مسمومیت با دارو

مسمومیت از علل شایع مرگ و میر است. وقتی به دلیل سردرد شروع به خوردن مسکّن می‌کنید، چون انتظار معجزه از دارو دارید، با گذشت چند دقیقه و عدم پاسخگیری مناسب، به طور مجدد اقدام به …

مسمومیت از علل شایع مرگ و میر است. وقتی به دلیل سردرد شروع به خوردن مسکّن می‌کنید، چون انتظار معجزه از دارو دارید، با گذشت چند دقیقه و عدم پاسخگیری مناسب، به طور مجدد اقدام به مصرف داروی مسکن می‌کنید و این کار را تا بروز اثر مثبت ادامه می‌دهید، غافل از این‌که دارو در بدنتان تجمع یافته و با بروز اثرات تسکینی آن، عوارض دارو نیز شروع شده است. تجمع دارو ممکن است روی کلیه و کبد نیز اثر کرده و غلظت بالای دارو، می‌تواند علائم ناخوشایندی ایجاد کند.

گروه دیگر بیماران مسموم گروهی هستند که داروهایشان را به طور معمول می‌خورند، اما به دلیل مصرف دارویی جدید و داروهای گیاهی یا حتی غذایی خاص در سوخت و ساز یا دفع دارو اختلال ایجاد کرده که به نوبه خود به تجمع دارو در بدن منجر می‌شود.

اما گروهی هستند که به قصد خودکشی اقدام به مصرف دارو، مواد شیمیایی، سموم کشاورزی یا جانوری می‌کنند؛ بیشترین خطر مرگ و میر و تکرار در این نوع از مسمومیت وجود دارد.

اولین اقدام در بیمار مشکوک به مسمومیت تماس با اورژانس پیش بیمارستانی (۱۱۵) است. باید شرایط موجود، سم یا دارو برای مسوول ارتباطی اورژانس بیان شود. بالین بیمار را به دقت بازرسی کنید؛ هرگونه ظرف یا پوسته دارویی می‌تواند به درمان کمک کند.

درصورت امکان تمامی شواهد مبتنی بر تعداد و نوع داروی مصرفی را یادداشت کرده و در اختیار پرسنل اورژانس قرار دهید. اگر دارو ناشناخته است یا سم در ظرفی بدون برچسب قرار دارد، باید ظرف محتوی دارو یا سم به پرسنل اورژانس جهت انتقال به بیمارستان تحویل داده شود.

بسیاری از سموم خطر آلودگی برای دیگران دارند؛ بنابراین در برخورد با بیمار و ترشحات (استفراغ) دقت کنید، مبادا شما نیز آلوده شوید. زمانی که لباس‌ها به سم آغشته شده است باید لباس‌ها را از بدن فرد درآورده و فرد مسموم را با آب شستشو داد.

طی یک تا ۲ ساعت ابتدایی از مصرف سم یا دارو به دلیل وجود سم در معده امکان خارج کردن به کمک استفراغ وجود دارد. شربتی بنام «ایپکاک» طی ۲۰ دقیقه ایجاد استفراغ می‌کند. میزان مصرف دارو ۱۵ تا ۳۰ سی‌سی است. این دارو در بیمارانی که به اورژانس رسیده‌اند کاربردی ندارد؛ البته استفراغ در همه بیماران مفید نیست، استفراغ می‌تواند باعث ورود سم به مجاری هوایی نیز شود که بسیار خطرناک‌تر از خوردن سم است؛ در افراد با کاهش هوشیاری، زنان باردار یا شیرده یا به دنبال مصرف مواد سوزاننده مثل اسیدها یا بازها و بلع مواد نفتی نباید ایجاد استفراغ کرد. اگر فردی دچار کاهش هوشیاری باشد و خود به‌خود استفراغ کند، باید هر چه سریع‌تر روی پهلو خوابانده شود تا از ورود مواد استفراغی به مجاری هوایی ممانعت شود.

در صورت مصرف مواد سوزاننده مایع (همچون جوهر نمک)، مصرف شیر در دقایق اولیه به عنوان رقیق‌کننده توصیه می‌شود. شیر هم رقیق‌کننده است و هم باعث کاهش حرارت تولیدی ناشی از مواد سوزاننده می‌شود. شیر را نباید برای مواد سوزاننده جامد (مانند پودرهای شوینده لباس) استفاده کرد. اگر شیر در دسترس نبود می‌توان از آب استفاده کرد. برای رقیق کردن باید از حجم زیادی از شیر یا آب در بیمار استفاده کرد.

دکتر بهروز هاشمی

متخصص طب اورژانس