پنجشنبه, ۲۰ دی, ۱۴۰۳ / 9 January, 2025
گفتمان های امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران
پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به لحاظ تأثیراتی كه در عرصه‌های ملی، منطقه‌ای و جهانی داشته یكی از مهمترین وقایع سیاسی - اجتماعی در دوران معاصر میباشد. در مقاله حاضر سعی شده است تا گفتمانهای حاكم درباب امنیت ملی جمهوری اسلامی از زمان پیروزی انقلاب تاكنون تحت عنوان سه گفتمان - بسط محور، گفتمان حفظ محور و گفتمان رشد محور - بررسی گردد. پیروزی انقلاب اسلامی و استقرارنظام جمهوری اسلامی یكی از مهمترین‌وقایع سیاسی ـ اجتماعی ایران در دوران‌معاصر میباشد. این انقلاب به لحاظ تأثیراتی‌كه در عرصه‌های ملی، منطقه‌ای و جهانی‌داشته است، پدیده‌ای قابل توجه و تأمل‌می‌باشد، به گونه‌ای كه طی سالهای پس ازپیروزی انقلاب، ابعاد مختلف آن توجه‌صاحب نظران متعددی را به خود جلب كرده‌است. با این حال ملاحظات امنیت ملی ج.ا.اكمتر به‌صورت مجزا و اصولی، كه بتواند كل‌دوران را در یك روند مشخصی مورد مطالعه‌قرار دهد، در بوته دقت قرار گرفته است. ازاین‌رو تا جایی كه به این موضوع مربوط‌می‌شود، می‌توان این سؤالات را طرح كرد:عوامل تعیین كننده در ملاحظات امنیت ملی‌ج.ا.ا كدامند؟ سیاستگزاریهای امنیتی نظام درطول دو دهه پس از انقلاب از چه ماهیتی برخوردار بوده‌اند؟ پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به لحاظ تأثیراتی كه در عرصه‌های ملی، منطقه‌ای و جهانی داشته یكی از مهمترین وقایع سیاسی - اجتماعی در دوران معاصر میباشد. در مقاله حاضر سعی شده است تا گفتمانهای حاكم درباب امنیت ملی جمهوری اسلامی از زمان پیروزی انقلاب تاكنون تحت عنوان سه گفتمان - بسط محور، گفتمان حفظ محور و گفتمان رشد محور - بررسی گردد. گفتمان بسط محور به نظرگاههای انقلابیون و میانه‌روها میپردازد. جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و مبارزه برای نجات میهن آغازگر گفتمان دیگری بود. جنگ برای پیگیری اهداف آرمانی نظام محدودیتهای فراوانی را پدید آورد و این شامل از جمله مواردی است كه در گفتمان حفظ محور مورد بررسی شده و در اولویتبندی اهداف نظام مسأله حفظ نظام و تلاش برای امنیت فیزیكی كشور از اولویت اول برخوردار بوده است. با پذیرش قطعنامه ۵۹۸، بازنگری در قانون اساسی و تمركز قدرت در ریاستجمهوری همراه با انتخاب آقای هاشمی رفسنجانی به ریاست جمهوری همگی از جمله عواملی می‌باشند كه در سطح داخل بر محتوای سیاستگزاریهای نظام و چگونگی تفكر و تصمیمگیری راجعبه مسائل عمده كشور مؤثر بوده‌اند كه در گفتمان رشد بدانها پرداخته شده است.برخوردار بودند و چه تحولاتی پذیرفتند؟ و عوامل موثر دراین تحولات كدامند ؟ اما یك‌سؤال دیگر وجود دارد كه بستر طرح هر چه صحیحتر سؤالات پیشین را فراهم می‌آوردو آن اینست كه: گفتمانهای امنیت ملی كشور در طول این دوره چه روندهایی راطی كرده‌است؟ در مقاله حاضر سؤال اخیر مورد توجه قرار خواهد گرفت.به‌عبارت دیگر سعی‌خواهد شد تاگفتمانهای حاكم در مورد با امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران از زمان‌پیروزی انقلاب اسلامی تا به‌حال بررسی گردد. بدیهی است‌هر نظام جدیدی، تحولات نوینی رادر عرصه های مختلف سیاسی،اجتماعی، اقتصادی جامعه پدید می‌آورد، ضمن این‌كه مسائل مختلف نظام جدید نیز،درروند تاریخی استقرار آن ممكن است دستخوش تحول گردد. بااین فرض گفتمانهای‌امنیت ملی در ج.ا.ا تا به‌حال دارای تحولات مختلفی بوده است‌كه در یك تقسیم بندی‌می‌توان از سه گفتمان مختلف در دوره حیات ج.ا.ا یاد كرد. این‌گفتمانها كه در دوره‌های‌خاصی حاكم‌بوده‌اند عبارتند از: (۱)
۱ـ گفتمان بسط محور.
۲ـ گفتمان حفظ محور.
۳ـ گفتمان رشد محور.
در ذیل تلاش خواهد شد تا هر یك از این گفتمانها به طور جداگانه به بحث كشیده شود.
الف ـ گفتمان بسط محور
رهایی از فشارهای فیزیولوژیكی و درك نیازهای امنیتی ـ بیولوژیكی اولین قدم‌برای‌ایجاد دولت، درطول تاریخ بوده‌است. به‌عبارت‌دیگر، احساس‌این مسأله كه‌انسانهابه خودی خود نمی‌توانند تأمین كننده امنیت خود باشند وبرای حل این مسأله نیازبه‌سازمان بزرگتری دارند، گامهای‌ابتدایی برای ایجاد دولت‌بوده‌اند. این‌مرحله كه‌اندیشه‌گران مختلف از آن «به حوزه‌بهداشت» یا«ضرورت آزادی منفی» نام می‌برنداولین مرحله‌از سیرجدالی تحول انسانی میباشد.«بهشدگی» یا«اصالت آزادی مثبت»دومین‌مرحله از این تحول است. در این مرحله كه ضروریات (حوزه بهداشت)حل‌شده‌است و پای اصالتها به‌میان كشیده میشود، شعاع فعالیت دولت ملی ـ مدنی ازضروریات كه فقط در قالب دولت ملی قابل پیگیری است، فراتررفته و به ورای مرزها كشیده می شود. این گسترش حوزه فعالیت، ضرورتاً توأم با استثمار و بهره برداری ازموقعیت استیلا جویی نیست، بلكه هدف اصلی‌اش غنابخشی به محیط است. در این‌مرحله استحكام فرهنگی ملی ـ مدنی توأم با انبساط تمدنی ـ جهانی است.(۲) گفتمانهای مختلف امنیت ملی در ج.ا.ا را می‌توانیم با توجه به چارچوب مفهومی فوق‌بهتردریابیم. برای درك بهتر این قضیه ذكر دو نكته ضروری می‌نماید: اول ـ اهداف كلی نظام ج.ا.ا را آن‌گونه كه در سیاست خارجی ما دنبال شده‌اندمی‌توان‌به‌دو دسته‌تقسیم كرد: یك ـ اهداف ملی: آن‌دسته از اهدافی‌است كه برای حفظ و تحقق منافع ملی كشور، موردتوجه می‌باشند از قبیل حفظ استقلال و تمامیت ارضی، امنیت و رفاه ملی، صلح وآسایش، رشد وتوسعه‌اقتصادی دو ـ اهداف فراملی : اهدافی كه با توجه به‌ایده‌آلها و باورها و ارزشهای حاكم بر جامعه بادیدی وسیعتر از تأمین منافع ملی، احساس رسالتی ورای مرزهای كشور دارند؛ به‌شكلی كه اهداف و منافع ملی را تحت الشعاع منافع جهانی یا منطقه‌ای نظام قرارمی‌دهند. مبارزه با استكبار جهانی و اسرائیل، حمایت از آرمانهای فلسطین، حمایت ازجنبشها و نهضتهای آزادیبخش در زمره‌این اهداف قرار دارند. این تقسیم بندی می‌تواند ما را در شناخت بهتر مفاهیم امنیت ملی در ج.ا.ا یاری كند.به‌ویژه این تقسیم بندی را می‌توانیم به نوعی در همان قالب نظری یاد شده جای دهیم.به‌عبارت‌دیگر، اگر امنیت و رفاه ملی به‌اضافهٔ سایر اهداف ملی را در زمرهٔ ضروریات‌یك جامعه یا حوزه بهداشت و اهداف‌فراملی نظام را در زمره اصالتهای جامعه (حوزه‌بهشدگی) قرار دهیم، می‌توان گفت كه حوزه مباحث امنیتی (امنیت ملی) در ج.ا.ا تابه‌حال تحولاتی را پذیرفته است. البته این تحولات با توجه به ماهیت نظام كه ذاتاًایدئولوژیك است و چندان دچار دگرگونی نشده، كاملا" مشخص و قابل وضوح نیست،اما نمی‌توان از نفس تحولات ایجاد شده، چشم پوشید. دوم ـ نكته قابل ذكر دیگر در بررسی گفتمانهای مختلف امنیت ملی در ج.ا.ا این‌است‌كه‌نمی‌توان كاملا" به‌روشنی مرزهای این گفتمانها را نشان داد چه بسا كه در دوره‌های‌مختلف دو نوع گفتمان كاملا" بر روی هم قرار دارند و تركیب و تعامل این دو است كه درسیاستگزاریهای نظام نمود پیدا می‌كند. سالهای اول انقلاب، كشور صحنه تقابل میان دو گروه عمده حاكمیت یعنی "میانه‌روها" و "نیروهای حزب الله" بود، میانه‌روها، عمدتاً از ملی گرایان مذهبی بودند كه دردولت موقت و نهادهای رسمی حكومت و بعداً ریاست جمهوری این دوره حضورداشتند. نیروهای حزب الله، همان مكتبیون مذهبی بودند كه از لحاظ اعتقادات سیاسی،پیرو رهبری انقلاب، امام خمینی(ره) بودند. بررسی عملكرد و دیدگاههای این دو گروه‌بیانگردو دیدگاه مختلف راجع به‌اكثر مباحث عمدهٔ سیاسی در سالهای اول بعدازپیروزی انقلاب است. از جمله می‌توان ازاین طریق به تبیین فهم آنها از امنیت‌ملی نظام‌دست یافت. در این‌جا برای دسته‌بندی مشخص‌تر، قبل از پرداختن به گفتمان بسط محورـ كه محصول نگرش مكتبیون انقلابی نسبت‌به مسأله امنیت و منافع ملی نظام است ونهایتاً نیر همین برداشت حاكمیت یافت ـ به بررسی نظریات میانه روها دراین خصوص‌می‌پردازیم. ضمن این‌كه عملكرد دوران حاكمیت میانه روها خود بخشی ضروری ازملاحظات سیاسی ایران پس از انقلاب است و از این‌رو نیاز به توجه‌و تبیین دارد.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست