تداخلات مفید داروها و مکمل ها

متفورمین یکی از داروهای پایین آورنده ی قند خون است که در درمان دیابت قندی نوع ۲ NIDDM به عنوان درمان اولیه و یا تؤام با داروهای دیگر مصرف می شود این دارو در صورت مصرف طولانی مدت بیش از ۶ ماه موجب تخلیه ی ذخایر ویتامین ب ۱۲ بدن می شود و در عمل جذب این ویتامین اشکال ایجاد می کند این مسئله به طور بالقوه می تواند به عوارض جانبی چون نقص عملکرد مغزی , کم خونی و ناراحتی های عصبی منجر شود

چنان چه به اخبار و اطلاعات علمی علاقه مند بوده و آن ها را دنبال کرده باشید . به طور حتم با موضوع تداخلات بین مکمل های غذایی و طبیعی ( که شامل ویتامین ها ، مواد معدنی و گیاهان دارویی هستند و غالبا بدون نسخه مورد استفاده قرار می گیرند ) و داروهای شیمیایی ( که به طور استاندارد باید توسط پزشک تجویز شوند ) آشنا هستید . این تداخلات به طور عمده از جمله ی تداخلات مضری هستند که دانستن آن ها بر فرآیند درمان بیمار به طور قطع تأثیر می گذارد .

نمونه ی بارز این موضوع ، تداخلات مربوط به فرآورده های حاوی گیاه هوفاریتون یا علف چای (gohn swort .St ) با بسیاری از داروهای شیمیایی ( مثل دیگوکسین ، تئوفیلین ، داروهای ضد افسردگی ، داروهای ضد بارداری و … ) است که در نتیجه ی این تداخلات اثرات داروهای شیمیایی بر حسب مورد ، افزایش و یا کاهش می یابد . آنچه کم تر مورد توجه قرار گرفته است ، تداخلات مثبت مکمل ها با داروهاست که در این مقاله به سه مورد از این تداخلات اشاره می شود .

● متفورمین ( metformin ) ، ویتامین ب ۱۲ و کلسیم

متفورمین یکی از داروهای پایین آورنده ی قند خون است که در درمان دیابت قندی نوع ۲ ( NIDDM ) به عنوان درمان اولیه و یا تؤام با داروهای دیگر مصرف می شود . این دارو در صورت مصرف طولانی مدت ( بیش از ۶ ماه ) موجب تخلیه ی ذخایر ویتامین ب ۱۲ بدن می شود و در عمل جذب این ویتامین اشکال ایجاد می کند . این مسئله به طور بالقوه می تواند به عوارض جانبی چون نقص عملکرد مغزی ، کم خونی و ناراحتی های عصبی منجر شود .

یکی از راه حل های پیش گیری از وقوع کاهش جذب ویتامین ب ۱۲ ، متعاقب مصرف متفورمین ، مصرف هم زمان مقادیر زیاد این ویتامین است . محققان ، راه دیگری را نیز جهت جلوگیری از کمبود ویتامین ب ۱۲ پیش نهاد کرده اند که همانا مکمل های کلسیمی است . مطالعات گروهی از پژوهشگران نشان داده است که متفورمین ، جذب ویتامین ب ۱۲ را دچار مشکل می کند . هم چنین مکمل های کلسیمی در مقادیر ۲/۱ گرم در روز جذب ویتامین ب ۱۲ را به صورت طبیعی نگاه می دارند . طبق نظریه ی محققان مذکور، متفورمین به مهار سازو کاری که وابسته به کلسیم است بر جذب ویتامین ب ۱۲ تأثیر می گذارد و تجویز مکمل های کلسیمی مانع این سازو کار می شود .

گرچه مصرف مقادیر زیاد ویتامین ب ۱۲ راه حل ساده تری است ولی با توجه به این نکته که کمبود کلسیم یک مشکل به طور نسبی شایع و همگانی است ، شاید بیماران مصرف کننده ی متفورمین به مصرف کلسیم علاقه ی بیش تری نشان دهند .

● نورپلانت ( norplant ) و ویتامین E

یکی از روش های طولانی اثر جلوگیری از بارداری ، استفاده از نورپلانت یا قرص های کاشتنی در زیر بازو است . این روش گرچه دارای محاسن ارزشمندی است و لیکن با عوارضی جانبی چون خون ریزی های طولانی مدت در برخی از زنان همراه است . گروهی از پژوهشگران اندونزیایی مطالعه ای را در ۷۲ خانم مصرف کننده ی نورپلانت که دچار خون ریزی های شدید شده بودند ، انجام دادند . بدین ترتیب که آن ها را به دو گروه تقسیم کردند. به یک گروه دارونما ( ماده ای که از نظر دارویی بی خاصیت است و تأثیری بر بیمار باقی نمی گذارد ولی از نظر شکل ، مشابه دارو به نظر می رسد ) و به گروه دیگر مقدار ۲۰۰ میلی گرم در روز ویتامین E به مدت ۱۰ روز تجویز کردند و آن ها را در طی ۲۰ روز بعد تحت نظر قرار دادند . این مراحل در دوره ی بعدی خون ریزی آن ها نیز ادامه یافت .

در نتیجه ی این تجویزها طول دوره ی خون ریزی در هر دو گروه کاهش یافت ، به علاوه زنانی که ویتامین E مصرف می کردند نسبت به گروه مصرف کننده دارونما به طرز فوق العاده ای بهبود پیدا کردند . بنابراین طبق نتایج این مطالعه می توان گفت که مصرف مکمل های ویتامین های E می تواند در کاهش خون ریزی ناشی از مصرف دارویی ضدبارداری نورپلانت مؤثر باشد .

● تاموکسیفن ( tamoxifen ) ، ویتامین E و ویتامین C

تاموکسیفن یک داروی آنتی استروژن غیراستروئیدی است که در درمان سرطان سینه کاربرد دارد . گر چه این دارو می تواند به طور کامل اثربخش باشد ولی همانند هر داروی شیمیایی دیگر با عوارض جانبی ناخوشایندی همراه است . تاموکسیفن سطوح تری گلیسرید (چربی ) خون را افزایش می دهد ، در نتیجه احتمال بروز ناراحتی های قلبی و حملات قلبی بیش تر می شود .

گروهی از پژوهشگران هندی به رژیم بیماران مصرف کننده ی تاموکسیفن ، ویتامین C ( ۵۰۰ میلی گرم در روز ) و ویتامین E ( ۴۰۰ میلی گرم در روز ) اضافه کردند و متوجه کاهش سطوح تری گلیسیرید خون شدند هم چنین ویتامین های مذکور سطوح کلسترول تام ، LDL (کلسترول بد ) و HDL ( کلسترول خوب ) را نیز بهبود بخشیدند . لازم به ذکر است که این ویتامین ها به طور معمول واجد این خاصیت نیستند و احتمالا تداخل خاصی میان ویتامین E ، ویتامین C و تاموکسیفین وجود دارد .

البته مطالعه ی فوق یک کار آزمایی بالینی دوسرکور ، کنترل شده با دارونما نبوده است ، بدین معنا که شرکت کنندگان در این مطالعه از تجویز ویتامین ها به طور کامل مطلع بودند و تجربه نشان داده است ، اشخاصی که تحت مطالعه هستند ، از خودشان مراقبت بیش تری می کنند . برای مثال تغذیه ی بهتری دارند و یا بیش تر ورزش می کنند . این تغییرات رفتاری ، خود به تنهایی می تواند منافعی را در پی داشته باشد . بنابراین مطالعات و کارآزمایی های کنترل شده با دارونما ، برای اثبات این موضوع لازم به نظر می رسد .

دکتر بیتا مسگرپور ، دکترای داروسازی از دانشگاه علوم پزشکی تهران

منبع :دنیای تغذیه