سنگ بنای توانمندی نظامی

نگاهی به مقوله آموزش در نیروهای مسلح

از دیدگاه مدیران و کارشناسان، برنامه های آموزشی و برنامه ریزی اصولی آن همواره از راهکارهای کلیدی برای رفع مشکلات و نارسایی های آموزشی و افزایش توان آموزشی کارکنان محسوب می شود. مقوله آموزش در تمامی سازمان ها و ارگان ها اهمیت بالایی دارد و در بین نیروهای مسلح به ویژه نیروی زمینی ارتش بعنوان گسترده ترین و بزرگترین نیروی دفاعی کشور که پراکندگی یگانی آن اقصی نقاط کشور را شامل می شود از اهمیت افزون تری برخوردار است.

در سالهای قبل از انقلاب بسیاری از فعالیت های آموزشی در این نیرو به حضور بیگانگان وابسته بود به طوری که کارکنان بدون کمک مستشاران خارجی قادر به تعویض و تعمیر حتی یک مهره در جنگ افزارها نبودند و تمامی فعالیت های آموزشی توسط بیگانگان انجام می گرفت. اما در سه دهه فعالیت از عمر پر برکت انقلاب اسلامی، این مقوله همواره مورد توجه ویژه فرماندهان و مسوولان قرار گرفته است، تا جایی که این نیرو بنیه های دفاعی خود را از طریق آموزش های صحیح و اصولی و برمبنای خودکفایی و استقلال و قطع وابستگی به بیگانگان و عدم نیاز به حضور مستشاران خارجی تعریف کرده تا از این طریق آموزش ها، سیستم آموزشی و بنیه دفاعی در بالاترین سطح ممکن قرار گیرد.

فعالان بخش آموزش نیروی زمینی ارتش در طول این سالها همواره به دنبال آموزش های نوین و به روز بوده اند تا در این زمینه از قافله پیشرفت و توسعه همپای دیگر سازمان ها و نهادها عقب نمانند و اگر نگاهی اجمالی به فعالیت چند سال اخیر این نیرو داشته باشیم خواهیم دید که در بخش آموزش به خودکفایی و خوداتکایی دست یافته است که این مهم تنها درسایه همت مضاعف و تلاش خستگی ناپذیر و اراده و اعتماد به نفس کارکنان و همچنین با برنامه ریزی های مدون باالگوی بهترین مدل ها و برنامه های آموزشی بدست آمده است. در این گزارش سعی شده است بخشی از فعالیت های آموزشی صورت گرفته طی سال های پس از انقلاب و دستاوردها و پیشرفت های آموزشی معرفی گردد.

● نیروی انسانی

مسلما هر اندازه که یک نهاد از نیروی انسانی کارآمد ، متخصص، با انگیزه و آشنا به اهداف و نوع ماموریت برخوردار باشد، ارتقای کیفی و بازدهی بیشتر محصولات و خروجی ها را به همراه خواهد داشت.

نیروی زمینی ارتش در بین نیروی های مسلح کشور، بیشترین حجم نیروی انسانی را به خود اختصاص داده است که به بیانی می توان گفت شاکله اصلی این نیرو را کارکنان متعهد، با انگیزه و پرتوان تشکیل می دهند. برنامه ریزی اصولی آموزش با نگرش به فناوری ها و پیشرفت های آموزشی روز دنیا و استفاده از روش ها و معیارهای استاندارد در این زمینه به تقویت دانش نظامی کارکنان منجر شده است که ارتقای تخصص و توانمندی درجه داران و افسران را به دنبال داشته است.

برگزاری مراحل آموزش ابتدایی مقاطع دانش آموزی و دانشجویی و در ادامه آن تشکیل دوره های تخصصی اولیه و ثانویه ، سرپرستی، مقدماتی رسته ای، عالی، فرماندهی و ستاد و علوم استراتژیک ویژه کارکنان درجه دار و افسران که هریک در طول مدت زمانی خاص و با ارائه آموزش های متنوع همراه است، اهمیت آموزش نیروی انسانی و تقویت بنیه آموزشی را بیش از پیش نمایان می سازد; در دوره های مذکور همواره پیوستگی و ارتباط آموزشی مورد توجه بوده است به نحوی که هریک از کارکنان پس از طی آن، مهارت ها و تخصص های لازم را در راستای پیشبرد اهداف آموزشی و اجرای بهینه ماموریت های این نیرو کسب می نمایند . ایجاد و راه اندازی هشت مرکز آموزشی در رسته های گوناگون و در مناطق مختلف کشور از دیگر ویژگی هایی است که اهمیت این مقوله را در نیروی زمینی ارتش نشان می دهد. هریک از کارکنان با توجه به رسته خدمتی و مسوولیتی که عهده دار هستند آموزش های تخصصی را در مراکز مجزا و با استفاده از منابع آموزشی و اساتید مجرب پشت سر می گذارند.

براساس آمار و ارزیابی های به عمل آمده به طور متوسط در مراکز آموزشی و فرهنگی نیروی زمینی هر ماه بیش از ۱۰ هزار نفر تحت آموزش قرار می گیرند که با یک جمع بندی کلی در طول سال متوجه این مهم می شویم که در مقایسه با دیگر دانشگاه ها و مراکز علمی و آموزشی کشور، از پتانسیل بالایی در امر آموزش برخوردار است. همه ساله بیش از یک میلیون نفر سرباز وارد یگان های نیروی زمینی می شوند و همین تعداد نفر هم خدمت مقدس سربازی را در این نیرو به پایان می رسانند.

در حال حاضر هشت مرکز آموزش و ۴۲ گردان آموزشی در تمامی مقاطع تحصیلی مشغول آموزش به سربازان هستند. براساس سیاست های ابلاغی سربازان زیردیپلم به مدت ۱۲ هفته و سربازان دیپلم و بالاتر به مدت ۸ هفته آموزش های لازم را فرا می گیرند و اگر نیم نگاهی به دوران دفاع مقدس داشته باشیم در می یابیم که بیش از ۲/۵ میلیون سرباز در دوران هشت ساله جنگ تحمیلی از این نیرو به جبهه های نبرد و مناطق عملیاتی اعزام و در عملیات های مختلف حضور داشته اند. در خصوص سوادآموزی آن دسته از سربازانی که از نعمت سواد محروم هستند نیز برنامه های مدون و منظمی در دستور کار بوده است ، به طوری که براساس آمار تاکنون بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر سرباز از نعمت سواد بهره مند شده اند.

● خودکفایی آموزشی

فعالیت های تحقیقاتی بیشماری در راستای خودکفایی آموزشی تاکنون صورت گرفته است که حاصل ساعت ها بحث و بررسی کارشناسی صاحب نظران بوده است. با توجه به توسعه فضای آموزشی میل به خودکفایی هر روز بیش از پیش ضروری تر می نماید، به طوری که همه ساله شاهد دستاوردهای گوناگون و متنوع در عرصه آموزش این نیرو هستیم. صنعت سمیلاتور (شبیه ساز) یکی از این دستاوردها به حساب میآید که البته در خصوص این صنعت، ارتش کشور های پیشرفته همواره به دنبال دسترسی و توسعه صنعت سمیلاتور بوده اند و کشور عزیزمان نیز در این عرصه به پیشرفت های زیادی نائل آمده است.

قبل از انقلاب تنها ۱۰ درصد صنعت شبیه ساز در اختیار ما قرار داشت و بعد از انقلاب با توجه به توسعه و رشد فناوری در جهان، کارکنان و متخصصان نیروی زمینی ارتش بیکار ننشستند و با استفاده از توان علمی و انگیزه بالایی که داشتند بهترین دستگاه های شبیه ساز را طراحی و به توان آموزشی یگان ها تزریق نمودند. تکنولوژی شبیه ساز نوعی فناوری آموزشی است که نیروی انسانی را قادر می سازد آموزش های لازم را تحت هر شرایط جوی و آب و هوایی و در هر مقطع زمانی مطابق با آموزش های عملی فراگرفته و به تقویت کارایی و مهارت کارکنان می انجامد که صرفه جویی هزینه های آموزشی، کاهش خسارات و خطرات احتمالی، افزایش میزان مهارت و تخصص مطابق با آموزش های مدرن از ویژگی های آن است . در سال ۱۳۸۱ اولین سمیلاتور تیراندازی با عنوان" فاتح در مرکز آموزش ۶۰ (آموزشگاه نظامی جوادالائمه) به بهره برداری رسید و در کمتر از یک سال تعداد آن به رقم ۱۲ دستگاه رسید. این شبیه ساز مهارت های تیراندازی کارکنان را همپای تمرینات میادین تیراندازی تقویت می نماید.

پس از ساخت سمیلاتورهای نوع یک، بیش از ۷۰۰ دستگاه شبیه ساز تیراندازی صفحه لیزری را در سال گذشته تولید و در مراکز مختلف آموزشی مورد استفاده قرار گرفته است. در حال حاضر میزان مهارت های کارکنان در سایه همت والای متخصصان در دست یابی به تکنولوژی این نوع شبیه سازها در مقایسه با گذشته رشد چشم گیری داشته است.

از دیگر سمیلاتورهای طراحی و ساخته شده می توان به آموزش پرواز با بالگردهای مختلف اشاره کرد. طی چند سال گذشته بیش از ۵۰ دستگاه از این شبیه سازها به صورت پایه ثابت برای آموزش پروازی خلبانان در اختیار یگان ها قرار گرفته است. پس از آن نیز ۵۰ دستگاه دیگر از نوع سمیلاتورهای پایه متحرک طراحی و به مرحله بهره برداری رسیده است که با اختصاص آن به پایگاه های هوانیروز سهم به سزایی در آموزش خلبانان و ارتقای مهارت های پروازی این عزیزان داشته است.

در ابتدای سال جاری نیز بیش از ۳۰ دستگاه سمیلاتور موشکی زمین به هوا طراحی و ساخته شده که به یگان ها واگذار شده است و در حال حاضر سمیلاتورهایی با فناوری پیشرفته تری در قالب جنگ های تاکتیکی به بهره برداری رسیده است که تاکنون ۱۰ دستگاه از این نوع شبیه سازها به یگان ها تحویل شده که کارکنان نحوه دفاع در برابر انواع جنگ افزارهای دشمن و شیوه مقابله با انواع تاکتیک های دشمن را فرا می گیرند.

احداث میادین تیر جدید با نگاه به سیستم های نوین و پیشرفته، تکنولوژی آموزشی دیگری است که در کنار صنعت سمیلاتور در دستور کار قرار گرفته است. درحال حاضر حدود ۱۴ نوع میادین تیراندازی در بیش از ۵۰ یگان در مناطق مختلف مورد استفاده قرار می گیرد که شامل میادین تیراندازی متحرک، روزانه و شبانه، سنتی، ناگهانی، چند منظوره و ... است. باید به این نکته هم اشاره کرد که هریک از این ۵۰ منطقه چندین نوع میادین تیر را در خود جای داده اند ، که براساس آمار بیش از ۲۰۰ مدل میادین تیراندازی در این نیرو فعال است که این رقم بی نظیری در عرصه نظامی محسوب می شود.

● منابع آموزشی

بهره مندی از منابع آموزشی قوی مطابق با نوع آموزش ها و لزوم جایگزینی منابع جدید و نوین با منابع کهنه از دیگر اقداماتی است که در راستای تقویت بنیه آموزشی انجام گرفته است. تالیف و انتشار کتب آموزشی و تحقیقاتی امروز به یک اصل در آمده است. در گذشته بسیاری از کتاب های آموزشی برگرفته از دست نوشته های بیگانگان بوده است. در کتابخانه های نیروی زمینی ارتش هیچ گونه کتابی یافت نمی شود که در گذشته در زمینه آموزش به سربازان و حتی کارکنان پایور تدوین وتالیف شده باشد . اما طی ۳۲ سال عمر انقلاب اسلامی و با خروج بیگانگان و مستشاران خارجی، تاکنون بیش از ۲۵۰۰ عنوان کتاب در تیراژهای دو تا سه هزار جلدی به چاپ رسیده و در یگان های آموزشی توزیع شده است.

تمامی این کتاب ها توسط اساتید مطرح داخلی نوشته شده و هیچ گونه کپی برداری در زمینه نوشتاری و تدوین صورت نگرفته است. در هیمن راستا به زودی نیز کتابی تحت عنوان "آشنایی با سربازی" به چاپ خواهد رسید تا جوانان قبل از اعزام به سربازی با مباحث کلی خدمت مقدس سربازی به درستی آشنا شوند.

یکی دیگر از اقدامات صورت گرفته در تالیف و تدوین کتاب تهیه کتاب های الکترونیک می باشد که به اصطلاح به آن dook-E گفته می شود. در این زمینه بیش از یک هزار عنوان کتاب در قالب سی دی به یگان ها تحویل شده است تا با استفاده از این سیستم نوین هم جامعه نظامی با فضای کتابخوانی الکترونیکی بیشتر آشنا شود و هم صرفه جویی اقتصادی را در زمینه چاپ و انتشار کتاب ها در برداشته باشد.

درحال حاضر در مراکز آموزشی، بیش از دو هزار استاد رسمی که همگی از صاحب نظران نظامی هستند به امر آموزش مشغول هستند که در کنار این تعداد اساتید ، ۵۰۰ نفر از بازنشستگان و همکاران صاحب نام نیز مشغول به تدریس هستند تا جایی که طی پنج سال اخیر، ۲۰ هزار استاد در تمامی رشته ها مشغول فعالیت های تعلیمی و انتقال تجربه و دانش به کارکنان بوده اند.

دستاورد دیگری که در امر آموزش پدید آمده است "سابا" نام دارد. سابا، سیستم آموزش بدون استاد است. امروز با راه اندازی این سیستم آموزش برنامه های آموزشی در دورترین نقاط کشور که اعزام اساتید به آن مناطق بسیار مشکل است از طریق سابا به اجرا درآمده است و سربازان و نیروهای حاضر در آن مناطق در جریان آخرین تغییرات و نوع آموزش ها قرار می گیرند. در این روش که از آن به آموزش از راه دور بدون استاد نام برده می شود کلیه کارکنان در انواع آموزش های تخصصی و پیش رفته را با استفاده از این فناوری که مختص نیروی زمینی ارتش است به بهترین نحو ممکن و در مطلوب ترین سطح آموزشی فرا می گیرند.

● رویکرد نوین

در شرایط کنونی تغییرات نظامی به طور کلی دگرگون شده است و جنگ های اخیر هم به نوعی این مهم را به اثبات می رساند. برهمین اساس با توجه به جنگ های صورت گرفته در چند دهه گذشته، دیدگاه و رویکردهای آموزشی با تغییراتی مواجه شده است، به طوری که تاکنون بیش از ۱۵۰ نفر در ۲۰ هزار ساعت مشغول مطالعه و تجزیه و تحلیل جنگ های اخیر منطقه از جمله جنگ اول خلیج فارس، کوزوو، افغانستان و عراق بوده اند تا رویکردها و نوع فناوری های نظامی بکار گرفته شده در این نوع درگیری ها شناسایی و آموزش های متناسب با آن را طراحی کنند و به مرحله اجرا در آورند.

برگزاری رزمایش های دو طرفه حقیقی با نگرش به همین موضوع برای نخستین بار در نیروی زمینی ارتش و با هدف کنترل مدیریت نبردهای آینده با موفقیت اجرا شده است که برگ دیگری از پیشرفت و نیل به قله های موفقیت و توانستن را به افتخارات این نیرو افزوده است که همگام با دیگر ارتش های مجهز و قدرتمند با همت و تلاش مضاعف به خودباوری و اقتدار بیشتری می اندیشد.

نویسنده : سعید امیری

محسن بیدی