پدیده های احتمالی سینمای ۲۶

جشنواره فیلم فجر پس از گذشت نزدیک به ۳ دهه از برگزاری اش هنوز مهم ترین ویترین سینمای ایران محسوب می شود

جشنواره فیلم فجر پس از گذشت نزدیک به ۳ دهه از برگزاری‌‌‌اش هنوز مهم‌ترین ویترین سینمای ایران محسوب می‌شود.

به این معنا که امکان دیده‌شدن بسیاری از تجربیات سینمایی در جشنواره فیلم فجر بهتر فراهم است. به همین دلیل است که فجر سکوی پرتاب فیلمسازان جوان بسیاری به شهرت، اعتبار و... بوده است.

فیلمسازان مطرح دهه ۶۰، با حضور اولین ساخته‌هایشان در فجر بود که به‌عنوان کارگردانان خوش قریحه به رسمیت شناخته شدند؛ در جشنواره دوم، محمد علی سجادی و محمدرضا اعلامی با «بازجویی یک جنایت» و «نقطه ضعف»، در جشنواره چهارم مسعود جعفری جوزانی و کیانوش عیاری با «جاده‌های سرد» و «شبح کژدم» و در جشنواره نهم، واروژ کریم مسیحی و بهروز افخمی با«پرده آخر» و«عروس».این اتفاق در دوره‌های بعد هم تکرار شد.

فیلمسازان زیادی را به خاطر می‌آوریم که با اولین ساخته‌هایشان به جشنواره آمدند و لقب پدیده را به خود اختصاص دادند. هر چند که برخی از این پدیده‌ها دیگر نتوانستند درخشش اولین ساخته‌شان را تکرار کنند. ولی این هرگز به معنی نفی موقعیت ویژه جشنواره فجر به‌عنوان رخدادی سینمایی که کاشف استعدادهای جوان است، نبوده و ریشه عقب‌گرد و ناکامی این دسته از فیلمسازان را باید در جای دیگری جست‌وجو کرد.

بیست و ششمین جشنواره فیلم فجر در حالی به روزهای برگزاری‌اش نزدیک می‌شود که بخش قابل توجهی از حاضران در این رخداد سینمایی را فیلمسازان جوان تشکیل می‌دهند.شاید بتوان گفت در هیچ کشوری به اندازه ایران، این میزان کارگردان فیلم اولی هر سال به جمع سینما‌گران حرفه‌ای اضافه نمی‌شود.

در این میان، تحولات تکنولوژیک و استفاده از فرمت‌های در دسترس‌تر، کم هزینه‌تر و راحت‌تر دیجیتال در افزایش حضور فیلمسازان جوان در سینما، سهم قابل ملاحظه‌ای داشته است.اتفاقی که از اوایل دهه۸۰ و با حضور امید بخش فیلم‌هایی چون «بوتیک» ( حمید نعمت‌الله) و «رای باز» ( مهدی نوربخش) آغاز و به شکل پررنگ‌تری در دوره‌های بعدی نیز امتداد یافت.

● حضور پررنگ ستاره‌ها

نکته قابل توجه در فیلم اولی‌های متقاضی حضور در جشنواره امسال، حضور بازیگران محبوب و شناخته‌شده در آثارشان است. چنان‌که در «صندلی خالی» ( سامان استرکی)، فریبرز عرب‌نیا، رضا عطاران، پانته‌آ بهرام و محمد رضا شریفی‌نیا حضور دارند.

«قرنطینه» (منوچهر هادی) با حضور حمید گودرزی، نیوشا ضیغمی، رضا عطاران، افسانه بایگان و رضا رویگری مقابل دوربین رفت و د ر«حس پنهان» (مصطفی رزاق کریمی)، محمد رضا فروتن، مهتاب کرامتی، حامد بهداد، آتیلا پسیانی و نیوشا ضیغمی نقش آفرینی کرده‌اند.

در «پوست موز» نیز که اولین ساخته بلند سینمایی عطشانی است، حمید فرخ نژاد نقش اصلی را بازی کرده است.

«دل شکسته»(علی روئین تن) نیز از بازیگرانی چون خسرو شکیبایی، اکبر عبدی، شهاب حسینی و شقایق فراهانی برخوردار است و در «مدیوم» (علی توکل‌نیا) مریلا زارعی نقش اصلی را بازی کرده است.

● تنوع مضامین

مروری بر فیلم اولی‌های حاضر در جشنواره، از نوعی تنوع مضمونی در آثار خبر می‌دهد که در نوع خود جالب توجه است.

ضمن اینکه کارگردانان این فیلم‌ها یا پیش از این در شاخه‌های دیگر سینما از دستیاری کارگردان گرفته تا فیلمنامه‌نویسی و تهیه کنندگی حضورداشته‌اند یا چندین فیلم کوتاه و مستند را در کارنامه دارند.

«صندلی خالی» نخستین تجربه سینمایی سامان استرکی فیلمسازی است که از دنیای فیلم کوتاه به سینمای حرفه ای روی آورده است. فیلم نیمه بلند «نامه‌ها» از کارهای قبلی این فیلمساز است که سال ۸۲ ساخته شد.

«صندلی خالی» روایتی است از داستان‌های موازی در ژانرهای مختلف سینمایی که در فضایی آمیخته به تخیل و واقعیت رخ می‌دهد.

«قرنطینه» اولین ساخته منوچهر هادی است. او که تجربه دستیاری کارگردان«چهارشنبه سوری» را در کارنامه دارد، نخستین فیلم بلند سینمایی خود را بر اساس فیلمنامه‌ای از سعید دولتشاهی جلو دوربین برده است.«قرنطینه» درباره دختر و پسری جوان است که دل در گرو یکدیگر دارند، اما برای ازدواج با مشکلات بسیار روبه‌رو هستند.

«تنها دو بار زندگی می‌کنیم» نخستین فیلم بلند بهنام بهزادی بروجنی است. او همچنین چند فیلم کوتاه «تلافی»، «رفتیم لب رودخانه» و مستند «حرف‌هایت را پنهان کن» را در کارنامه دارد.

فیلم «تنها دو بار زندگی می‌کنیم» داستان یک راننده مینی‌بوس ۴۰ ساله است که تصمیم می‌گیرد در یک فرصت چند روزه کارهایی را که همیشه حسرت آنها را داشته انجام دهد و در روز تولدش از این دنیا برود. در این فیلم علیرضا آقاخانی، نگار جواهریان، عباد کریمی، رایا نصیری و رامین راستاد به ایفای نقش می پردازند.

«مدیوم» اولین فیلم سینمایی علی توکل‌نیا است. وی که تجربه بازی در فیلم هایی چون «حکایت آن مرد خوشبخت»، «خط آتش»، «شیرهای جوان» و...، نویسندگی «خط آتش» و «پاتک» و دستیار کارگردانی «چند می گیری گریه کنی» را در کارنامه دارد، در اولین تجربه خود به سراغ ژانر وحشت رفته است.

داستان «مدیوم» درباره دختری به نام مهتاب است که پس از مرگ پدرش دچار افسردگی و بیماری روانی شده است. همسرش احسان برای بهبودی او خانه‌ای خارج از شهر می‌سازد، اما بیماری مهتاب با ورود به این خانه شدت می‌گیرد. مریلا زارعی، شهرداد وثوقی، عسگر قدس، سعید جلیلی و محسن غلامی بازیگران فیلم هستند.

«حس پنهان» نخستین ساخته مصطفی رزاق کریمی است. وی که سابقه ساخت فیلم کوتاه و مستند را دارد، مستند «یاد و یادگار» را سال ۷۹ نوشته و با همکاری فرهاد ورهرام کارگردانی کرده است. مرتضی رزاق کریمی برادر وی و تهیه‌کننده فیلم، تاکنون «چه کسی امیر را کشت» را تهیه کرده و مجری طرح «این زن حرف نمی زند» بوده است. این فیلم در هشتمین جشنواره فیلم‌های آسیایی ان.چی.کی که دهم تا ۱۴ آبان ماه در منطقه شیبویا توکیو برگزار شد شرکت داشت.«حس پنهان» به تازگی از شورای نظارت و ارزشیابی وزارت ارشاد پروانه نمایش گرفته و اولین نمایش عمومی آن نیز در جشنواره فیلم فجر امسال است.

«ستایش» اولین ساخته محمدرضا رحمانی است. وی سابقه بازیگری در فیلم هایی چون «هور در آتش»، «زیر پوست شهر»، «نیمه پنهان»، «تهران ساعت ۷ صبح»، «آفتاب بر همه یکسان نمی تابد»و... را در کارنامه دارد. «ستایش» داستان زندگی آرام و بدون سر و صدای مادر و دختری را به تصویر می کشد که با ورود غریبه ای به زندگی آنها این آرامش به هم می ریزد. حسن پور‌‌شیرازی، حسین محجوب، خاطره اسدی، محمود مقامی و مریم کاویانی بازیگران اصلی فیلم هستند.

«پوست موز»نخستین ساخته سینمایی علی عطشانی است؛ فیلمسازی جوان که تجربه ساخت فیلم مستند و کوتاه و تله فیلم را دارد و در نخستین فیلم خود سراغ موضوعی ماورایی رفته است. «پوست موز» فیلمی طنز درباره جوانی متمول به نام حمید است که به کما می‌رود و روحش در عالم برزخ عاشق روح دختری جوان می‌شود. حمید فرخ‌نژاد، بهنوش طباطبایی، بهزاد فراهانی، هوشنگ حریر‌چیان، مهران رجبی و کیومرث ملک‌مطیعی در فیلم بازی کرده‌اند.

«دلشکسته» اولین فیلم علی روئین‌‌تن است که تجربه بازی در «اشک سرما» و نگارش طرح اولیه «دنیا» را در کارنامه دارد. فیلم داستان دختری به نام نفس است که در دانشگاه خود با مشکلات عاطفی روبه‌رو می‌شود.

«چراغی در مه» نخستین تجربه فیلمسازی بلند پناه برخدا رضایی یک کار اجتماعی است. فیلم نگاهی تازه به حاشیه‌های جنگ دارد و پریوش نظریه و مسعود حشمت بازیگران اصلی آن هستند. فیلمی که به گفته تهیه کننده با مخاطب این ژانر ارتباطی خوب برقرار می کند.

این فیلم تولید پر‌حاشیه‌ای داشت.

گروه تولید این فیلم ششم آذرماه در مسیر بازگشت از شمال به تهران دچار حادثه شدند که منجر به فوت بهروز جلیلی یکی از بازیگران فیلم و به کما رفتن اصغر شاهوردی صدابردار حرفه ای سینما شد. خوشبختانه شاهوردی این روزها به هوش آمده و وضعیت عمومی مناسبی دارد.

«کتاب قرمز» اولین فیلم بلند سینمایی مزدک میرعابدینی است. وی که نقش اصلی فیلم «آنجا» عبدالرضا کاهانی را در کارنامه دارد، در فیلم خودش هم نقش آفرینی کرده و با این ۲ فیلم در جشنواره فجر حضور دارد. «کتاب قرمز» درباره مردی است که پس از مدت‌ها زندگی در آمریکا به ایران باز می‌گردد و تصمیم می‌گیرد با تدریس زبان انگلیسی زندگی خود را بگذراند. او در این میان به عنوان معلم با دختری جوان آشنا می‌شود.

ماندانا یداللهی، سیروس همتی، محسن حسینی، رضا افشار، شقایق احمدی، مریم صادقیان، نیوشا حدادی و ساناز قطب از دیگر بازیگران فیلم هستند.

● کشتی همچنان به راه خود ادامه می‌دهد

در شرایطی که سینمای ایران به گفته صاحب‌نظران گرفتار مضامین کهنه و کلیشه‌ای است، هنوز فیلمسازان تازه نفس می‌توانند، خون تازه‌ای در رگ‌های این سینما به جریان بیندازند.

این شاید مهم‌ترین نکته درباره کارگردانان جوان باشد؛ کارگردانانی که به واسطه اینکه سابقه حضور در سینمای حرفه‌ای ندارند، کسی توقع درخشش از آنها ندارد ولی تجربه دوره‌های گذشته نشان داده که باید حضور این سینماگران را جدی گرفت؛ فیلمسازانی که قرار است آتیه سینمای ایران را رقم بزنند.

الهام اناری