بازار,میعاد گاه جشن های ملی و مذهبی ایران

بازار به معنی محل خرید و فروش و عرضه كالا, واژه ای بسیار كهن است كه در فارسی میانه به صورت وازار و با تركیب هایی چون وازارگ بازاری و وازارگان بازرگان به كار می رفته و در پارتی به صورت «واژار» مورد استفاده بوده است بازار كه واژه ای ایرانی است به برخی سرزمین هایی كه با ایران تبادلات تجاری داشتند همچون سرزمین های عربی, تركی, عثمانی و برخی كشورهای اروپایی راه یافته است

بازار به معنی محل خرید و فروش و عرضه كالا، واژه ای بسیار كهن است كه در فارسی میانه به صورت وازار و با تركیب هایی چون وازارگ (بازاری) و وازارگان (بازرگان) به كار می رفته و در پارتی به صورت «واژار» مورد استفاده بوده است. بازار كه واژه ای ایرانی است به برخی سرزمین هایی كه با ایران تبادلات تجاری داشتند همچون سرزمین های عربی، تركی، عثمانی و برخی كشورهای اروپایی راه یافته است. اگر چه واژه بازار امروزه بیشتر در مورد بازارهای دایمی، اصلی و قدیمی شهرهای كهن و تاریخی به كار می رود، اما در گذشته و به صورت ساده یا گاه با پیشوند و پسوندهایی به معنی مكان خرید و فروش به طور مطلق بوده است و اگر به این مفهوم به واژه بازار توجه شود، می توان گفت كه پیشینه آن به حدود ده هزار سال پیش می رسد. همان طور كه بر اساس یكی از بررسی های قدیمی، یكی از سكونت گاه هایی كه اقتصاد آن به كشت غلات و دامداری متكی بود و به گونه ای از مرحله یكجانشینی و شهرنشینی رسیده بود، سكونتگاهی در نزدیكی كرمانشاه بود كه پیشینه آن به نه هزار سال پیش می رسد. نمونه های متعدد دیگری نیز از سكونت گاه هایی كه اقتصادشان متكی بر تولید صنایع دستی بود، در نقاط مختلف ایران یافت شده كه می توان به تپه زاغه در دشت قزوین (اواخر هزاره هفتم پیش از میلاد و اوایل هزاره ششم پیش از میلاد، تپه سیلك در جنوب غربی كاشان (هزاره ششم پیش از میلاد)، تپه حسنلو در جنوب غربی دریاچه ارومیه (هزاره ششم پیش از میلاد)، تل ابلیس در منطقه بردسیر كرمان (هزاره پنجم پیش از میلاد) تپه یحیی در فاصله ۲۲۵ كیلومتری جنوب كرمان (هزاره پنجم پیش از میلاد)، خبیص (شهداد) در ناحیه كرمان (هزاره چهارم پیش از میلاد)، شهر سوخته در سیستان (هزاره سوم پیش از میلاد) و سكونتگاه های عیلامی (هزاره چهارم پیش از میلاد به بعد) اشاره كرد كه شواهدی مبنی بر وجود كارگاه های صنایع دستی و فضاهای بازرگانی در آنها پیدا شده است. در تپه سیلك كاشان نیز صدف هایی پیدا شده كه ساكنان سیلك از آنها برای تزیین و تجمل استفاده می كردند و پس از آزمایش های متعدد آشكار شده كه این صدف ها خاص خلیج فارس و توسط بازرگانانی به ناحیه سیلك فرستاده شده است. توسعه روابط بازرگانی در آن دوران موجب شد كه در حدود هزاره چهارم پیش از میلاد مهر اختراع شود و از آن برای ممهور كردن برخی از انواع ظرف های حامل كالا استفاده كردند. همچنین آثار و شواهدی حاكی از وجود ارتباط بازرگانی بین تپه یحیی (در جنوب كرمان) با نواحی خلیج فارس در هزاره سوم پیش از میلاد پیدا شده است. شهر سوخته در كنار رود هیرمند را نیز كه در اثنای هزاره سوم و دوم پیش از میلاد یكی از سكونتگاه های بسیار مهم بوده می توان یكی از كهن ترین شهرهای شناخته شده دانست كه در آن ناحیه های ویژه فعالیت های تولیدی از سایر نواحی شهر متمایز شده بود. این اقدام در حوزه بندی فعالیت ها و فضاهای شهری را می توان از نخستین كنش های مهم در شكل گیری فضای بازار به شمار آورد. این شهر بین سال های ۳۲۰۰ تا ۲۱۰۰ پیش از میلاد بسیار آباد بود و در پر رونق ترین زمان جمعیتی حدود پنج هزار و ۵۰۰ نفر داشت، بسیاری از فعالیت ها و فضاهای صنعتی در ناحیه معینی واقع در بخش غربی شهر كه آن را ناحیه «كارگاه های صنعتی» خوانده اند، استقرار یافته بود. به نظر می رسد ناحیه كوچك تری نیز در بخش شرقی شهر به فعالیت های صنعتی اختصاص یافته بود. ناحیه دیگری نیز در بیرون از فضای اصلی شهر و در ۵/۲ كیلومتری جنوب غربی تپه مركزی حفاری شده و به فعالیت های مربوط به سفالگری اختصاص یافته بود به این ترتیب نوعی منطقه بندی شهری بر اساس انواع فعالیت های تولیدی _ بازرگانی در آن شهر شكل گرفته بود و می توان گفت كه بازار یا منطقه تولیدی به بازرگانی به عنوان ناحیه ای مستقل در شهر به تدریج به شكل نهایی خود نزدیك شد. در شهر شوش به عنوان یكی از مهم ترین و كهن ترین شهرهای عیلامی شماری از فضاهای عمومی مثل مدرسه، تجارتخانه و انبار اسناد بازرگانی یافت شده است. گستردگی مبادلات بازرگانی و روابط اجتماعی در هزاره دوم پیش از میلاد در عیلام چنان بودكه قوانین و ضوابط قضایی و اجتماعی دقیقی برای اداره جامعه تدوین كرده بودند چنان كه شاهزاده ای اهل شوش موسوم به «آدا پاكشو» كمی پیش از حمورابی دستور داد كه قوانین قضایی را بر لوحی سنگی حك و آن را در میدان بازار پایتخت نصب كنند.

در شهر عیلامی دوراونتاش (متعلق به اواسط هزاره دوم پیش از میلاد) واقع در جنوب شوش كارگاه هایی برای تولید و عرضه هدایایی از طلا و نقره و مفرغ و نیز اشیای سفالی در محلی در نزدیكی معبد مقدس در مركز شهر وجود داشت و می توان گفت كه بخشی از بازار تا مركز شهر گسترش یافته بود. اطلاعات موجود در شهر اور در سومر (متعلق به هزاره دوم پیش از میلاد)، حاكی از آن است كه در بخشی از ناحیه مسكونی شهر راسته هایی وجود داشت كه در دو سوی آنها دكان هایی ساخته شده بود و قسمت هایی از آن را با سایبان هایی پوشانده بودند. كه این راسته ها را می توان نمونه های كهن بازار به شكل خطی دانست.

بازار از دوران ماد تا آغاز دوران اسلامی

بر اساس بعضی از اسطوره ها و حكایت های تاریخی، در برخی از سكونتگاه های نخستین آریایی ها بازاری برای عرضه محصولات غذایی و سایر نیازمندی ها وجود داشت. در شماری از سكونتگاه هایی كه پیش از تشكیل دولت ماد یا همزمان با آن وجود داشته مانند تپه حسنلو در آذربایجان متعلق به سده های دهم و نهم پیش از میلاد، نشانه هایی از كارگاه های فلزكاری یا سفالگری دیده شده است. در برخی از سكونتگاه های ماد نیز پیشه وران به صورتی سازمان یافته به كار اشتغال داشته اند و می توان گفت در شهرهای آنان نیز فضای بازار به صورتی متمایز شكل گرفته بود.همچنین بر اساس كتیبه های به دست آمده از تخت جمشید مشخص شده مجموعه روابط اقتصادی و اجتماعی دوران هخامنشیان برخی از انواع شهرهایی را ایجاد كرده بود كه در بعضی از آنها بازار به عنوان فضایی عمومی و مهم كه مكانی شلوغ و پرآمد و شد بود، مورد توجه قرار داشت. در دوره پارتیان نیز در امتداد مسیرهای مهم تجاری، شماری شهر ساخته شد كه تاسیسات لازم برای حركت كاروان های تجاری در امتداد راه های مهم مانند كاروانسرا، انبار بازارها و فضاهایی برای عرضه انواع كالا نباشد. شهر دورا _ اروپوس نمونه ای مهم از شهرهای پارتی است كه جایگاه بازار در آن بر اساس نقشه شهر در دوره ۱۶۵ _ ۲۵۶ میلادی به خوبی آشكار است. بر اساس نقشه شطرنجی شكل شهر، بازار و میدان عمومی در كنار یكی از محورهای اصلی شهر كه از یك دروازه تا دروازه ای دیگر امتداد یافته بود شكل گرفته بوده در این دوره شمار زیادی شهر ساخته شد و روابط بازرگانی ایران با همسایگانش توسعه یافت و بازار به یك فضای مهم شهری تبدیل شد.

---