گشت ارشاد و حاشیه های پررنگ تر از متن

گشت ارشاد داستان زندگی ۳ دوست است که با جعل کارت نیروی انتظامی و استفاده از اسلحه های قلابی و چسباندن برچسب گشت ارشاد روی یک ماشین, از افرادی که حجاب درستی ندارند یا رفتارهای خلاف قانون دارند, اخاذی می کنند

گشت ارشاد داستان زندگی ۳ دوست است که با جعل کارت نیروی انتظامی و استفاده از اسلحه‌های قلابی و چسباندن برچسب گشت ارشاد روی یک ماشین، از افرادی که حجاب درستی ندارند یا رفتارهای خلاف قانون دارند، اخاذی می‌کنند. این ۳ دوست که در جایگاه «ضدقهرمان» قرار گرفته‌اند به صورت انسان‌هایی دوست‌داشتنی تصویر شده‌اند که اگرچه برای رفع و رجوع گرفتاری‌های زندگی و خانواده‌شان دست به اخاذی می‌زنند و رفتارهایی غیرقانونی دارند، اما تاحدی غیرت و شهامت دارند که وقتی مشکلی برای یک دختر ستمدیده پیش می‌آید، حتی به قیمت از دست دادن جانشان به او کمک ‌کنند.

این خانم ـ پریسا ـ که در همسایگی آنها زندگی می‌کند با یکی از دانه درشت‌های سیاست و تجارت، روابط نامشروعی داشته و حالا به این دلیل که از او آسیب‌دیده و مورد آزار قرار گرفته است، بنا دارد تا با اسنادی که در اختیار دارد او را رسوا کند، اما نوچه‌های مرد به خانه پریسا می‌ریزند و او را تا حد مرگ کتک می‌زنند. ۳ دوست هم که سردسته آنها (عباس) دل در گرو پریسا دارد به سراغ مرد می‌روند و حسن و عباس در نزاعی خونین که میان آنهاپیش می‌آید بشدت زخمی می‌شوند و عطا به قتل می‌رسد.

● ضدقهرمان

سهیلی در فیلم گشت ارشاد تلاش کرده تا از ۳ شخصی که با جعل کارت به عنوان ضابطین نیروی انتظامی به اخاذی می‌پردازند چهر‌های مثبت ارائه دهد و به سبک بسیاری از فیلم‌های آمریکایی ضدقهرمان‌هایش را به جای قهرمان قرار داده است.

رئیس این گروه (عباس) پدر و مادر پیری دارد که به سبب گرفتارشدن آنها به مشکلات مالی به ناچار دست به دامان ربا شده است و حالا برای بازپرداخت این پول زورگیری می‌کند.عطا که پولاد کیمیایی نقش او را ایفا کرده است از همسرش جدا شده و ناچار است هر ماه یک سکه بابت مهریه به همسرش بپردازد و چون بیکار است با حاجی همکاری می‌کند.

حسن جوان‌ترین عضو گروه هم پدری معتاد و خانواده‌ای به هم ریخته دارد که در تنگدستی روزگار می‌گذرانند و کارگردان با این شیوه خواسته یا ناخواسته فضای ذهنی مخاطب را نسبت به این شخصیت‌های متخلف، تلطیف کرده و سعی داشته تا کمی از بار تخلفات و زشتی‌هایی را که متوجه آنها و عملکرد نادرست‌شان است کم کند.از سوی دیگر، وقتی در میانه فیلم، این سه نفر برای نجات دختری ستمدیده حتی از جانشان می‌گذرند، مخاطب احساس خوبی نسبت به آنها پیدا می‌کند و قبح اخاذی و زورگیری در فضایی توام با دلسوزی و طنز و شوخی کمرنگ می‌شود.

● گشت ارشاد

چندی پیش دولت و مجلس و قوه‌قضاییه تایید کردند که برای برخورد با بدحجابی بخشی از نیروهای انتظامی، با متخلفان و بدحجابان برخورد کند. اگرچه این مورد، در فضایی از موافقت‌‌ها و مخالفت‌های نسبتا شدید، قانونمند و اجرایی شد، اما به هر حال به صورت قانون درآمد و شکل رسمی یافت و طبیعتا از آن پس اگر نقدی به آن وجود دارد هم باید به صورت منطقی و اصولی انجام گیرد.

اما این که در فضای سینما و با استفاده از ابزار پرقدرت تصویر بدون هیچ نقدی و صرفا با شیوه‌های تبلیغاتی به برخورد با مقوله گشت ارشاد پرداخته شود و حتی مورد هجو قرار گیرد، رفتاری شایسته و بجا نیست.

● ارزش‌ها و اعتقادات

از سوی دیگر، برخی مفاهیم، ارزش‌ها و اعتقادات نیز در این فیلم هجو ‌شده و به بهانه شوخی و طنز به چالش کشیده می‌شوند.

در بخشی از فیلم دختری در مواجهه با پسرهای ثروتمند، پدرش را به عنوان مهندس انرژی هسته‌ای معرفی می‌کند، اما در نهایت معلوم می‌شود که پدر او فروشنده دوره‌گردی است که گویا خرما می‌فروشد و پلاکاردی روی وانتش گذاشته و روی آن نوشته «انرژی هسته‌ای، هزار تومان بسته‌ای...»، که رسما به استهزاء گرفتن و ریشخندکردن یکی از مهم‌ترین خواسته‌های مردم ما در سال‌های اخیر بوده است.

خواسته بحق و بجایی که بخش عمده‌ای از تحریم‌ها و فشارهای کنونی که به کشور ما وارد می‌شود، به خاطر ایستادگی بر داشتن حق استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای است و در چنین شرایطی هجو این خواسته منصفانه نیست.

● عملکرد وزارت ارشاد

شاید اگر در این فیلم، کنایه‌ها و اشارات به اندازه‌ای زیرپوستی و ظریف بود که مخاطب بسختی می‌توانست منظور نویسنده و کارگردان را بفهمد، توجیه ساخت این فیلم منطقی‌تر بود، اما در فیلمی مثل گشت ارشاد که همه چیز عیان و گل درشت مطرح شده است و شبهه استهزای برخی ارزش‌ها در آن برای برخی از اقشار جامعه وجود دارد ، این که مسوولان وزارت ارشاد متوجه این موضوعات نشده‌اندناشی از بی دقتی است.

● حواشی پیرامون فیلم

با وجود احتمال بروز مشکلاتی برای فیلم‌های گشت‌ ارشاد و خصوصی، قرارگرفتن این دو فیلم در فهرست فیلم‌های اکران نوروزی دارای ریسک بالایی بود . شاید اگر این دو فیلم در فصول دیگری از سال اجازه اکران محدود می‌یافتند، حاشیه چندانی برای آنها ایجاد نمی‌شد.

حاشیه‌هایی که با جمع شدن گروهی جلوی وزارت ارشاد آغاز شد. گروهی که نسبت به این دو فیلم اعتراض داشتند و آنها را برخلاف ارزش‌ها و اعتقاداتشان می‌دانستند. جالب اینجاست که حتی حضور وزیر ارشاد در میان معترضان و درخواست از آنها برای دیدن فیلم هم بی‌ثمر بود و معترضان همچنان بردرخواستشان برای توقیف فیلم ها اصرار داشتند.

از سوی دیگر تذکرهای برخی از ائمه جمعه و جماعات نسبت به مشکلات این فیلم‌ها به پررنگ‌تر شدن این حواشی کمک کرد.

دفاع وزیر ارشاد و این که «فیلم مستهجنی نداریم» و پاسخ تند امام جمعه تهران به اظهارات وی هم بر حاشیه‌ها افزود.

از سوی دیگر برای کاستن از فشارها، معاونت سینمایی اقدام به نمایش این فیلم‌ها برای اعضای کمیسیون فرهنگی کرد که به گفته خبرگزاری مهر برخی نمایندگان در اعتراض به گشت ارشاد، سالن نمایش را ترک کردند.

آن‌طور که مهر نوشته است حجت‌الاسلام سیدجلال‌الدین یحیی‌زاده پس از این جلسه گفته است: فیلم گشت ارشاد در حالی در برهه خاصی از زمان کنونی به تمسخر امر به معروف و نهی از منکر پرداخت که طی چند ماه گذشته شاهد تعرض بی‌سابقه اوباشی به آمرین معروف و ناهیان از منکر بوده‌‌ایم.

یحیی‌زاده درباره این جلسه گفته است: «استنباط بنده از مشاهده عکس‌العمل اعضای کمیسیون فرهنگی که حتی به ترک اعتراض‌آمیز سالن نمایش وزارت ارشاد در همان دقایق ابتدایی نمایش فیلم منجر شد این است که نظر همه اعضا نسبت به این فیلم منفی باشد.»

به هر روی روند اعتراض‌ها به این فیلم و فیلم خصوصی همچنان ادامه دارد و مسوولان وزارت ارشاد تلاش دارند تا به نحوی از شدت فشارها کم کنند.

کیوان امجدیان