درام و بایسته ها

هنر نمایشنامه ‌نویسی از مهم ‌ترین عناصر رونق آثار صحنه‌ای است که خلاقیت و تبحر در انتخاب ایده و تبدیل آن به طرح و نیز طراحی ساختار نمایش و تولید درام، از مهم ‌ترین کار ویژه ها …

هنر نمایشنامه ‌نویسی از مهم ‌ترین عناصر رونق آثار صحنه‌ای است که خلاقیت و تبحر در انتخاب ایده و تبدیل آن به طرح و نیز طراحی ساختار نمایش و تولید درام، از مهم ‌ترین کار ویژه ها و عمل نمایشی آن می‌باشد.

نیاز درام‌ نویس به سایر دانش‌ها و معرفت‌های مربوط به علوم طبیعی، انسانی، نجوم، فلسفه، دین، روان‌شناسی و حتی فرهنگ و تکنولوژی موجود در جامعه همزیست خود، نشان از اهمیت و پیچیدگی و تبدیل شدن متون نمایش به‌ عنوان مرجعی برای شناخت انسان معاصر می‌باشد. لذا هنرمند بخصوص درام‌ نویس، فرهنگ مسلط بر جامعه را ملاک درستی و صحت پدیده‌ها و مهم تر، تایید و ستایش یا رد اثر تولید شده خود و دیگر هنرمندان قلمداد نمی‌کند، بلکه باید نقادانه و هوشیارانه فرآیند تولید، تایید و رد انواع هنرها و هنرمندان را پی گیری کند و در هنرهای نمایشی این وظیفه ابتدا بر دوش درام‌ نویس است. کسی که دانش و تجربه نمایش دادن و تبدیل کردن اندیشه به نماد، حرکت، بیان، تیپ، عواطف و کلام را از طریق آمیختن با عنصر خلاقیت و زیبایی ‌شناسی صحنه‌ ای به ‌دست آورده و به یکی از ارکان هنرهای نمایش یعنی دانش درام، معرفت معطوف به عمل، دست یافته است. صاحب چنین معرفتی است که این حقیقت را در طراحی هر اثر دراماتیکی به خود یادآور می‌شود که نقطه مرکزی نظریه و کارکرد دانش درام، یافتن و یا ساختن ایده، خاص نمایش دادن «دراماتیک» است. لذا معنا و کارکرد عمل و کنشمندی ایده از اهمیت خاصی برخوردار می‌شود. آنگاه برای اصل مساله، دانش درام و تولید نمایشنامه، تبیین مساله ایده و طراحی دراماتیک خواهد بود.

به همین‌ خاطر است که باید نخستین نگرانی و مساله برای تربیت ‌کنندگان نمایشنامه ‌نویس چه در جایگاه و مقام دانشگاهی یا نهاد و حامی تئاتر، به‌ ویژه طراحان جشنواره‌های تئاتری، یافتن یا ساختن یا بهتر بگوییم سفارش دادن ایده به معنای تولید اندیشه، تحقیق و خلاقیت هنری باشد.

باید یادآور شویم که فرهنگ مسلط بر تئاتر این کشور، گمرک جشنواره‌های مختلف تئاتری است. چرا که انگار تنها جایگاه آزمایش و نوآموزی اهالی تئاتر، چه دانش‌ آموختگان آکادمیک آن و چه اهل تجربه و رنج، حضور در جشنواره‌های موضوعی، نهادی و تقویمی است. چه بپذیریم چه نه، به ‌هر حال جشنواره‌های مختلف، هم از لحاظ کمیت و هم از لحاظ کیفیت، تبدیل به مرجعی برای شناختن تئاتر و اهل تئاتر شده اند. این احتمال را هم به هنرمند تئاتر و هم به حامیان و طراحان و مدیران جشنواره‌های تئاتری یادآور می‌شویم که ممکن است نوع شکل ‌گیری و برگزاری جشنواره، شیوه‌های گزینش و تولید و سفارش آثار نمایشی، ناخواسته تبدیل به پروژه‌هایی شده باشند که کارکرد و خروجی‌ آنها، به تاخیر انداختن خلاقیت، تفکر و تحقیق و پرسشگری و الگو دادن شیوه‌های خاص سوژه‌ یابی خالی از خلاقیت و اندیشه و زیباشناسی هنری بوده باشد. به ‌ویژه در انتخاب، یافتن و ساختن ایده برای طراحی دراماتیک که این آسیب، هم از سواد و معرفت و دانش درام ‌نویس ممکن می‌شود و هم از سوی سفارش‌ دهنده و یا نهاد حامی جشنواره و تهیه ‌کننده نمایشنامه. لذا به ‌نظر می‌رسد اگر قرار است برگزارکنندگان و طراحان جشنواره‌های موضوعی و یا نهادی و گزینندگان آثار نمایش «هنری» می‌خواهند در پرورش و تولید درام ‌نویس نقش شایسته و ماندگارتری به‌عهده گیرند، لازم است همچون درام ‌نویس به مباحث مختلف که در ساخت‌ و ساز و طراحی درام تاثیر دارد، اشراف کارشناسانه‌ ای داشته باشند از جمله به؛

۱) جامعه‌شناسی

۲) فلسفه هنر

۳) تاریخ و سبک‌ شناسی هنر

۴) دین و اخلاق و تعامل آن با هنر

۵) جهان‌ بینی درام ‌نویس

۶) روانشناسی و علوم رفتاری

۷) فضا و زمان و مکان

۸) ماهیت و تعریف درام و حرفه درام ‌نویسی.

با توجه به فهرست گزینش بالا که تنوع و تعداد آن برای درام‌ نویس بیشتر می‌شود، رسیدن به دانش درام که به ‌طور جدی تحت تاثیر عوامل محیطی، منش و شخصیت درام‌ نویس قرار دارد، عمل و معرفتی صرفا درسی و بحثی نمی‌تواند باشد. هر چند شرکت‌ در جشنواره‌های تئاتری برای نوآموزان و دارندگان دانش درام، عین حضور در کارگاه‌های طراحی و تولید و تحلیل متون نمایشی و پاتوق‌های همنشینی برای خوانش متون نمایش خواهد بود.