کودکانی که رنگ پاییز می گیرند

پوست اغلب نوزادان در دو یا سه روز پس از تولد اندکی به زردی می گراید, ولی در برخی موارد, گسترش و مانایی آن به حدی است که تا اندکی بیش از یک هفته بعد نواحی شکم و پاهای او را نیز در بر می گیرد

پوست اغلب نوزادان در دو یا سه روز پس از تولد اندکی به زردی می‌گراید، ولی در برخی موارد، گسترش و مانایی آن به حدی است که تا اندکی بیش از یک هفته بعد نواحی شکم و پاهای او را نیز در بر می‌گیرد. این رنگ زرد ماندنی و پیشرونده در ناحیه مذکور بخصوص اگر کودک نارس نیز به دنیا آمده باشد، از اولین علائم و نشانه‌های ابتلا به زردی یا یرقان در کودک است که باید برای حفظ سلامت و جلوگیری از گسترش بیماری، او را تحت معاینه پزشکی قرار داد.

● دلایل بروز

زردی ناشی از افزایش سطح بیلی‌روبین خون است. بیلی‌روبین ماده‌ای شیمیایی است که در پی تخریب سلول‌های قرمز تولید می‌شود و از آنجا که معمولا نوزاد در بدو تولد گلبول‌های قرمز بیشتری با وظیفه حمل اکسیژن دارد و کبد هم هنوز به طور مناسبی شکل نگرفته، بیلی‌روبین اضافه به درستی متابولیزه نمی‌شود و یرقان با گستراندن رنگ زرد خود بر پوست از گردن به سمت قفسه سینه تا پاها پیشروی می‌کند و در صورت کوتاهی در درمان، به آلوده کردن غشاهای مخاطی می‌رسد یا به مراحلی شدیدتر و خطرناک‌تر همچون کرن‌ایکتروس می‌انجامد.

یرقان مختص کودکان نیست. بزرگسالان هم ممکن است به آن دچار شوند، اما نوزادان بسیار بیشتر در معرض ابتلا به آن قرار دارند. گاهی نیز این بیماری نه به سبب افزایش بیلی‌روبین، بلکه به دلایلی چون نارسایی شدید کبد، ابتلا به هپاتیت، انسداد مجاری صفرا و وجود سنگ در کیسه صفرا یا حتی ناسازگاری خونی مادر و فرزند هم رخ می‌دهد. هپاتیت مسری است و باید در قبال آن درمان و رعایت بهداشت را جدی‌تر پیگیری کرد.

● آزمایش خانگی

افزون بر رنگ زرد سفیدی چشم، لثه و پوست، گاهی درد شکم​ نیز می‌تواند علامت و نشانه ابتلا به زردی باشد. در منزل می‌توان از طریق بررسی زرد شدن سفیدی چشم و لثه و همچنین اندکی فشار دادن انگشت بر قفسه سینه کودک در روشنایی روز (خیلی ملایم، نرم و آرام) به رنگ پوست دقت کرد و در صورت دیدن لکه زرد و دیر محو شدن ته‌رنگ آن در ناحیه فشرده شده به احتمال وقوع زردی در کودک پی برد، اما تشخیص دقیق از سوی پزشکان و با معاینه دقیق‌تر و آزمایش میزان استاندارد یا فراتر از حد معمول بیلی‌روبین امکان‌پذیر است. کسانی که عادت به خوردن بیش از اندازه هویج دارند نیز ممکن است رنگ پوستشان اندکی به زردی بکشد، اما این زردی، بیماری یرقان نیست. معمولا در بزرگسالان ادرار هم رنگی متفاوت‌تر از حالت معمول به خود می‌گیرد و زردتر می‌شود یا حتی بیشتر به رنگ چای شباهت پیدا می‌کند. در کودکان رنگ ادرار و مدفوع نیز حالتی متفاوت از حالت معمول می‌گیرد.

با دقت بر تفاوت گروه خونی پدر و مادر از قبیل گروه منفی در مادر و گروه مثبت در پدر یا گروه O در مادر و گروه A یا B در پدر نیز می‌توان احتمال ابتلا به زردی نوزاد را هنگام تولد به ذهن آورد و آزمایش‌های دقیق‌تر انجام شود.

بی‌حالی و تب همراه با نخوردن شیر یا تکان دادن مداوم دست و پا، وزن کمتر از ۵/۲ کیلوگرم یا لاغری شدید هم نشانه غیرطبیعی بودن موارد و احتمال بروز یرقان است.

● اقدامات درمانی

به طور معمول کودکانی که به زردی مبتلا می‌شوند پس از پوشاندن نواحی تناسلی و چشم‌ها، در دستگاه محافظت‌شده‌ای گذاشته می‌شوند تا زیر نور پیوسته اشعه UV و فتوتراپی بهبود یابند. این اشعه در صورت تابش به بدن نوزاد باعث از بین رفتن بیلی‌روبین اضافه خون شده، با دفع آن از طریق کبد، یرقان هم آرام‌آرام از بین می‌رود. با این حال ممکن است دلیل بروز زردی، ناسازگاری خونی مادر و فرزند باشد که اگرچه نسبت به زردی معمول​ بندرت اتفاق می‌افتد، اما برای درمان آن خون نوزاد باید به طور کامل عوض شود. البته معمولا هنگام آزمایش موسوم به رزوس یا RH خون در زمان بارداری مشخص می‌شود که آیا خون مادر با نوزاد سازگار است یا خیر؛ در صورت ناسازگاری، مشکل در همان زمان پیش از زایمان با تزریق آمپول آنتی‌روگام به توصیه و تشخیص پزشک معالج برطرف می‌شود.

توصیه شده در کودکانی که مرحله نوزادی را پشت‌سر گذاشته، به دوره‌ای رسیده‌اند که مواد خوراکی غیر از شیر مادر هم می‌خورند، برای از دست نرفتن آب بدن، به گونه‌ای پیاپی مایعات داده شود.

در بزرگسالان یا حتی کودکان التهابات و نارسایی‌های کبدی هم چنان که ذکر شد، مسبب وقوع یرقان است. اگر دلیل رخداد زردی پس از طی کردن آزمایش‌های لازم، چنین نارسایی‌هایی باشد، به بیمار بویژه در بزرگسالان دستور پیروی از رژیم غذایی کم‌چرب و پرکربوهیدرات داده می‌شود.

رشید حسام