آرزوهای برباد رفته واردات خودرو

هنگامی كه در سالهای ابتدایی دهه ۷۰ واردات خودرو به دلایل مختلف كاهش یافت و سپس قطع شد شركتهای واردكننده خودرو كه پیش از این تحت عنوان پیش فروش, میلیونها دلار از مردم به عنوان پیش پرداخت گرفته بودند با مشكل عمل به تعهدات خود مواجه شدند این مسأله منجر به سردرگمی مردم در آن سالها و تضییع حقوق آنها شد

هنگامی كه در سالهای ابتدایی دهه ۷۰ واردات خودرو به دلایل مختلف كاهش یافت و سپس قطع شد شركتهای واردكننده خودرو كه پیش از این تحت عنوان پیش فروش، میلیونها دلار از مردم به عنوان پیش پرداخت گرفته بودند با مشكل عمل به تعهدات خود مواجه شدند این مسأله منجر به سردرگمی مردم در آن سالها و تضییع حقوق آنها شد.

سؤال اساسی این است كه آیا مقررات دست و پاگیر بر سر واردات ، موجب تكرار دوباره این مسأله نخواهد شد؟از سال ۱۳۷۳ به بعد كه واردات خودرو به كشور قطع شد تا سال ۱۳۷۷ به دلیل پایین بودن درآمدهای نفتی بحث واردات خودرو بیشتر به یك شوخی شبیه بود تا واقعیت اما از سال ۱۳۷۸ به دنبال افزایش قیمت نفت و رشد درآمدهای نفتی اشتیاق برای واردات خودرو ازسوی شخصیتهای حقیقی و حقوقی شدت گرفت.اما علی رغم مصوبه مجلس برای واردات خودرو در سال ۱۳۷۹ این واردات نه تنها در آن سال بلكه حتی تا سالهای ۸۲ و ۸۳ نیز تحقق نیافت. اما آیا بالاخره امسال پس از سالها انتظار واردات طبق پیش بینی ها انجام می شود؟

آرزوها و واقعیتها

بازار ایران اكنون سالها است در انتظار واردات خودروهای خارجی است. این انتظار اما بیشتر از آنكه انتظاری واقعی باشد نیازی روانی محسوب می شود.كسی به این نكته كار ندارد كه واردات چندهزار دستگاه اتومبیل چقدر می تواند در بازار ایران تأثیرگذار باشد.

بازاری كه سال قبل بدون مشكل، ۹۰۰هزار خودرو را جذب كرد آیا تحت تأثیر چندهزار خودروی لوكس قرارمی گیرد؟

پاسخ قطعات خیر است. چرا كه حتی اگر ۱۰ هزار خودرو امسال وارد شود. این رقم یك درصد تولید داخلی است و قطعاً نمی تواند اثرپذیری جدی داشته باشد.

۱۶۰۰ میلیاردتومان درآمد از محل واردات خودرو

دولت با اقدامات كارشناسانه ای كه سال قبل انجام داد پی برد كه با تعرفه ۱۰۰درصدی واردات خودرو بیش از رقم ۳۰ هزاردستگاه تحقق نمی یابد و رقمی كه از محل مالیات و عوارض گمركی نصیب بودجه عمومی می شود تنها حدود ۶۰۰میلیاردتومان است اما به هر تقدیر مجلس رقم واردات ۱۳۰هزاردستگاه و درآمد ۱۶۰۰ میلیاردتومان را تصویب كرد. اما این رقم تا چه اندازه قابل دسترسی است؟

نورالله رفعتی مدیر بخش ثبت سفارش وزارت بازرگانی می گوید: از اول امسال تا پایان خرداد جمعاً ۳۵۰۰ دستگاه خودرو ثبت سفارش (برای واردات) شده است.وی در پاسخ به این سؤال «ایران» كه چه تعداد از این خودروها وارد كشور خواهندشد؟ (واردات قطعی)؟ می افزاید: این آمار را تنها گمرك دراختیار دارد.این درحالی است كه آمارهای گمرك نیز حكایت از واردات حدود ۴۰۰دستگاه خودرو دراین مدت دارد.رفعتی در پاسخ به سؤالی درباره نوع خودروهای وارداتی گفت: ۳هزار دستگاه تویوتا و ۵۰۰ دستگاه بنز و ب ام و ثبت سفارش شده اند.

وی تأكید می كند كه هنوز هیچ ماشین سنگینی نیز (كامیون، اتوبوس، تریلی) ثبت سفارش نشده است.باتوجه به آمارهای مذكور می توان محاسبه كرد كه حتی اگر تمام ثبت سفارشها منجر به واردات شود تا پایان سال جاری تنها ۱۴ هزار خودرو وارد كشور می شود.

حال آنكه برای تحقق درآمد پیش بینی شده در بودجه سال ۸۴ باید ۱۳۰ هزار خودرو با پرداخت ۱۲‎/۳ میلیون تومان عوارض برای هردستگاه واردشود تا ۱۶۰۰میلیاردتومان مندرج در قانون بودجه تحقق پیداكند.

به نظر می رسد كه باتوجه به تعرفه های فعلی رقم پیش بینی شده توسط دولت به واقعیت نزدیكتر است.

چه بخشی از درآمدهای دولت امسال تحقق می یابد؟

اگر بطور متوسط برای هر دستگاه خودروی وارداتی ۲۰ میلیون تومان تعرفه گمركی پرداخت شود (به شرط واردات ۱۴ هزار خودرو تا پایان سال) می توان امیدوار بود كه ۲۸۰ میلیاردتومان درآمد از این محل نصیب دولت شود.

بنابراین رقم درآمدی بودجه تنها در سطح ۱۷‎/۵ درصد تحقق می یابد.

ازسوی دیگر این رقم در برابر رقم ۳۶۰۰ میلیاردتومانی مالیات و ۴۰ میلیارددلاری درآمد نفت اصلاً به حساب نمی آید و به نظر می رسد كه دولت امسال هم می تواند به مانند ۱۳ سال اخیر برروی درآمد واردات خودرو حسابی بازنكند.

واردات خودرو و بازار

همانگونه كه گفته شد واردات خودرو امسال به جای آنكه تأثیر عملی به بازار بگذارد، تأثیر روانی خواهدداشت. چرا كه حتی درصورت واردات ۲۰ تا ۳۰ هزار دستگاه خودرو، حجم واردات تنها ۲ تا ۳ درصد كل تولید داخلی است.ازطرف دیگر بازار ایران با توجه به درآمد سرانه ایرانیان و ذائقه مردم ما بشدت به دنبال خودروهای با قیمت ۵ تا ۱۲ میلیون تومان است. بطوری كه ۹۰درصد تقاضای بازار در این سطح ارزیابی می شود.این در حالی است كه خودروهای وارداتی باتوجه به تعرفه های ۱۰۰ درصدی و مقررات دست و پاگیر دیگر قیمتی حداقل ۲۰میلیون دارد این درحالی است كه بازار ایران در سالهای اخیر نشان داده كه ظرفیت محدودی برای خودروهای گرانقیمت دارد.

اما سؤال اساسی این است كه چرا خودروی ارزان وارد كشور نمی شود؟

در بازارهای جهانی ۲ گروه خودرو قابل شناسایی هستند. گروه اول خودروهای بسیار با كیفیت با براندهای شناخته شده كه تولید شركتهای آلمانی، آمریكایی، اروپای غربی و ژاپن هستند و دوم خودروهای با كیفیت متوسط، اما قیمت مناسب كه تولید كشورهای شرق و جنوب آسیا، آمریكای جنوبی و مركزی، ایران و روسیه هستند.

به عقیده كارشناسان خودروهای گران قیمت اروپایی و ژاپنی با تعرفه ۱۰۰ درصدی قدرت ورود به بازار ایران به صورت انبوه را ندارند چرا كه قیمت این خودروها حداقل ۱۳ هزاردلار است.ازطرف دیگر خودروهای گروه دوم نیز به دلیل قوانین محدودكننده مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی و سازمان محیط زیست اجازه ورود به ایران را ندارند. درنتیجه می توان گفت واردات خودرو در ایران هنوز گرفتار موانع غیرتعرفه ای است.گزارش یكی از خبرگزاریها دراین زمینه نشان می داد كه شركتهایی مانند «افتاواز» روسیه و «جیلی» چین سال گذشته تلاش خود را برای ورود به بازار ایران به كار بردند اما مؤسسه استاندارد و سازمان محیط زیست مانع ورود آنها به بازار شدند. البته ممكن است ممانعت این نهادها از ورود خودروهای مذكور به فقدان شاخصه های لازمه ازطرف این خودروها بازگردد. اما به هرحال این قبیل اقدامات جلوی ورود خودروهای ارزان قیمت را گرفته است. افتاو از قرار بود كه «لادا۱۱۰» را با قیمت ۷‎/۵ میلیون تومان وارد كند و جیلی نیز مدلهای اسپرت خود را می توانست با چنین قیمتهایی وارد ایران كند. در پاسخ به انتقادات نیز واردكنندگان این خودروها اعتقاد داشتند كه كیفیت این خودروها از برخی نمونه های ایرانی كمتر نیست. البته كره جنوبی می تواند با توجه به آنكه كیفیت مناسب و قیمت ارزان را توأمان دارد به سادگی وارد بازار ایران شود اما معلوم نیست كه چرا تاكنون از سوی هیوندا و دوو موتورز تلاشی برای ورود به بازار ایران نشده، البته ممكن است بخشی از این قضیه به تلاش این دو خودروساز برای تولید در ایران و نه واردات بازگردد.

ماراتون نفسگیر واردات

از ۲سال قبل وزارت صنایع و معادن، وزارت نفت، سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت بازرگانی با اعلام شرایط واردات خودرو اعلام كردند كه تنها ۵شركت شرایط را برای واردات به طور نسبی در اختیار دارند.

امروز پس از ۲سال تنها ۳شركت توانسته اند راه طولانی كسب مجوزها و تأییدیه ها را پشت سر بگذارند و با گذر از تنگه صعب العبور گمرك وارد «بازار رؤیایی ایران» شوند! اما گذركنندگان از این مسیر دشوار و بی انتها هنوز با مشكلات دیگری نیز مواجه هستند از جمله آنها دستیابی به بازار است. بازار ایران توان جذب حتی خودروهای ۲۰ تا ۵۰میلیون تومانی را دارد اما جذب خودروهای ۵۰ تا ۱۵۰میلیون تومانی تقریباً در سطح محدود انجام خواهد شد.

نگاهی به قیمتهای اعلام شده برای خودروهای وارداتی

در بین ۳شركت تویوتا، ب ام و و بنز اگرچه ب ام و سریع تر از بقیه وارد عمل شد اما به دلیل قیمت بالای محصولات آن این تویوتا بود كه اقدام به ثبت سفارش و واردات خودرو به شكل انبوه كرد.تویوتا در اولین اقدام، قیمتهای اولیه خود را نیز شكست و محصولات خود را با قیمتهای ۲۴ ، ۲۶ و ۳۲میلیون تومان در بازار تبلیغ كرد.

به نظر می رسد كه ورود مدل معروف تویوتا كمری ۲۴۰۰ به قیمت ۲۶۵میلیون ریال و تویوتا كرولا با قیمت ۲۴۳ میلیون ریال بازار خودروهای داخلی هم قیمت نظیر مزدا سواری و زانتیا را به سرعت آشفته كند.

تویوتا همچنین ۲ مدل گران تر نیز وارد بازار كرده كه می تواند خودروهایی نظیر ماكزیما و موسو را با مشكل مواجه كند.اما شركت ب ام و كه بر روی بازار ایران حساب جداگانه ای باز كرده درواقع مدل ارزان و حتی متوسط نیز ندارد تا بخواهد امیدوار به دستیابی به بازارهایی با تقاضای دهها هزار خودرو شود.خودروهای ارزان این شركت قیمتی در حدود ۵۱هزار یورو (۵۳میلیون تومان) دارند این در حالی است كه قیمت یك ب ام و ۳۲۰ (ای۴۶) حدود ۵۶ هزار یورو (۶۰میلیون تومان و یك ب ام و ۳۳۰ دو در ۸۲ هزار یورو (نزدیك به ۹۰میلیون تومان) است.

مدل های شاسی بلند و دو دیفرانسیل آن نیز نظیر X۳ قیمتی بین ۷۳ تا ۷۸هزار یورو دارند.بنز نیز اگرچه سالها است كه در بازار ایرانی حضور داشته و دارد اما این بار همزمان ۲هدف واردات و تولید را همزمان تعقیب می كند. این شركت ارزان ترین مدل خود را تحت عنوان A۱۷۰ كلاسیك به قیمت ۴۰هزار یورو به بازار ایران عرضه كرده و سی ۱۸۰ نیز به قیمت ۵۸هزار یورو به فروش می رساند اما مدلهای مجهز و بزرگ بنز هیچ كدام قیمتی كمتر از ۸۰میلیون تومان ندارند به طور مثال سی ۲۸۰ آوانگارد ۷۹هزار یورو یا ای ۲۸۰ ، ۹۷هزار یورو قیمت دارد و مدلهای الگانس با موتورهای ۲۸۰ و ۳۵۰قیمتی در حدود ۱۰۶ تا ۱۱۷هزار یورو خواهند داشت.

نگرانی مسؤولان

اكنون پیش فروش خودروها توسط برخی واردكنندگان این نگرانی را مجدداً ایجاد كرده است به همین دلیل ماه گذشته مجتبی خسروتاج معاون وزیر بازرگانی در مصاحبه ای اعلام كرد كه شرایط جدیدی برای پیش فروش خودرو تعیین خواهد شد تا مردم متضرر نشوند. اگرچه در این مدت از اعلام شرایط جدید خبری نشد اما گفته می شود «ثبت سفارش خودرو» قبل از پیش فروش آن ضروری اعلام شده بود.

سخن آخر

امسال نیز واردات خودرو در ایران منشأ تحولات عظیم نخواهد بود. واردات این محصول نه تفاوت معنی داری در درآمدهای امسال دولت ایجاد خواهد كرد و نه در بازار چالش جدی به وجود خواهد آورد. تنها می توان خوشحال بود كه پس از ۱۳سال باب ورود خودرو به بازار مجدداً باز شده و شاید تلنگری برای خودروسازان داخلی باشد كه بر كیفیت محصولات و خدمات پس از فروش خود بیفزایند.ورود خودرو با تعرفه صددرصدی می تواند تنها سبب ورود تعدادی محدود خودروی گران و یا برخی خودروهای ارزان شود. (البته در صورت گرفتن تأیید از مراجع ذیصلاح) اما باز شدن مرزها بر روی خودروهای خارجی و ایجاد زمینه ها می تواند شرایط را برای سال۸۵ كه تعرفه ها به ۸۰درصد (احتمالاً) می رسد فراهم تر كند.