فرید ایساك

دكتر فرید ایساك مبارز برجسته ضد نژادپرستی در آفریقای جنوبی است كه به گفته خود, تحولات مسلمانان این كشور طی سالهای دهه ۸۰, او را برانگیخت كه در عرصه قرآن پژوهی به تحقیقات دامنه داری بپردازد

دكتر فرید ایساك مبارز برجسته ضد نژادپرستی در آفریقای جنوبی است كه به گفته خود، تحولات مسلمانان این كشور طی سالهای دهه ۸۰، او را برانگیخت كه در عرصه قرآن‏پژوهی به تحقیقات دامنه‏داری بپردازد. ایساك تحصیلات آكادمیك خود را از یك مركز علمی پاكستان كه به نام جمعیت علمیه اسلامیه در كراچی فعالیت داشت شروع كرد و پس از فراغت از تحصیل در رشته فقه و الهیات اسلامی به علوم قرآن علاقه‏مند شده و موفق شد با درجه فوق لیسانس از جمعیت ابوبكر همان شهر، راهی دانشگاه بیرمنگام در انگلستان شود و دكتری خود را در زمینه هرمنوتیك قرآنی از این دانشگاه اخذ نماید.

در سال ۱۹۹۴ او به عنوان پژوهشگر هرمنوتیك كتاب مقدس، در یكی از موءسسات تحقیقاتی فرانكفورت رحل اقامت گزید. انتشارات وان وردآكسفورد از فاصله سال‏های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۲ اقدام به طبع كتب این محقق كرده است كه عبارت‏اند از: قرآن، آزادی وپلورالیسم؛ یك چشم‏انداز اسلامی همبستگی بین مذهبی علیه بیداد؛ « در مسیر مسلمان شدن: یافتن یك معبر مذهبی به جهان امروز»؛ «مقدمه كوتاهی به قرآن؛ «اما موسی به سوی فرعون رفت» و «مبارزه».

فرید ایساك علاوه بر آثار مذكور، مقالات چندی را نیز به رشته تحریر درآورده كه عناوینی آنها چنین است:

▪ بمباران سیاره هالیوود.

▪ آیا یك مرد تأسف نمی‏خورد؟

▪ جنس و كنترل سلاح گرم.

▪ گلاسنوست و جنبش دمكراتیك توده.

▪ آیا فمینیسم اغراق كرده است؟

▪ الهیات رهائی مسیحی در آفریقای جنوبی.

▪ آیا مسلمان بودن در امور جزئی، بسیار دردناك نیست؟

▪ مساجد: نبردی برای كنترل.

▪ مسلمانان در ارتباط با دیگران و انسان‏ها.

▪ مارها و پله‏ها: تأملات شخصی در استعمارگری نو.

▪ چرا روز زن را جشن می‏گیرند؟

● قرآن، آزادی وپلورالیسم

▪ نوشته: فرید ایساك Fared Esak

▪ چاپ انتشارات وان ورد آكسفورد (One world oxford)

▪ تاریخ چاپ: ۱۹۹۷

سیری در فصول كتاب قرآن، آزادی وپلورالیسم: این كتاب شامل هفت فصل است كه به ترتیب عبارت‏اند از:

ـ سیاق متن (Content) بین متن و سیاق آن

- كلیدهای هرمنوتیكی

- تعریف جدیدی از «خود» و «غیر»

- قرآن و غیر

- تعریف تازه‏ای از همراه و مخالف و از برهوت تا سرزمین موعود.

در نخستین فصل (سیاق متن) به معرفی جامعه‏ای می‏پردازد كه می‏تواند مفاهیم جدید قرآنی را شكل دهد و نگرش تاریخی خود را در این زمینه معطوف به جامعه مسلمانان آفریقای جنوبی تا سال ۱۹۸۹ می‏نماید. در این فصل پیوستگی شرایط اجتماعی و تاریخی با دین اسلام محل توجه نویسنده قرار گرفته و نشان داده می‏شود كه چگونه قرآن همراه با تحولات اجتماعی سیاسی نازل شده و با آنها پیش می‏رود.

از دیگر موضوعات این فصل ویژگی‏های دهه هفتاد آفریقای جنوبی است كه در خلال آن گروه‏های ضد نژادپرستی به تدریج از حمایت كل جامعه برخوردار شدند.

فصل دوم: به بررسی موشكافانه روابط بین وحی و شرایط زمینی اختصاص دارد. نویسنده از دو مقوله نسخ و اسباب نزول كه در علوم قرآنی از جایگاه خاصی برخوردارند، به عنوان شاهد صدق گفتار خود یاد كرده و نگاشته‏های محمود آركون و فضل‏الرحمن را موید خود می‏داند. فصل سوم كه كوششی است در راستای نفی انحصار فهم دین به طبقه خاصی از جامعه، بررسی واژگانی چون تقوا، توحید، ناس و مستضعفون فی‏الارض، عدل و قسط و جهاد را در دستور كار خود دارد كه به باور مولف، كلیدهای هرمنوتیكی مفیدی به شمار می‏روند.

فصل چهارم در ادامه تلاش مذكور، به بررسی موارد استعمال واژگان ایمان و كفر در قرآن كریم اختصاص دارد كه به منظور تمییز خودی از بیگانه در منطق قرآن صورت گرفته است.

فصل پنجم به مطالعه نگاه قرآن به اهل كتاب و مشركین پرداخته و غلو یك فرقه به حقانیت خود و در نتیجه حصول رستگاری مطلق برای آنان را خلاف آموزه‏های قرآن می‏داند. او اردوی كفر در درون جامعه مومنین را امر ممكنی دانسته و در فصل بعدی از این امر به عنوان پایه این استدلال بهره می‏برد كه مخالفت با مبارزات رهائی بخش، مخالف را در جرگه ظالمان قرار می‏دهد و سرانجام دفتر خود را با این بیان به پایان می‏برد كه مبارزه پس از تصویب قانون اساسی جدید در سال ۱۹۹۶ نیز ادامه دارد. اما این بار در اشكال جدید ستم و تبعیضی كه مستلزم طرد افكار غیر خودیان (به تعریف جدید) و برگرفتن گوهر اصلی و واحد ادیانی است كه با همبستگی پیروان آنها در خلال مبارزات ضد آپارتاید به منصه ظهور رسید.

حسین فروزانفر

گلستان قرآن ،ش۱۶۰