیز ۱۰ دانشجو با گذراندن پایان‏نامه‏های زیر از دانشگاه شفچنکو فارغ‏التحصیل شده‏اند:

▪ متراد‏ف‌های واژگان فارسی

▪ خصوصیت معنی اصطلاحات‏سازی در زبان‏های اوکراینی و فارسی (بر اساس اصطلاحات رایانه‏ای)

▪ اضافه در زبان فارسی

▪ تحلیل انواع ترکیب کلمات نحوی (براساس ترکیبات کلمات با حروف اضافه)

▪ خصوصیت شعری نثر هنری صادق هدایت

▪ ویژگی‏های ترجمة اسناد بازرگانی و مکاتبات

▪ ویژگی‏های ترجمه جملات مرکب زبان فارسی

▪ تحلیل ساختاری و مقابله‏ای اصطلاحات فنی زبان‏های اوکراینی، فارسی و انگلیسی و ترجمة آن

▪ پیدایش و پیشرفت ژانر داستان در ادبیات معاصر فارسی

همچنان‌که ملاحظه می‏شود، اکثر موضوعات، حول محور دستور زبان فارسی و واژه‏شناسی است و تنها دو موضوع به ادبیات، آن هم ادب معاصر بازمی‏گردد.

● در سال ۲۰۰۴م.، ۱۰ نفر از دانشجویان اوکراینی با دفاع از موضوعات زیر فارغ‏التحصیل شده‏اند:

۱) اصطلاحات فنی – اقتصادی فارسی و ویژ‏گی‏های ترجمة آنها

۲) مقایسه سمبل‏های صوفیانه در اشعار حافظ و مولوی

۳) ویژگی‏های سبک فردی اخوان ثالث، شاعر نو

۴) سبک رسمی – اداری در زبان فارسی

۵) شعار فروغ فرخزاد و سیمین بهبهانی در جریان ادبی نیمه دوم قرن ۲۰ م.

۶) نمایشنامه‏نویسی در ایران و کارهای بهرام بیضایی

۷) اشعار فیلسوفانه و جهان‏بینی صوفیانة سهراب سپهری

۸) واژه سازی افعال مرکب در زبان فارسی

۹) مقایسه کاربرد زمان‏های فعل در زبان فارسی و انگلیسی

۱۰) استعاره در اشعار وحید امیری

در این پایان‏نامه‏ها آنچه نسبت به گذشته چشمگیر است، گرایش دانشجویان به ادبیات، خصوصاً ادبیات و شعر معاصر فارسی است و در این میان، چهار موضوع هم در حوزه زبان و لغت است.

دکتر محمود مدبری

برگرفته از: سخن عشق ش ۵