اعتراض شهری به دولت اسلام گرای ترکیه

اکثر جمعیت ۷۵ میلیونی ترکیه مسلمان هستند اما ساختار سیاسی این کشور به گونه یی است که اجازه دخالت مذهب در سیاست را نمی دهد

جدال اسلام گرایان و سکولارها در ترکیه همچنان با شدت و حدت ادامه دارد. اگرچه سکولارها در موارد عدیده و از جمله در تظاهرات عظیم دیروز توانسته اند به نمایش قدرت بزرگی دست یازند، آگاهان سیاسی کفه آنان را در فراگرد سیاسی ترکیه چندان سنگین ارزیابی نمی کنند. به گفته این آگاهان تظاهرات سکولارها حرکتی است که در جامعه شهری شکل می گیرد و لکن انتخابات در سرتاسر کشور برگزار خواهد شد.

به نظر می رسد اردوغان با آگاهی از اینکه اسلام گرایان در مناطق غیرشهری می توانند به اکثریت دست پیدا کنند پیشنهاد داده تا انتخاب رئیس جمهور با اصلاح قانون توسط عموم مردم صورت گیرد.این همه در حالی است که روز گذشته پس از آنکارا و استانبول، ازمیر شاهد راهپیمایی سکولارهای ترکیه در مخالفت با دولت اسلام گرای آن کشور بود.

در شهر بندری ازمیر که سومین شهر بزرگ ترکیه به شمار می آید حداقل دویست هزار نفر گردهم آمدند تا مخالفت خود را با دخالت مذهب در حکومت اعلام کنند.این تظاهرات را «انجمن هواداران افکار آتاتورک» و با حمایت چهار حزب جمهوریخواه خلق، دموکرات چپ، سوسیال دموکرات و کارگر ترتیب داده بود و بیش از ۶۰ سازمان غیردولتی هم در این تظاهرات ضددولتی شرکت کردند.

ماه گذشته میلادی هم تظاهرات گسترده یی در آنکارا و استانبول در اعتراض به سیاست های حزب عدالت و توسعه که رجب طیب اردوغان رهبر خود را به عنوان نخست وزیر در دولت دارد، برگزار شد. در تظاهرات روز گذشته پلیس تمهیدات امنیتی گسترده یی اندیشیده بود و دلیل آن هم انفجاری بود که روز قبل از تظاهرات در ازمیر رخ داد.

در این انفجار یک نفر کشته و چهارده نفر زخمی شدند. هیچ فرد یا گروهی مسوولیت این انفجار را برعهده نگرفت.ازمیر یکی از شهرهای بندری ترکیه است که سکولارها و طرفداران جدایی دین از سیاست در آن اکثریت دارند و احزاب اسلامی در این شهر در اقلیت به سر می برند.

کناره گیری رجب طیب اردوغان و عبدالله گل از انتخابات آتی که دو ماه دیگر برگزار می شود اصلی ترین خواسته تظاهرکنندگان در ازمیر بود. البته عبدالله گل وزیر امور خارجه ترکیه در پی همین فشارها از کاندیداتوری برای انتخابات پیش رو استعفا داد.

اکثر جمعیت ۷۵ میلیونی ترکیه مسلمان هستند اما ساختار سیاسی این کشور به گونه یی است که اجازه دخالت مذهب در سیاست را نمی دهد. «این گونه راهپیمایی ها و اعلام مخالفت ها کاملاً مفید است و حکومت را مجبور به عقب نشینی می کند. خطر اسلامی شدن هنوز رفع نشده و باید تا آخرین قدم مبارزه کنیم تا از انقلاب آتاتورک دفاع کنیم.» این سخن یکی از تظاهرکنندگانی است که روز گذشته در ازمیر مخالفت خود را با سیاست های دولت اسلام گرای اردوغان اعلام کرد.

چندی پیش دولت اردوغان از برگزاری زودهنگام انتخابات در ۲۲ جولای خبر داد و خواستار آن شد که به جای اینکه پارلمان رئیس جمهور را تعیین کند مردم مستقیماً این نقش را برعهده بگیرند. او امید زیادی دارد تا در انتخابات و با رای مستقیم مردم بتواند جای احمد نجدت سرز رئیس جمهور فعلی ترکیه را بگیرد. مخالفان این پیشنهاد هم می گویند در صورتی که اسلام گراها به کرسی ریاست جمهوری دست پیدا کنند، تغییرات زیادی در ساختار سکولار و غیرمذهبی حکومت ترکیه ایجاد خواهند کرد.

سرز رئیس جمهور فعلی ترکیه که یکی از طرفداران پر و پاقرص سکولاریسم به شمار می آید هم در سال های اخیر لوایح و طرح های زیادی را به این بهانه که در تضاد با ساختار غیرمذهبی حکومت ترکیه بود رد کرده است.حزب عدالت و توسعه که هم اکنون دولت را در اختیار دارد، اکثریت پارلمان ترکیه را نزدیک به خود می بیند.

این حزب در سال ۲۰۰۲ و در پی بحران های اقتصادی ترکیه قدرت را در دست گرفت و خیلی سریع اصلاحات مورد نظر خود را آغاز کرد.اردوغان نخست وزیر فعلی ترکیه در سال ۹۹ به دلیل توهین به سیستم سکولار دولت ترکیه و طرفداری از اسلام به زندان افتاد. اما نکته جالب این است که همین دولت بیشترین تلاش را برای عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا انجام داده که به دوری گزیدن دولت از دین تاکید فراوان دارد.

سیستم سکولار حکومت ترکیه که توسط مصطفی کمال آتاتورک پایه گذاری شده شدیداً توسط قوه قضائیه و به خصوص نظامیان ترکیه محافظت می شود تا هیچ گونه دخالت و اعمال سلیقه مذهبی در حکومت صورت نگیرد. در سال های گذشته ارتش و نظامیان ترکیه دخالت زیادی در حکومت این کشور داشتند اما در سال های اخیر اینگونه اعمال فشارها کمی کاهش یافته است.

آرش فرح زاد