رکورد های فضایی

فضانوردی, صحنه مسابقه ای دائمی است که در آن باید برای زنده ماندن و پیروزمندانه بازگشتن مبارزه کرد

حالا که روزهای پرهیجان المپیک۲۰۱۲ لندن را پشت سر گذاشته‌ایم و قهرمانان پرافتخار کشورمان به وطن بازگشته‌اند، به نظر می‌رسد بحث رکوردها و شکستن حد ثبت شده طاقت بشر برای انجام یک کار فوق بشری از رونق افتاده است. این شد که ما در صفحه دانش روزنامه جام‌جم به فکر افتادیم تا شما را با دنیای جدیدی از رکوردها آشنا کنیم.

بسیاری از ما با نوآوری‌های ورزشی، فنی و هنری آشنا هستیم و خیلی‌ها این‌گونه رکورد‌ها را دنبال می‌کنند، اما خیلی کم در مورد نوآوری‌ها یا رکورد‌هایی که توسط فضانوردان به‌جا گذاشته شده مطلب می‌خوانیم. کسانی که به عنوان فضانورد انتخاب می‌شوند، معمولا حدود دو سال آموزش می‌بینند و پس از آن، در گروه کیهان‌نوردان در انتظار سفر به فضا، تمرین و آموزش‌های عمومی را ادامه می‌دهند. زمانی که به تخصص آنان نیاز شد، آموزش و تمرین خاص برای پرواز مورد نظر را آغاز می‌کنند که معمولا چند ماه طول می‌کشد.

● رکورد دوران انتظار

شاید کوتاه‌ترین زمان بین انتخاب تا سفر به فضا متعلق باشد به دکتر باریس یگوروف و مهندس کنستانتین فئوکتیستف. آنها به ترتیب در ششم خرداد ۱۳۴۳ و بیست و دوم خرداد ۱۳۴۳ ‏انتخاب شدند و پس از تنها چند ماه آموزش، در بیست و یکم مهر ۱۳۴۳ با وسخد ـ ۱ به فضا سفر کردند.

اما همه اینقدر خوش شانس نبودند. بعضی سال‌ها تمرین کردند، آموزش دیدند و سرانجام از سفر به فضا باز ماندند، اما بعضی‌ها هم آنقدر مقاومت به خرج دادند تا سرانجام به آرزویشان رسیدند. در بین این افراد لئونیدکادیونوک رکورد‌دار است. او دوم شهریور ۱۳۵۵ به گروه کیهان‌نوردان شوروی سابق پیوست، اما تا زمان فروپاشی شوروی نتوانست به فضا سفر کند. پس از آن هم به سرزمین مادری‌ خود ـ اکراین ـ رفت و تابعیت روسیه را قبول نکرد. پس از بستن قرارداد همکاری بین اکراین و آمریکا در زمینه‌های فضایی، به درخواست طرف اکراینی، کادیونوک سرانجام پس از ۲۱ سال و سه ماه صبر، در بیست و نهم آبان ۱۳۷۶ با شاتل فضایی به مدار زمین سفر کرد. پرواز وی ۱۶ شبانه‌روز طول کشید.

در این زمینه فضانورد آمریکایی، دانالد لیند با نوزده سال و یک ماه صبر صاحب رکورد است.

● رکورد تعداد سفر به فضا

تعدد پرواز‌های فضایی در بین کیهان‌نوردان مختلف است. بعضی تنها یک بار به فضا سفر کرده‌اند و بعضی چند بار راهی فراسوی جو زمین شده‌اند. اما فاصله بین دو پرواز یا نخستین سفر و آخرین آنها نیز اختلاف زیادی دارد.

جان گلن، کیهان‌نورد آمریکایی که نخستین پرواز مداری آمریکا را ‌سال ۱۳۴۰ به انجام رساند، سفر دیگری به فضا داشت که سی و شش سال و هشت ماه بعد اتفاق افتاد! سفر اولی با ناو مرکوری صورت گرفت و دومی در زمانی که گلن ۷۷ سال داشت انجام شد که نام او را به عنوان پیرترین فضانورد تاریخ نیز به ثبت رساند.

والری ریومین کیهان‌نورد روس که‌ هشتم فروردین ۱۳۵۲‏برای ماموریت‌های مداری انتخاب شد، نخستین سفرش به فضا سال ۱۳۵۶ و چهارمین و آخرین را سال ۱۳۷۷ ‏انجام داد که بین این دو، بیست سال و هشت ماه فاصله است.

جایگاه بعدی در این زمینه به جو انگل تعلق دارد. اوسال ۱۳۴۵ به عنوان فضانورد انتخاب شد. نخستین سفرش را سال۱۳۶۰ با شاتل فضایی کلمبیا انجام داد و آخرین پرواز مداری خود را بیست سال و دو ماه بعد انجام داد. وی طی این مدت پنج بار طعم سفر به فضا را چشید.

جان یانگ، کیهان‌نورد نامدار که با سفینه‌های جمینی، آپولو و شاتل شش بار به فضا سفر کرده است، نه تنها در مدار زمین، بلکه هم در مدار ماه گردش کرده (با آپولو ـ ۱۰) و هم بر سطح این کره (با آپولو ـ ۱۶) گام نهاده است. بین نخستین ماموریت مداری او با جمینی ـ ۳ و آخرین پروازش هجده سال و هشت ماه فاصله است.

شاید در نگاه اول این آمار چندان مهم جلوه نکند، اما اگر بدانیم که این افراد مجبور بودند چنین زمانی طولانی رعایت رژیم غذایی خاص، ورزش مرتب همه روزه با زمان‌بندی ویژه برای نگاهداشتن موقعیت بدنی در حد یک فضانورد را تحمل کنند و در کنار آن، تمرین و آموزش‌های طاقت فرسا انجام دهند، آن وقت به صبر و تحمل آنان آفرین می‌فرستیم.

● رکورد مدت اقامت در فضا

سفر گاگارین که راه پرواز انسان به فضا را گشود، تنها یک ساعت و ۴۸ دقیقه طول کشید و در حقیقت یک دور گردش به گرد زمین بود. گرچه این پرواز به لحاظ تاریخی از اهمیت بالایی برخوردار است، اما از نظر علمی و فنی اهمیتی برای کار خود فضانورد محسوب نمی‌شود، زیرا مدت پرواز آنقدر طولانی نبود که تاثیر سویی بر بدن فضانورد بگذارد و تمامی سامانه ناو به‌طور خودکار عمل می‌کرد. اما طول مدت پرواز بتدریج اضافه شد و اقامت‌های چند روزه، چند هفته‌ای و بالاخره چند ماهه در دستور کار قرار گرفت. این ماموریت‌ها و زندگی در شرایط بی‌وزنی در کنار آثار سوء، نیاز به صبر و تحمل فوق العاده داشت. زندگی در محیطی بسته و محدود مسلما تحمل بالایی را می‌طلبد، به همین دلیل است که کار فضانوردانی مانند بیکوفسکی که پنج روز در ناو کوچک وستک در مدار زمین به سر بردند، بدون آن که بتوانند نیاز‌های طبیعی بدن خود را به شکل عادی برآورده کنند، برای ما قابل تصور نیست. در نظر بگیرید راننده یک خودروی معمولی پنج شبانه‌روز بدون این که اجازه داشته باشد از ماشین خود پیاده شود در جاده‌ای بی‌انتها مجبور به سفر شود.

تا زمان استقرار ایستگاه‌های فضایی، رکورد‌هایی که در زمینه طول مدت اقامت در فضا به دست آمد، چنین بود. فضانورد همان‌طور که با لباس فضایی دست و پاگیر در صندلی ناو نشسته بود، باید غذا می‌خورد، آب می‌نوشید و... .

با این شرایط بود که کوپر و کنراد در مرداد ۱۳۴۴ با ناو جمینی ـ ۵ هشت روز و بورمن و لاول در آذر ۱۳۴۴ حدود ۱۴ شبانه‌روز با ناو جمینی ـ ۷ در مدار زمین زندگی کردند. نیکلایف و سواستیانف در خرداد ۱۳۴۹ حدود ۱۸ روز با سایوز ـ ۹ در فضا زندگی کردند؛ البته بخش مداری سایوز برای این اقامت طولانی مجهز شده بود و به همین دلیل آنها کمی راحت‌تر بودند؛ لااقل می‌توانستند از توالت نصب شده در این بخش استفاده کنند و نه مانند کیهان‌نوردان قبلی از پوشک!

سه کیهان‌نورد سایوز ـ ۱۱ که ناو خود را به ایستگاه فضایی سالیوت ـ ۱ متصل کردند، از رفاه بیشتری برخوردار بودند و نسبت به بقیه می‌توان گفت در یک هتل اقامت داشتند. آنها که در بازگشت به دلیل نقص فنی ناو کشته شدند، توانستند حدود ۲۴ شبانه‌روز در فضا طاقت بیاورند.

۹ فضانورد آمریکایی که در گروه‌های سه نفره بین سال‌های ۱۳۵۲ و ۱۳۵۳ در ایستگاه فضایی اسکای لب اقامت داشتند، طول مدت اقامت فضایی انسان را بتدریج تا ۸۴ شبانه‌روز افزایش دادند.

حدود سه سال بعد و با استقرار ایستگاه فضایی سالیوت ـ ۶ که هم به حمام و توالت مجهز بود و هم با داشتن دو دریچه ورودی امکان تدارک و رساندن مواد مورد مصرف کیهان‌نوردان را داشت، طول مدت سفر‌های فضایی بالا و بالاتر رفت و به ۱۸۴ شبانه‌روز رسید.

کیهان‌نوردان مستقر در ایستگاه بعدی سالیوت، این زمان را به ۲۳۷ شبانه‌روز رساندند و فضانوردان مجتمع مداری میر آن را تا حد ۳۶۶ روز افزایش دادند.

اما رکورد نهایی طول سفر فضایی به دکتر والری پالیاکف تعلق دارد که سفرش را در نوزدهم دی ۱۳۷۲ آغاز کرد و ۴۳۸ شبانه‌روز بعد به زمین برگشت! این یعنی یک سال و دو ماه و سیزده روز اقامت در فضا!

● رکورد قد و قواره فضانوردان

در پایان بد نیست بدانید که کوتاه قد ترین فضانورد جهان خانم نانسی کوریه، کیهان‌نورد آمریکایی تنها ۱۵۰ سانتی‌متر قد دارد و با این قد و قواره تا به حال حدود هزار ساعت از عمرش را در فضا گذرانده است! ‏ وی نخستین سفرش را با فضاپیمای ایندیور سال ۱۳۷۲ انجام داد. ماموریت‌های بعدی او عبارتند از پرواز شماره ۷۰ شاتل فضایی سال ۱۳۷۴ (بر عرشه کیهان‌پیمای دیسکاوری)، پرواز شماره ۸۸ شاتل فضایی سال ۱۳۷۷ (بر عرشه کیهان‌پیمای ایندیور)، پرواز شماره ۱۰۹ شاتل فضایی سال ۱۳۸۱ (بر عرشه کیهان‌پیمای کلمبیا). کوریه دویست و نود و سومین فضانورد جهان، صد و هشتاد و ‏سومین فضانورد آمریکا به‌شمار می‌رود.

اما بلند قامت‌ترین فضانورد جهان جیمز ودربی است. این کیهان‌نورد آمریکایی ۱۹۳ سانتی‌متر قد دارد. او متولد هفتم آذر ۱۳۳۱ است و‌سال ۱۳۶۳ به عنوان فضانورد انتخاب شد. او مجموعا ۶۶ روز و ده ساعت و ۲۳ دقیقه از زندگی خود را در مدار زمین گذرانده است. جیمز ودربی که عنوان دویست و بیست و سومین فضانورد جهان و صد و سی و چهارمین فضانورد آمریکا را دارد، در دی ۱۳۸۳ از فضانــــوردی کناره گیری کرد.

سیروس برزو