رسانه ملی, مظهر سرمایه ملی

رسانه ملی به عنوان بزرگ ترین تولیدکننده کالاهای فرهنگی نیاز به حمایت های ویژه دارد

هر شعاری برای تبدیل به شعور و نهادینه شدن در رفتار و کنش جمعی یک جامعه مستلزم فرآیند فرهنگسازی است و قطعا شعار امسال «تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی» بیش از آن که مکانیسم و عوامل تحقق و عملی شدن خود را در طرح و برنامه‌های اقتصادی جستجو کند باید آن را در ساحت فرهنگ ردیابی کرده و از این حوزه طلب کند.

قطعا بزرگ‌ترین برنامه‌ها و آرمان‌های اقتصادی و صنعتی نیز بدون تمهیدات فرهنگی امکان‌پذیر نیست، بویژه در جهان امروز که فرهنگ در سیره و سلطه رسانه‌ها قرار گرفته است.

اولین مکانی که شعار هر سال از تریبون آن مطرح می‌شود صدا و سیما به عنوان رسانه ملی است و شاید به جرات بتوان گفت که هیچ نهاد و موسسه و وزارتخانه‌ای به اندازه این سازمان نمی‌تواند در بسط عینی این شعار موثر باشد. صدا و سیما واجد ابزارها و امکانات متعدد ومتنوع رسانه‌ای است که هرکدام دارای ظرفیت بالایی برای بسترسازی و ایجاد زمینه‌های فرهنگی و فکری جهت تحقق این شعار در حوزه عمومی است. اما همه ظرفیت رسانه ملی در بازپخش تبلیغی و ساخت تیزرهای تصویری یا برگزاری میزگردها و گفت‌وگوهای تخصصی درباره راهکارهای عملی این شعار نیست. نه این‌که این تمهیدات هیچ تاثیری نداشته و تحقق عینی این شعار را تسهیل نمی‌کند، اما از حیث روان‌شناختی مخاطب و نظریه‌های افکار عمومی برنامه‌های نمایشی و گنجاندن این مفاهیم و انگاره‌های ملی که به عنوان آرمان‌های بزرگ اجتماعی شناخته می‌شود در دل یک فیلم یا سریال تلویزیونی از آن رو که واجد آموزش غیرمستقیم است، باید با تکیه بر شعور حسی و ظرفیت‌های عاطفی در کنار ظرافت‌های هنری، باور به تولید و حمایت از کار و سرمایه ملی را در مخاطبان خود پرورانده و تقویت کند. برد و دامنه تاثیرات رسانه ملی به گونه‌ای است که هیچ رسانه دیگری نمی‌تواند به اندازه آن قدرت و ظرفیت لازم برای فرهنگسازی در ارتباط با شعار امسال را داشته باشد.

به عنوان مثال سریال حیرانی ـ که این شب‌ها از شبکه یک در حال پخش است ـ در دل قصه و به مقتضای درام به تاثیرات مخرب کالای چینی در کاهش و افت تولید ملی و ورشکستگی یک کارخانه با سابقه ایرانی پرداخته و نشان می‌دهد چگونه کار و سرمایه ملی به واسطه اقتصاد وارداتی و حمایت نشدن از سرمایه‌های ملی به ورشکستگی و بن‌بست رسیده و حتی بر روابط و مناسبات خانوادگی افراد هم تاثیر سوئی گذاشته است. قطعا این سریال و روایت این ورشکستگی تاثیر بیشتر در توجه مخاطب به شعار امسال داشته و این‌که چگونه حمایت از تولیدات داخلی در قالب ابزارهای نمایشی موثر واقع می‌شود.

به نظر می‌رسد مدیران و تهیه‌کنندگان رادیو و تلویزیون بویژه در بخش‌های نمایشی به این مقوله در سال جاری توجه جدی‌تری نشان دهند و حمایت از کار و سرمایه ایرانی و راهکارهای عملی یا تاثیرات مخرب فقدان آن را در اشکال مختلف به نمایش بگذارند. این کار البته به ظرافت‌های دراماتیک نیازمند بوده تا خود این تمهید به یک اغراق و شعارزدگی بدل نشده و پیام آن به ضد خودش بدل نشود. لحاظ کردن سویه نمایشی در این بازنمایی و فرهنگسازی چه بسا بیش از یک سریال متداول که قرار نیست در راستای این شعار ساخته شود ضرورت دارد. اتفاقا شعار امسال به واسطه همه‌گیر بودن و ارتباط مستقیم آن با زندگی آحاد مردم از ظرفیت خوب و از پیش‌تعیین‌شده‌ای برای بهره‌گیری‌های دراماتیک دارد و از حیث روان‌شناختی مخاطب، قابل اتکا و اعتناست.

شعار «تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی» فارغ از این‌که به عنوان یک آرمان اجتماعی می‌تواند دستمایه ساخت آثار نمایشی در ژانرهای مختلف از داستانی تا مستند قرار بگیرد، خود تولیدات رسانه ملی را نیز دربرمی‌گیرد. به این معنی که تحقق این شعار در رسانه ملی به عنوان یک موسسه بزرگ رسانه‌ای و در مقام یک شغل مستلزم توجه بیشتر به تولید آثار نمایشی و غیرنمایشی است.

سال گذشته شاهد تاسیس انواع شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی بودیم که نیازمند تولیدات برنامه‌هایی تازه و جذاب است. از سوی دیگر رسانه ملی در مقام تولید کالای فرهنگی و رسانه‌ای در هجمه‌ای از رقابت‌های رسانه‌ای بیگانه قرار دارد که میزان مخاطبان آن را تهدید می‌کند، لذا این رسانه نیز در مقام یک تولیدکننده ـ که به تولید کالاها و ارزش‌های فرهنگی می‌پردازد ـ مستلزم حمایت و پشتیبانی بیشتری است تا کیفیت محصولات و تولیدات داخلی آن افزایش یافته و ارتقا یابد.

در واقع شعار تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی برای صدا و سیما هم یک پیام است و هم یک ابزار که باید به هر دوی آنها به یک اندازه بها دهد.

چون خود رسانه ملی یکی از مظاهر سرمایه ملی است که نیازمند حمایت و پشتیبانی لازم است و بیش از هر کارخانه و نهاد اقتصادی و بازرگانی دیگر در زندگی تک‌تک مردم ایران حضور داشته و تاثیر خود را می‌گذارد. به همین دلیل به حمایت بیشتر مسوولان و مردم نیازمند است.

سیدرضا صائمی