چرخ بیکاری همچنان می چرخد

به مناسبت روز کارآفرینی

حدود ساعت ۱۰ صبح بود که از خواب بیدار شد. هیچ کس خونه نبود، پدر مثل عادت هر روز با رفقای بازنشسته اش برای پیاده روی به پارک محله رفته بود و مادر روی یخچال یه یادداشت چسبونده بود که: وقت دندون پزشکی دارم برای ناهار یه چیزی درست کن.

آبی به صورتش زد و به قیافه اش تو آئینه نگاه کرد، احساس خستگی می کرد. چند ماهی می شد که حوصله هیچ کاری رو نداشت و به قول خودش هیچ چیزی خوشحالش نمی کرد.

پیچ رادیو رو بست و به عکس فارغ التحصیلی که روی دیوار جا خشک کرده بود چشم دوخت. یک سال می گذشت و اون هنوز کاری که با رشته تحصیلی و روحیاتش جورباشه پیدا نکرده بود. چقدر اون روز خوشحال بود. به قول خودش جوونی ش رو گذاشته بود تا تونسته بود مدرک ارشدش رو بگیره. یه عالمه طرح توذهنش بود که می تونست دنیا رو تکون بده.

● وقتی کارشناسان اقتصاد نگران می شوند...

در فریزر رو باز کرد فکر کرد برای ناهار قیمه درست کنه. توی این یکسالی که بیکار بود حسابی آشپزی و خونه داریش خوب شده بود. روی میزناهارخوری صفحه نیازمندی روزنامه های مختلف بود. مثل همیشه پدر قبل از بیرون رفتن براش خریده بود تا صفحه استخدامی ها رو نگاهی بندازه شاید یه کار بدرد بخور پیدا کنه. یه نگاهی به روزنامه انداخت حتی حوصله خوندنش رو هم نداشت. از بس صفحه نیازمندی رو بالا و پایین کرده بود تمام خط به خطش رو حفظ بود. خیلی جاها برای کار رفته بود و جواب نگرفته بود. یه مدت کوتاهی هم یه جایی مشغول به کار شده بود که بعد از سه ماه بعلت ورشکستگی شرکت تعطیل شد و او بدون گرفتن حقوقی باز خونه نشین شد. یه نگاهی تو آئینه انداخت. ریشش حسابی بلند شده بود. حتی دیگه حوصله تراشیدن صورتش رو هم نداشت. دیگه داشت از خودش بدش می اومد، انگیزه هیچ کاری نداشت. از بس خونه نشسته بود به قول پسرای فامیل یه خانوم تمام عیار شده بود.

● بزرگترین طرح کشور، مبهم ترین طرح اقتصادی!

طرح بنگاه های زود بازده در نخستین سال های تشکیل دولت نهم به مرحله اجرا درآمد. به وسیله این طرح جوانان تحصیلکرده و کم تجربه می توانستند با در اختیار داشتن تسهیلات دولتی برای خود کارگاهی را دست و پا کرده وبا این روش علاوه بر اشتغالزایی و چرخاندن چرخ صنعت، یک منبع مالی مطمئن با پشتوانه قوی را ایجاد کنند. دولت بانک ها را موظف به همکاری کرد و به آنان دستور داد تا با قشر جوان تحصیلکرده جویای کارهمکاری های لازم را به عمل آورد.

به مرور زمان از گوشه و کنار خبرهای نا خوشایندی از این طرح که مطابق آمار رسمی کشور با هزینه کرد ۲۰ هزار میلیارد تومان، بزرگترین طرح تاریخ ایران برای ایجاد اشتغال در کشور لقب گرفته شد به گوش رسید و کا را به جایی رسانید که اقتصادگران کشور و آنهایی که مو در آسیاب سفید نکرده بودند این طرح را بعنوان مبهم ترین طرح اقتصادی کشورنامیدند.

● ۵۰درصد انحراف تسهیلات اعطایی به بنگاه های زودبازده را تایید نمی کنم

وجود آمار رسمی ۴ تا ۳۸ درصدی انحراف در این طرح ها که در آمار غیررسمی به بیش از ۵۰ درصد می رسید، مشخص نشدن میزان شغل های ایجاد شده که از ۹۰۰ هزار تا ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر اعلام شد و پمپاژ نقدینگی ۲۰ هزار میلیارد تومانی به جامعه که جزو عوامل تاثیرگذار بر افزایش تورم بود، همه و همه با آمار متناقض مسوولان وزارت کار همراه شد، تا نهایتا این طرح را به مبهم ترین طرح اقتصادی تاریخ اشتغالزایی کشور بدل کند.

آمارداده شده بوسیله خبرگزاری های داخلی باعث رنجیدگی خاطر مسوولان دولتی شد. معاون مبارزه با جرائم اقتصادی پلیس آگاهی کشور در یک نشست خبری اعلام کرد که به هیچ عنوان انحراف ۵۰ درصدی تسهیلات اعطایی به بنگاه های زود بازده و همکاری نداشتن وزارت کار و امور اجتماعی برای مبارزه با انحراف این تسهیلات را قبول ندارم و آن را تایید نمی کنم .

به نظر من تمامی این ادعاها کذب است ودر هیچ یک از گزارش های بانک مرکزی از ۵۰ درصد انحراف سخنی به میان نیامده است. به گفته این مقام مسوول بر اساس بررسی بانک مرکزی از نحوه مصرف تسهیلات اعطایی به بنگاه های زودبازده تنها ۴/۱ درصد انحراف مالی در طرح های زودبازده وجود دارد!

● تنها ۲۳ درصد تسهیلات اعطایی جذب نیروی کار شده است

عملکرد بنگاه های زودبازده که از زمان جهرمی (وزیرکار دولت نهم) در کشور شروع شد، موجب به وجود آمدن اختلاف نظرهایی میان بانک مرکزی و وزارت کار بر روی میزان انحراف این بنگاه ها از اهداف خود شد. این گفته را به کرات از زبان موسی الرضا ثروتی نماینده مردم بجنورد در مجلس شورای اسلامی شنیده شده است.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با ضعیف توصیف کردن عملکرد بنگاه های زود بازده در برخی استان ها و به ویژه خراسان شمالی خاطرنشان کرد: از ۷۷۱ میلیارد تومان تسهیلات اعطایی این بنگاه ها، تنها ۲۳ درصد جذب شده است ثروتی با اعلام انحراف ۵۰ درصدی بنگاه های زوده از اهداف خود تصریح کرد: آن میزان ۲۳ درصدی هم که جذب شده باید به افراد کارآفرین پرداخت می شده که این کار هم صورت نگرفته است.

ثروتی عدم پرداخت تسهیلات به افراد طبق لیست ثبت نامی را مشکل دیگر اجرای طرح بنگاه های زوده بازده اعلام کرد و گفت: به نظر می رسد این طرح در کل کشور یا در بعضی از مناطق کشور منتج به نتیجه نشده است.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با اشاره به نرخ پیش بینی شده در برنامه چهارم توسعه برای اشتغال تصریح کرد: بر اساس این برنامه باید برای هر سال یک میلیون شغل ایجاد می شد که ایجاد نشده است.

● بانک ها ۱۷۰ هزار طرح بنگاه های زودبازده را رد کردند

معاون سرمایه انسانی و توسعه اشتغال وزارت کار با تاکید بر اینکه بانک ها مرجع نهایی بررسی و ارائه تسهیلات به طرح های بنگاه های زودبازده هستند، از رد ۱۷۰ هزار طرح توسط بانک ها طی سال های گذشته خبر داد و اعلام کرد: اعتبارات اشتغالزایی در این بخش در سال جاری افزایش خواهد یافت.

حمید حاجی عبدالوهاب درباره انتقادات نمایندگان مجلس به وضعیت بنگاه های زودبازده در استانها گفت: منابع اختصاص یافته به بنگاه ها از طریق بودجه سالانه تامین نمی شود و از طریق تسهیلات بانکی و به شرط داشتن توجیه فنی و اقتصادی طرح به کارآفرینان پرداخت می شود.

به گفته عبدالوهاب، اگر مشاهده می شود برخی استانها کمتر از این طریق توانسته اند موفقیتی در خصوص ایجاد اشتغال کسب کنند به علت عدم توجیه طرح ها در بانک های عامل است.

معاون وزیر کار با بیان اینکه منابع و مصارف بودجه ای استانهای کوچک و کمتر توسعه یافته کشور محدود است، گفت: برای این استانها امکان تحقق طرح های اشتغال زایی و ایجاد بنگاه های کوچک و زودبازده از طریق منابع بودجه ای وجود ندارد.

وی ادامه داد: لازمه این موضوع این است که بانک های عامل مرکزی به این استانها از طریق تسهیلات برای ایجاد اشتغال کمک کنند و البته باید عنوان کرد طبق قانون دولت نمی تواند بانک را ملزم به پرداخت تسهیلات تکلیفی کند.

● اگر بنگاه های زود بازده نبود بیکاری ۲ برابر می شد

اگربنگاه های زود بازده نبود نرخ بیکاری کشور درحال حاضر به ۲ برابر می رسید. این آخرین اظهارات معاون اداری مالی وزارت کار و امور اجتماعی است.

غلامرضا سعیدی که در حال حاضر به عنوان معاون اداری مالی وزارت کار و امور اجتماعی مشغول به خدمت است از انتقاداتی که بر بنگاه های زود بازده وارد می شود دلخور است و آنها را غیرکارشناسی می داند. او معتقد است که تنها عاملی که باعث شده است نرخ بیکاری در ایران ثابت بماند و رشد نکند اجرای طرح بنگاه های کوچک و زودبازده است.

وی با بیان اینکه در طرح های زودبازده برای ایجاد اشتغال تاکنون ۱۷۰ هزار طرح توسط بانک ها طی سال های اخیر رد شده است، گفت: نهایتا بانک است که تصمیم می گیرد چه طرحی به اشتغال یا بهره برداری برسد یا خیر و کارگروه اشتغال استان اقدامات اولیه و به نوعی کمک به بانک برای تسریع در روند بهره برداری طرح را انجام می دهد.

● ۳۰۰ هزار بنگاه زود بازده در آستانه ورشکستگی

چندی پیش یکی از مدیران وزارت کار از ورشکستگی ۳۰۰ هزار بنگاه زودبازده خبر داد . رییس مرکز نوسازی و بودجه وزارت کار با اشاره به پرداخت نشدن اعتبارات یارانه ای به بنگاه های زودبازده از سال گذشته تاکنون، گفته بود: با توجه به عمر سه تا پنج ساله این بنگاه ها در کشور در صورت حمایت نشدن، ۳۰۰ هزار بنگا ه موجود محکوم به فنا هستند. وی حمایت نکردن دولت از بنگاه های زودبازده را به معنای ریزش ۹۰ درصدی اشتغال ۹۵۴ هزار نفری این بنگاه ها دانسته و اظهار کرده بود: در حال حاضر آمار دقیقی از ریزش این بنگاه ها وجود ندارد و امیدواریم که ریزشی وجود نداشته باشد.

آمار بدست آمده از بنگاه های زودبازده نشان می دهد که در سال اول اجرا یعنی سال ۸۵ ، بیش از ۸۰ هزار و ۳۴۳ میلیارد ریال اعتبار دریافت کردند که حاصلش ایجاد بیش از ۴۲۶ هزار شغل جدید بود.

این میزان در سال ۸۶، ۹۲ هزار و ۹۳۹ میلیارد ریال تسهیلات پرداخت شده و ایجاد بیش از۴۳۴ هزار شغل جدید بود. کارنامه سال ۸۷ طرح بنگاه های زودبازده نیز نشان می دهد در این سال تنها ۷۳ هزار شغل جدید با اعتبار صرف شده ۲۶ هزار و۹۵۰ میلیارد ریال ایجاد شد و در سه ماهه اول سال ۸۸ نیز بیش از ۳۹ هزار شغل جدید ایجاد شد.به عبارتی تا آن موقع بیش از یک میلیون شغل جدید با صرف بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان ایجاد شده بود. اما بعد از آن دیگر آمار رسمی ای وزارت از عملکرد بنگاه های زودبازده منتشر نکرد که شاید مهم ترین علتش این بود که به گفته معاون وزیر کار تاکنون در سال جدید تسهیلاتی به بنگاه های زودبازده داده نشده است.

● ما مسوول اشتغال کشور نیستیم

"چون نام وزارتخانه ما وزارت کار است، بسیاری از افراد تصور می کنند که ما مسوول اشتغال کشور هستیم در صورتی که این گونه نیست و در جایی از قانون کار هم به این موضوع اشاره نشده است." این جمله را وزیر کار دولت دهم زد.شنیدن این سخنان از مسوولان دولتی زیاد هم عجیب نیست. می توان به جرات گفت که بسیاری از خدمتگزاران به مردم قبل از آنکه بر سر کاربیایند از کارهای محیرالعقول سخنان بیشماری گفتند اما به محض آنکه به قول قدیمی ها دری به تخته می خورد بسیاری از قول های خود را فراموش می کنند.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دولت، عبدالرضا شیخ الاسلامی گفت: وظایف و چارچوب های کاری وزارت کار و امور اجتماعی از سوی قانون دقیقا مشخص شده است به نحوی که محوری ترین وظیفه این دستگاه صیانت از نیروی کار و تنظیم روابط کار تعریف و ترسیم شده است حال اینکه این مقام مسوول با گفتن این جملات آیا از آمار و ارقام نیروهای کاری که به دلیل نبود بودجه و دیگر دلایل نامعلومی از کار بیکار شده اند خبر دارد یا خیر پاسخی در این رابطه نشنده ایم. وزیر کار همچنین به نقش آموزش های فنی و حرفه ای در جذب نیرو از بازار کار نیز اشاره کرد و گفت: نبود نظام تایید صلاحیت فنی و مهندسی و یکپارچه نبودن مراکز آموزش مهارتی، از جمله نقایص مهم در برنامه رفع مشکل بیکاری است که وزارت کار در این دوره با جدیت برای یکپارچه کردن نظام آموزشی مهارتی و استقرار نظام تایید صلاحیت فنی، تلاش می کند.

● مروری گذرا بر آمار بیکاری در سال ۸۸ به تفکیک استان ها

آماراعلام شده از سوی مراکز رسمی با آمار اعلام شده از سوی مراکز غیر رسمی تفاوت بسیاری دارد. شاید مراکز رسمی همچون پزشکانی عمل می کنند که نمی خواهند بیمارشان امید به زندگی را از دست بدهد برای همین سعی می کنند با دادن وعده های گوناگون و اخبار مطلوب و خوشایند آنها را به زندگی امیدوار کنند.

نگاهی به وضعیت استان ها به تفکیک نشان می دهد که در حال حاضر کمترین میزان بیکاری متعلق به استان گلستان با ۶/۴درصد و بیشترین میزان آن در استان لرستان است که بیکاری آن به ۱۹ درصد می رسد. با یک نگاه به جدول بیکاری می توان استان ها را به لحاظ میزان بیکاری در چهار گروه قرار داد.

گروه اول که اقتصاددانان به آنها عنوان استان های خوشبخت را داده اند به استان هایی گفته می شود که نرخ بیکاری آن ها تک رقمی است که از گلستان آغاز و به سمنان با نرخ ۹/۱درصد ختم می شود. در این فاصله نام شش استان دیگر را می توان دید: "هرمزگان، خراسان جنوبی، گلستان، مازندران، زنجان و یزد" آن گونه که آمار می گوید نباید چندان نگران این استان ها بود، به هر حال هستند اقتصاددانانی که درکتاب هایشان می گویند اشتغال کامل مطلوب نیست و همیشه باید درصدی از بیکاری وجود داشته باشد.

گروه دوم استان هایی با نرخ بیکاری ۱۰ تا ۱۲ درصدی است که به آنها استان های امیدوارمی گویند، استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، قم، کردستان، خراسان رضوی، مرکزی، بوشهر، تهران و کرمان; ۹ استانی هستند که می توانند از وضعیت خود رضایت نسبی داشته باشند.

استان هایی هستند که آمار آن ها در یک محدوده خاکستری قرار دارد، از ۱۲ درصد اردبیل و اصفهان آغاز می شود و به ۱۴ و ۸ دهم درصد کهگیلویه و بویر احمد ختم می شود.

بیکاری در قزوین، ایلام، خوزستان، سیستان و بلوچستان، کرمانشاه و فارس در این محدوده قرار دارد.

استاندار تهران نیز با اشاره به اینکه در تهران ۴۰۰ هزار بیکار داریم که برای صد هزار از این مقدار هدف گذاری کرده ایم، گفت: در بحث بیکاری در سال ۸۹ برنامه هایی برای ایجاد صد هزار شغل داریم.

مرتضی تمدن استاندار تهران درنخستین نشست شورای اداری استان تهران با محوریت تحول اداری، تحول اقتصادی که با حضور نجار وزیر کشور در وزارت نیرو برگزار شده بود آمار بیکاران تهرانی را ۴۰۰ هزار نفر اعلام کرد و تمامی استانداری ها از جمله استانداری تهران خط کاری خود را به سیاست های کلان دولت معطوف کرده اند.

● کارآفرینی و کارآفرینان

خوبی تقویم ایران در این است که هر روزش به نام کسی یا چیزی نامگذاری شده است. مناسبت ها و ایام مختلفی که بیانگررویدادی است که می تواند هم تلخ باشد هم شیرین. ششم مرداد مصادف است با روز کارآفرینی و فنی و حرفه ای.

واژه کارآفرینی از ریشه فرانسوی Entreprenbre است که به معنای تعهد کردن کاری است و کارآفرین کسی است که تعهد می کند تا سازماندهی و مدیریت کسب و کارجدیدی را که توام با ریسک است بپذیرد.

کارآفرین در زبان فرانسه، ابتدا به کسی اطلاق می شد که گروه موزیک یا دیگر فعالیت های تفریحی و سرگرم کننده را سازماندهی می کرد. بتدریج این واژه در قرن هفدهم کاربرد بیشتری پیدا کرد و فعالیت های مهندسی همچون امور ساختمانی و سنگرسازی را نیز شامل شد.

روند توسعه اقتصادی در کشورهای توسعه یافته، بیانگر این واقعیت است که اقتصاد تحت تاثیر کارآفرینی است، به گونه ای که کارآفرینان در توسعه اقتصادی کشورهای توسعه یافته نقش محوری داشته اند و کشورهای توسعه نیافته اهمیت آن را در توسعه اقتصادی نادیده گرفته اند سرمایه در دسترس کشورها را کشف و از آن ها بهره برداری می کنند.

کارآفرینی و کسب کارهای مخاطرهآمیز محرک توسعه اقتصادی است و کارآفرینان که در راس کسب و کارهای مخاطرهآمیزند، در جست و جوی فرصت هستند و خلاقیت ابزاری برای موفقیت آنان محسوب می شود.

ترکیب جمعیت جوان کشور و ضرورت ایجاد فرصت های شغلی، لزوم رهایی اقتصاد کشور از وابستگی به مواد خام اولیه به ویژه نفت خام و همچنین خروج ازوضعیت اقتصادی تک محصولی از یک طرف، و روندهای موجود در جامعه اطلاعاتی از طرف دیگر عواملی اند که سیاستگذاران و تصمیم گیرندگان کلان کشور را وا می دارد که به منبع قابل اتکایی به جز مواد اولیه بیندیشند و بدون شک با توجه به الزاماتی که جامعه اطلاعاتی دارد این منبع حیاتی چیزی جز خلاقیت، نوآفرینی وکارآفرینی نیست.

مطالعات نشان می دهد که کارآفرینانی که کار خود را آغاز می کنند دارای تجربه قبلی اند و نارضایتی، علت اصلی دور شدن فرد از شغل خود است. نارضایتی از شغل قبلی، حاکی از چند موضوع است: اول این که بیشتر کارآفرینان فعالیت خود را با کارکردن برای شخص دیگری آغاز می کنند و دوم اینکه تنها در صورتی از این وضعیت خارج می شوند که نیازهایشان ارضا نشود.

نکته پایانی، اینکه، دولت احمدی نژاد با ارائه طرحی به نام بنگاه های زودبازده سعی داشت که چرخ بیکاری را از کار بیندازد و اقتصاد کشور را دچار تحول چشمگیری کند. اما با وجود آنکه چند سال از اجرای این طرح می گذرد هنوز چرخ بیکاری این کشور در حال چرخیدن است و هر روز به تعداد بیکاران تحصیلکرده این کشور اضافه می شود.

نویسنده : سارا دماوندان