روستایی‌ در ‌دل‌ داستان

تقریبا تمامی اهالی هنر و ادبیات ایران بویژه کسانی که ادبیات معاصر را دنبال می‌کنند با نام کتاب مشهور «کلیدر» اثر محمود دولت آبادی آشنا هستند.
برای بسیاری از مردم نام عجیب این …

تقریبا تمامی اهالی هنر و ادبیات ایران بویژه کسانی که ادبیات معاصر را دنبال می‌کنند با نام کتاب مشهور «کلیدر» اثر محمود دولت آبادی آشنا هستند.

برای بسیاری از مردم نام عجیب این کتاب همواره مورد پرسش قرار داشته و شاید کمتر کسی بداند که نام این رمان از روستایی در شمال شرق ایران گرفته شده است.

کلیدر روستایی است در بخش سرولایت شهرستان نیشابور که با قرار گرفتن در منطقه‌ای کوهستانی آب و هوای خنک و معتدلی دارد. طبیعت و پوشش گیاهی کلیدر بسیار زیبا و گوناگون است.

کوه‌های بلند اطراف کلیدر که بخشی از رشته کوه بینالود هستند چشمه‌های بسیاری را در منطقه کلیدر سیراب می‌کند که بر جاذبه‌ها و زیبایی آن می‌افزاید.

جانورانی چون قوچ و میش، پلنگ، گُراز، کفتار، گربه وحشی، شغال، گرگ، روباه، خرگوش، کبک، تیهو، کوکر، عقاب طلایی، شاهین، مار افعی و مار کبری در این ناحیه زندگی می‌کنند.

در کنار زیبایی‌های طبیعی، این روستا سابقه تاریخی نیز دارد. در پژوهش‌های انجام شده روی نام کلیدر، گروهی بر این باورند که کلیدر واژه‌ای پهلوی است که از دو بخش «کلی» به معنای محکم و «در» به‌معنای قلعه تشکیل شده است.

شاید معروف‌ترین بنای این روستا را بتوان گنبدی تاریخی به نام گنبد کلیدر نام برد. این بنا در داخل روستا واقع و از تخته سنگ‌های صاف ساخته شده و گنبدی کم ارتفاع دارد.

بنا چه در داخل و چه از خارج فاقد تزئینات است. در حال حاضر از ورودی ایوان بنا فقط دیوار‌های جانبی باقی مانده و سقف آن از بین رفته است.

به دلیل فرسایش خاک و بالا آمدن خاک زمین‌های اطراف در حال حاضر ارتفاع این بنا از کف زمین‌های اطراف در حدود یک متر پایین‌تر است.

در داخل بقعه یک سنگ قبر دیده می‌شود که به گفته اهالی روستا در گذشته در این محل دو سنگ بوده که یکی از آنها به سرقت رفته است.

در بخش شمالی بنا یک خانه از خانه‌های روستا به دیواره بقعه چسبیده است و دیواره این دو بنا با هم مشترک‌اند.

از شواهد امر مشخص است که در اطراف این بنا سازه‌هایی وجود داشته که از بین رفته‌اند. ‌

در داخل این بنا دو سنگ قبر بزرگ نیز وجود داشته که از محل اصلی خود خارج شده و به موزه نیشابور منتقل شده‌اند تاریخ یکی از سنگ‌ها ۹۰۲ هجری و دیگری ۹۱۲ هجری است که هر دو دارای تزئینات زیبا هستند.

‌‌از دیگر بناهای تاریخی این روستا می‌توان به قلعه کهنه (از سده چهارم تا سده هشتم هجری)، قلعه کمری، بنای خواجه ابوالقاسم (سده پنجم هجری)، غار قلعه حاجی (دوره صفوی)، قلعه خراب، حمام نادری (دوره افشار)، آثار رباط عباسی (دوره صفوی) و امامزاده یحیی بن زید اشاره کرد.

‌تپه قلعه کهنه تپه‌ای تاریخی است که بررسی سفال‌های قدیمی نشان می‌دهد تاریخ آن به سده هفتم تا یازدهم هجری برمی‌گردد.

قلعه حاجی نیز یکی دیگر از آثار تاریخی منطقه است که در شمال روستا و رو به روی تپه قلعه کهنه قرار دارد.

از این قلعه تنها بخشی از حصار دور آن باقی‌مانده است. باقیمانده بنا نشان از قلعه‌ای مستحکم دارد که از سنگ ‌های بزرگ ساخته شده است.

نادر فرجی