آرام کردن دل ها با حافظ

میان ایرانیان, تفأل به حافظ کمتر از دیگر انواع فال ناپسند شناخته می شود

سال‌هاست بسیاری از ایرانیان با اشعار حافظ فال می‌گیرند یا به اصطلاح، به آن «تفأل» می‌زنند. ایرانی‌ها به حافظ «لسان‌الغیب» می‌گویند که نشان می‌دهد از دیوان او انتظار دارند اسراری را برای آنها روشن کند...

در برخی از کتاب‌های تاریخ ادبیات آمده است اولین فالی که از دیوان غزلیات حافظ زده شد، چند ساعت پس از مرگ او بود. گویا پس از درگذشت حافظ، عده‌ای او را تکفیر می‌کنند و می‌گویند اصلا مسلمان نبوده و اجازه نمی‌دهند در گورستان مصلی شیراز دفن شود. دوستداران حافظ، برای اینکه مشکل را حل کنند از دیوان خود او کمک می‌گیرند. آنها همه غزل‌های حافظ را روی برگه‌هایی می‌نویسند و در سبدی می‌ریزند و از کودکی می‌خواهند یکی از آنها را از سبد درآورد. در کمال تعجب، غزلی می‌آید که پاسخ منتقدان را می‌دهد و این اتفاق بسیار شگفت‌انگیز است:

کنون که می‌دمد از بوستان نسیم بهشت

من و شراب فرح‌بخش و یار حورسرشت

مکن به نامه سیاهی ملامت من مست

که آگه است که تقدیر بر سرش چه نوشت؟

قدم دریغ مدار از جنازه حافظ

که گرچه غرق گناهست، می‌رود به بهشت

ایرانیان معمولا در جشن‌ها، شادی‌ها، اعیاد و مناسبت‌های خاص یا برای نیت‌های به‌خصوص و گرفتاری‌های شخصی به دیوان خواجه حافظ شیرازی تفأل می‌زنند. این کار آداب خاصی هم دارد؛ دیوان را در دست چپ می‌گیرند، نیت می‌کنند و آن را با دست راست باز می‌کنند. اولین غزلی که از سمت راست صفحه می‌آید، البته از ابتدای غزل، فالی است که برای فرد می‌آید. اولین بیت غزل بعد نیز شاهد یا تایید‌کننده تفأل است. البته هر کس براساس احساس قلبی خودش با دیوان حافظ روبرو می‌شود و ممکن است از این روش استفاده نکند.

تفسیر غزل‌های حافظ هم به حالات روحی، روانی، احساسی، عاطفی و باورهای صاحب فال بستگی دارد و نمی‌توان حکمی کلی درباره آن صادر کرد. چون کلام حافظ چند وجهی است و فال حافظ هیچ رابطه ریاضی ندارد، بلکه سر و کارش با دل‌های مردم است. می‌توان فال حافظ را بیشتر نصیحتی از یک آدم بزرگ دانست تا فالی که جزو خرافات محسوب می‌شود. با این حال، حتی غزل‌های حافظ هم منشاء علمی ندارند و با راه‌حل‌های علمی جهان مدرن سازگار نیستند. با غزل‌های حافظ بیشتر می‌توان دل را آرام کرد یا به تفریحی ذهنی پرداخت. اگر فال حافظ بتواند نوعی تصویر ذهنی مثبت برای خواننده ایجاد کند و او را به مقولاتی مثل امید، آرزو، عشق، محبت، مروت و مدارا اشارت دهد، می‌تواند باعث روحیه دادن به فرد نیز بشود.

البته در این میان، برخی سودجویان نیز با درست کردن دیوان‌های مخصوص فال حافظ، دکانی برای خود باز کرده‌اند؛ دیوان‌هایی که در آنها به صورت نثر، شرح فال‌های حافظ نوشته شده است، شباهت زیادی با آنچه فالگیرها در فال قهوه یا دیگر فال‌ها می‌گویند دارد. گاهی برخی پاکت‌های فال حافظ نیز در مترو یا خیابان فروخته می‌شود که دو بیت یا یک غزل را می‌آورد و بعد، می‌گوید در آینده برای فرد چه اتفاقی می‌افتد. این نوع فال حافظ را می‌توان خرافاتی دانست که مانند دیگر انواع فال، مورد سوء استفاده قرار می‌گیرد.