نوجوانان ایرانی در گیر و دار چت روم ها

فضای مجازی چت روم های اینترنتی به وسیله ای برای پر کردن اوقات فراغت جوانان مبدل شده که مرزهای تازه ای در شکل گیری ارزش ها و هویت یابی جوانان پیش روی آنان قرار داده است

فضای مجازی چت‌روم‌های‌ اینترنتی به وسیله‌ای برای پر کردن اوقات فراغت جوانان مبدل شده که مرزهای تازه‌ای در شکل‌گیری ارزش‌ها و هویت‌یابی جوانان پیش روی آنان قرار داده است. بررسی‌های محققان علوم و ارتباطات اجتماعی نشان می‌دهد که کارکرد غالب چت برای کاربران‌ ایرانی جنبه فراغتی و سرگرم‌کننده داشته که در اشکال مثبت و منفی تسهیل‌کننده و جبران‌کننده نیازهای ارتباطی آنها در دنیای واقعی است.

گرچه در فضای چت، مرزبندی‌های جنسیتی روز به روز ضعیف‌تر می‌شود اما با ‌این وجود در بیشتر موارد جذابیت‌های جنسیتی در روابط دنیای مجازی بیش از پیش حایز اهمیت است. کارشناسان معتقدند که مجاورت طولانی با فضای مجازی می‌تواند به فرهنگ‌پذیری یک‌طرفه و تاثیر‌پذیری افراطی از هنجارها و ارزش‌ها انجامیده و با تقویت پدیده جهانی شدن تعلقات ملی و سنتی، کابران را تحت تاثیر قرار دهد.

«کامران سروش صحت» کارشناس علوم ارتباطات اجتماعی، «چت روم‌ها» را میدان‌های چند‌کاربردی و از پرطرفدارترین عرصه‌های مراوده در فضای مجازی دانسته و معتقد است که چت، مرزهای تازه‌ای در شکل‌گیری خرده‌فرهنگ‌ها‌، ارزش‌ها و هویت جوانان پدید آورده است. وی با اشاره به عوامل تسهیل‌کننده ارتباط در فضای مجازی چت می‌گوید: گمنامی، سرعت ارتباط و سیال بودن از جمله علل گرایش به چت است که در روابط جنسیتی و دوست‌یابی جوانان پیامدهایی به دنبال دارد که محلی برای جست‌وجو و ارضای کنجکاوی‌های آنان فراهم می‌آورد.

این کارشناس با تاکید بر اهمیت فضای چت‌روم‌ها در پر کردن اوقات فراغت اظهار می‌دارد: چت کردن در فضای مجازی، مشارکت عاطفی را جایگزین مشارکت سیاسی و معاشرت رو در روی اجتماعی کرده و نوعی رابطه غیر‌حقیقی را بر فضای مناسبات میان افراد حاکم کرده است که‌ این امر پیامدهایی چون کاهش سرمایه‌های اجتماعی‌، انزوا و بریدگی از مشارکت‌های محسوس و عینی را در بر داشته است. وی در توصیف چگونگی جایگزینی روابط عاطفی با روابط سیاسی و علمی‌ در فضای چت تشریح می‌کند: چت‌کننده‌ها از برقراری چند ارتباط همزمان با دیگران به شدت لذت می‌برند،‌ این افراد در گرفتن اطلاعات خاص از مخاطب خود پیشدستی کرده و از ‌این طریق به یک شناسایی اولیه از مخاطب دست می‌یابند و می‌توانند از ‌این طریق توصیف‌های مبالغه‌آمیز درباره خود به‌کار برده و با ابزار همدردی و همسویی با مخاطب، توجه او را به خود جلب کنند. ‌این کارشناس معتقد است که ماهیت غیر رو در روی ارتباطات الکترونیکی‌ اینترنتی، انگیزه بیشتری را در کاربران به ‌ایجاد یک رابطه پشت صحنه‌ای که ریسک شرمندگی در آن کمتر است، ‌ایجاد می‌کند.

دکتر «محمد ابراهیم برزگر» استاد روانشناس اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، با اشاه به دو فاکتور مورد علاقه در جوانان برای برقراری ارتباط با دیگران می‌گوید: «ناشناس ماندن» و «تنوع‌گرایی» شوق گرایش به ارتباط با چندنفر را به‌وجود آورده است. وی می‌افزاید: در نمونه‌های تحقیقی به‌دست آمده از چند کافی‌نت، مشخص شد که ۷۱ درصد از جوانان ۱۵ تا ۳۰ سال یک بار چت کردن را امتحان کرده‌اند. وی در خصوص نتایج به‌دست آمده از گرایش‌سنجی جوانان در هفت موضوع مرتبط با چت کردن‌، اعلام می‌کند: نگاه به چت به عنوان بازی سرگرم‌کننده ۲۴ درصد، چت به عنوان تدوام زندگی واقعی ۱۷ درصد‌، چت به عنوان وسیله‌ای برای ارتباط دوستانه ۱۸ درصد‌، چت به عنوان امکانی برای جست‌وجو‌گری ۹ در‌صد‌، چت به عنوان ارتباطی نامطمئن و ناکارآمد ۲۰ درصد و چت به عنوان ابزاری برای سوء‌استفاده ۱۲ درصد بوده است.

‌این استاد دانشگاه می‌افزاید: ۷۵ درصد چت‌کنندگان گفته‌اند که در چت کردن نقش‌های متقاوتی را بازی می‌کنند که سهم پسران در ارایه نقش غیرواقعی و تصویری نادرست از خود ۸۹ درصد و سهم دختران ۱۱ درصد بوده است. برزگر بدبینانه‌ترین نظرات در گرایش چت‌کنندگان را مربوط به انتخاب همسر دانست و خاطر‌نشان می‌کند: به خاطر گسترده بودن فضا و امکان نقش بازی کردن و ارایه رفتارهای دوگانه، بیشتر چت‌کنندگان معتقدند که محیط چت فضای مناسبی برای انتخاب همسر به شمار نمی‌آید که در‌ این خصوص آقایان بیشترین بی‌اعتمادی به چت به عنوان ابزار انتخاب همسر دارند. وی با اشاره به تمایل پسران به برقراری ارتباط دوستانه همزمان با چند فرد غیر همجنس تصریح می‌کند: بیشتر پسرها با آگاهی از وابستگی عاطفی در دختران، تلاش می‌کنند که ارتباط خود با آنها را تا مرز آنچه حقیقتاً به دنبال آن هستند، تعقیب کنند. این در حالی است که دخترها اغلب با وسواس و دقت بیشتری دوستی و رابطه پا برجا با یک فرد غیر همجنس را مدنظر دارند.

برزگر می‌افزاید: تحقیقات جامع نشان داده که نگاه دختران به چت بیشتر جنبه تفنن و بازی دارد با‌ این حال نکته‌ای که در وهله نخست در تضاد با‌ این جهت‌گیری قرار دارد، تعهد بیشتر به استفاده صادقانه از فضای مجازی و محافظه‌کاری و احتیاط بیشتر دختران در برقراری ارتباط آنلاین است. «مریم رضا‌زاده» و «آرزو صالحی‌» از محققان علوم اجتماعی، در تحقیق مشترکی که در خصوص گرایش جوانان به چت‌های‌ اینترنتی انجام دادند‌، نتایجی را که در ذیل آمده ارایه دادند: ۸۸ درصد به چت به مثابه یک بازی نگاه می‌کنند، ۵۳ درصد معتقدند که چت کردن فرقی با زندگی واقعی ندارد، ۴۶ درصد معتقدند که کسانی که با آنها چت می‌کنند خصوصیاتی مشابه با آنها دارند، ۴۰ درصد گفته‌اند که شخصیت‌شان در چت با شخصیت واقعی‌شان متفاوت است، ۷۶ درصد از چت کردن احساس آرامش می‌کنند، ۸۳ درصد شناخت شخصیت دیگران را در چت غیرممکن می‌دانند، ۴۴ درصد فهمیدن احساسات و نظرات واقعی افراد در چت را غیرممکن می‌دانند، ۷۶ درصد در چت به مخاطب خود اعتماد ندارند، ۷۳ درصد امکان انتخاب همسر از طریق چت را مناسب نمی‌دانند و ۴۳ درصد معتقد به وجود دردسر در دوست‌یابی‌های‌ اینترنتی هستند. تحقیقات‌ این دو محقق از زاویه‌ای دیگر همچنین نشان می‌دهد که دختران در چت کردن بیشتر مایل به شیطنت و سر کار گذاشتن هستند، در همین راستا پسران در چت کردن تلاش بیشتری می‌کنند که اعتماد دختران را بر‌ای تداوم رابطه جلب کنند.

«محمد‌سعید ذکایی» عضو هیات علمی ‌دانشگاه علامه طباطبایی، در بیان انگیزه اصلی از چت کردن می‌گوید: توجه بیشتر چت‌کننده‌ها به مسایل فراغتی و سرگرم‌کننده چت‌روم‌ها بوده است و انگیزه‌های بعدی به ترتیب شامل پیدا کردن دوست، تازگی محیط چت و مهیج بودن آن‌، تفاوت شخصیت در صحنه چت نسبت به زندگی حقیقی و شیطنت و ماجراجویی عنوان شده است.‌ این کارشناس می‌افزاید: در پاسخ به‌این سوال که با چه افرادی تمایل به چت کردن دارید، بیش از ۵۰ درصد پاسخ‌دهندگان گفته‌اند که بیشتر دوست دارند با افراد متنوع و ناشناس چت کنند و کمتر از یک سوم تمایل خود را به افراد آشنا بیان داشته‌اند‌. همچنین ۹/۹۸ درصد پاسخ‌دهندگان تمایل به چت کردن با افراد غیرهمجنس داشته‌اند و بدین ترتیب می‌توان گفت که فضای غالب در محیط چت‌روم‌ها گفت‌وگوهای دوستانه جوانان غیر همجنس است که با نیت ارضای کنجکاوی، آشنایی، سرگرمی‌ و شیطنت و ماجراجویی است.

عضو هیات علمی ‌دانشگاه علامه طباطبایی در خصوص مضمون گفت‌وگوهای چت‌کننده‌ها اعلام می‌کند: بر‌اساس تحقیقات انجام شده، بیش از ۴۰ درصد چت‌کننده‌ها به دنبال مباحث غیرجدی و پیش پا افتاده و ۲۷ درصد به گفت‌وگوهایی برای صمیمیت و نزدیکی بیشتر و کمتر از ۲۰ درصد موضوعاتی چون موسیقی فیلم و هنر را مد نظر داشته‌اند. ذکایی، درباره الگوهای قابل توجه در روابط میان چت‌کننده‌ها می‌گوید: بیشتر جوانان کم‌سن و سال‌تر به خصوص پسرهای جوان در گفت‌وگوهای‌ اینترنتی مایل به صمیمیت و نزدیکی بیشتر با دوستان غیر‌همجنس خود هستند.

همچنین پسران بیش از دختران مایل به گپ همزمان با بیش از دو یا چند فرد غیرهمجنس بوده و تبحر و مهارت پسران در چت کردن بیش از دختران است. همچنین پسرها ترس و نگرانی کمتری از کنترل‌ها و شناسایی‌های غیرمحسوس در خلال چت کردن داشته‌اند. وی اولویت سایت‌های مورد مراجعه پاسخگویان برای چت کردن را به ترتیب ۸۵ درصد یاهو، ۷ درصد سایت‌های فارسی‌زبان مثل بدهی دات‌کام و روزی دات‌نت و ۵/۶ درصد msn دانست.