تأملی بر سرودهای انقلاب اسلامی

خاستگاه اصلی تمام انقلاب ها مردم است این مردم هستند که انقلاب می کنند و با رهبری و درایت یک رهبر خوب و آینده نگر انقلاب خودشان را به سر منزل نهایی می رسانند و طعم شیرین پیروزی را با تمام وجود می چشند

خاستگاه اصلی تمام انقلاب ها مردم است. این مردم هستند که انقلاب می کنند و با رهبری و درایت یک رهبر خوب و آینده نگر انقلاب خودشان را به سر منزل نهایی می رسانند و طعم شیرین پیروزی را با تمام وجود می چشند. در همه انقلاب ها حوادث و اتفاقات مختلف دست به دست هم می دهند تا این حرکت مردمی را به پیروزی برسانند و در این بین ادبیات و هنر جایگاه خاص و ویژه ای دارند. ادبیاتی که پابه پای حرکت خودجوش مردم حرکت می کند و لحظه ای مردم جویای تغییرات را تنها رها نمی سازد. به آنها جوش و خروش می دهد و بسیاری اوقات عقاید و باورهای انقلابی را به ایشان القا می کند. این ویژگی اغلب آثار ادبی و هنری زاده شده در بطن انقلاب های مختلف است.

آن زمان، یعنی در پاییز و به دنبالش زمستان سال ۱۳۵۷ مردم به ستوه آمده از جور زمان به خیابان ها آمدند تا با رهبری حضرت امام(ره) بساط ستم را برای همیشه از کشورمان، ایران برچینند و انقلابی بی نظیر در تاریخ به پا سازند. پا به پای حرکت مردم ادبیاتی روی کار آمد که در قالب سرودهای انقلابی جلوه شگرفی داشتند؛ سرودهایی که بعد از گذشت سی و چند سال از پیروزی انقلاب اسلامی، همچنان طراوت و ماندگاری خودشان را حفظ کرده اند و بسیاری افراد با شنیدن قطعه کوتاهی از این اشعار و سرودها خود به خود به آن دوران پرحماسه و ایثار می روند و هم نوا با این سرودها، خود نیز ابیاتی از آن را زیر لب زمزمه می کنند. گویی خود سراینده و یا خواننده این اشعار بوده اند که این طور با آنها احساس نزدیکی می کنند. به راستی دلیل ماندگاری این سرودهای انقلابی چیست؟

اگر ما تأملی در سرودهای سال ۱۳۵۷ داشته باشیم، نکات ظریف و حساسی را از آنها می توانیم استخراج کنیم که این نکته ها خود عامل مهمی برای فراگیر بودن و ماندگاری این سرودها به حساب می آیند.

الف) محتوا و درون مایه:

بسیاری از سرودهای سال ۱۳۵۷، محتوایی انقلابی داشتند و در آن ها آرمان ها و اعتقادات سیاسی، مذهبی و اجتماعی به خوبی بیان می شد. هر چند گهگاه در میان سرودهای مختلف، سرودهایی از احزاب و گروه های خاص به میان مردم می آمد، اما اغلب این سرودها به خاطر نداشتن ماهیت مردمی و بیان افکار و عقاید گاه چپ گرایانه از گردونه مردم بیرون می رفتند. پس پرواضح است در این میان سرودهایی ماندگار می شدند که مباحثی چون استقلال، آزادی و برقراری جمهوری اسلامی را مطرح می کردند. سرودهایی که با تأثیر پذیرفتن از حوادثی چون عاشورا و حماسه سازی امام حسین(ع) و یاران باوفایش به مقولاتی چون تقویت روحیه شهادت طلبی ارزش ویژه ای می داد. البته در این نوع سرودها که به نوعی خواسته های مردم انقلابی بود، به نقش رهبری حضرت امام(ره) توجه ویژه ای می شد و به ثمر رسیدن این انقلاب و حرکت مردمی را بدون درایت و رهبری ایشان محال می دانستند.

ب) ارزش موسیقیایی:

سرودهای انقلاب، دارای اشعاری ساده هستند. چرا که این اشعار اغلب در راهپیمایی ها و حرکت های مردمی سروده می شدند. البته این به آن معنا نیست که دارای زبانی کوچه بازاری است، بلکه دارای زبانی فاخر است. اما به جای آن که از واژگان ثقیل و آرایه های ادبی آنچنانی برخوردار باشد، از سادگی و روانی خاصی بهره برده است. بدون شک یکی از دلایل ماندگاری و فراگیر بودن سرودهای انقلابی همین سادگی است؛ چنانچه این سرودها به خاطر ساده بودن و داشتن آهنگ و ریتم ساده و روان نیازی به خواننده ای حرفه ای نداشت تا آنها را بخوانند. بلکه اغلب این سرودها را افراد مختلف با هر گویش و لهجه ای می خوانند و چه بسا در این رهگذر هم خوانی این سرودها در تظاهرات مردمی شکوه و عظمتی خاص به آنها می داد.

بدون شک آنچه به سرودهای انقلاب سال ۱۳۵۷ شکوه و جلال خاصی داده است، وجود موسیقی مردمی است؛ موسیقی که ریتمی حماسی و انقلابی دارد و اغلب با سازهایی چون طبل و دهل خوانده می شود.

ج) جایگاه مردمی:

بسیاری اوقات با سرایندگان، سازندگان و خوانندگان سرودهای انقلابی مصاحبه می شود، آنها به این نکته اقرار دارند که فی المثل شاعر فلان شعر انقلابی هنگام ظهر لابه لای تظاهرات مردم در بهمن سال ۱۳۵۷ شعر را سروده است. یک ساعت بعد روی این شعر آهنگ سازی شده و تا شب، بعد از چند بار تمرین کردن صبح فردا آن سرود به میان مردم آمده است و همگان پا به پای خواننده اش آن را با صدای بلند خوانده اند. با توجه به این نکته به خوبی می توان دریافت که سرودهای انقلابی از بطن مردم به وجود آمده اند و چه بسا اشعار آنها، همان شعارهای مردم است که آن روزها علیه حکومت جابر طاغوت سر می دادند. پس پرواضح است شعری که از دل مردم بیرون رفته و بعد از چند ساعت تبدیل به یک سرود ماندگار شده است، اثرگذاری خواهد داشت. بی دلیل نیست اگر گفته شود سرودهای انقلابی بیانگر آرمان ها و انتظارات مردم بوده و به خوبی می توان از میان واژگان آنها افکار و عقاید مردم آن دوره را که با رهبری امام خمینی(ره) به ثمر نشست، مشاهده کرد.

سرودهای انقلابی از گنجینه های انقلاب اسلامی هستند.

اکبر خوردچشم